Static Wikipedia February 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Web Analytics
Cookie Policy Terms and Conditions John Lennon - Wikipedia

John Lennon

Van Wikipedia

John Lennon (1940-1980)
John Lennon (1940-1980)

John Winston Lennon (Liverpool, 9 oktober 1940New York City, 8 december 1980) was een popmusicus die bekend werd als oprichter van de Liverpoolse groep The Quarrymen, die later bekend werd als The Beatles. Samen met Paul McCartney, George Harrison en Ringo Starr had Lennon met deze groep een belangrijke rol in de popmuziek.

Inhoud

[bewerk] Familieachtergrond

Lennon wordt geboren te Liverpool, als zoon van de steward Alfred Lennon en Julia Stanley, volgens eigen zeggen een ouvreuse. Zijn vader, die vaak maanden op zee was, besloot toen Lennon vijf jaar oud was in Nieuw-Zeeland te gaan wonen. Lennon woonde vanaf zijn vierde jaar bij de zuster van zijn moeder, Mimi. Die kon volgens zijn oma beter een kind opvoeden dan Julia. Mimi was een goed mens, maar volgens John veel te streng. Hij kreeg niet veel liefde uit haar. Zijn vader zou hij pas in 1964 terugzien. Zijn moederliefde kreeg hij van zijn moeder, die op 15 juli 1958 werd doodgereden door een dronken politieman. Grootvader Jack Lennon was in 1858 in Liverpool gaan wonen, maar kwam uit Ierland; de familienaam, O'Leannain of O'Lionnain, komt veel voor in de graafschappen Fermanagh en Galway. Zowel Lennons grootvader als diens vader verdienden hun inkomen als zanger; voor Lennons vader was zingen een bijverdienste.

[bewerk] The Beatles

John Lennon in 1964
John Lennon in 1964

Lennon is een markant figuur in de popmuziek gebleken. Toen de Beatles in het midden van de jaren 60 besloten zich meer uit te spreken over maatschappelijke vraagstukken en de gebeurtenissen in de wereld (bijvoorbeeld Vietnam), tegen de wens van manager Brian Epstein in, ontwikkelde Lennon zich tot een spreekbuis van een generatie.

John Lennon veroorzaakte een internationale rel en een boycot van de Beatles door een interview met de Evening Standard. "The Beatles zijn populairder dan Jezus Christus", beweerde hij, wat hem niet alleen kwam te staan op een platenboycot in de USA, maar ook op een etherboycot door de NCRV.

Lennon kwam meer en meer onder invloed van de avant-garde kunstenares Yoko Ono. Hij verliet zijn toenmalige vrouw Cynthia Powell en trouwde in maart 1969 met Yoko Ono. Zijn huwelijk met Cynthia dateerde van 23 augustus 1962. Het paar had een zoon, Julian.

Onder invloed van Ono werd Lennon radicaler, en maakte hij langzaam een beweging naar links. Hij nam bijvoorbeeld in 1968 Revolution met de Beatles op. De harde singleversie (de B-kant van Hey Jude) was al duidelijk uitgesproken, maar in de zachtere elpeeversie op The White Album (die eerder was opgenomen) toonde hij zijn twijfel over de richting waarin hij ging. "We all want to change the world/but when you talk about destruction/don't you know that you can count me out" waarbij in het nummer het laatste woord veranderde in in. In november van dat jaar gaven Johnandyoko (ze zagen zich als een eenheid) de elpee Two Virgins uit met een naaktfoto als hoes. De muziek, als men daarvan nog kan spreken, werd steeds obscuurder. The White Album bevatte al een ontoegankelijke geluidscollage van Lennon's hand (Revolution 9); The Wedding Album (1969) bevatte opnames van hun hartslagen met om en om hun voornamen geschreeuwd; Live with the Lions (1969) bevatte opnames van alleen maar stilte.

Toen de Beatles langzaam ophielden te bestaan, ging Lennon solo en sprak hij zich nog meer uit. In maart 1969 bleven John en Yoko bij wijze van huwelijksreis een week lang (van 25 maart t/m 31 maart) in bed in kamer 902 in het Amsterdamse Hilton Hotel (de "Bed-In"), om zich op die manier voor de vrede uit te spreken. In juli 1969 werd de anti-oorlogsmantra Give peace a chance uitgebracht, die opgenomen is tijdens hun tweede Bed-In (volgens sommigen hun derde, na een mislukte Bed-In op de Bahama's) in het Queen Elizabeth Hotel in Montréal (Canada). In oktober bracht John met de Plastic Ono Band de klassieker Cold Turkey uit, en in november stuurde hij zijn MBE-medaille terug uit protest tegen de oorlog in Biafra. In februari 1970 schoor Lennon zijn lange haren af en bracht Instant Karma! uit.

[bewerk] Solo

Nadat de Beatles in april 1970 definitief uit elkaar gingen, ging Lennon op de ingeslagen weg verder. In het klassieke album John Lennon/Album Plastic Ono Band, was Lennon op zoek naar zichzelf in plaats van naar John de Beatle. In die tijd was hij daarvoor in therapie bij de Amerikaanse psycholoog Arthur Janov, die meende dat opgebouwde frustaties konden worden bevrijd door schreeuwen: de 'oerschreeuw'. In Mother schreeuwt Lennon dan ook om het verlies van zijn moeder. In God verklaart hij uiteindelijk 'I don't believe in Beatles/I just believe in me/ Yoko and me/And that's reality/The dream is over.' Later, in 1971, bracht Lennon Imagine uit.

De volgende elpees gingen volgens vele critici in niveau achteruit. In 1975 bracht Lennon nog Rock and Roll uit, een verzameling rock en roll nummers, als genoegdoening aan Chuck Berry die met succes claimde dat Come Together uit 1969 wel erg veel leek op zijn nummer You Can't Catch me.

John Lennon's appartement in New York
John Lennon's appartement in New York

In het begin van de jaren '70 besloten John en Yoko zich te vestigen in New York en vroegen een verblijfsvergunning aan. Ze kwamen in aanvaring met de regering-Nixon die Lennon als een politiek gevaar beschouwde en hem ook liet schaduwen door de geheime dienst. Een jarenlange juridische strijd volgde. Nadat Nixon in 1974 wegens het Watergateschandaal het veld moest ruimen, werd Lennon in 1976 definitief een Green Card toegekend.

In 1975 schreef Lennon nog met David Bowie Fame, en trok hij zich terug om zich te richten op de opvoeding van zijn zoon Sean. Hij schreef nog wel wat songs en maakte enkele demo's, maar was niet actief aan het opnemen.

Ingang van het Dakota gebouw waar Lennon op 8 december 1980 werd vermoord.
Ingang van het Dakota gebouw waar Lennon op 8 december 1980 werd vermoord.

In 1979 kondigde Lennon echter aan weer een plaat te willen maken. Die verscheen in het najaar van 1980. Het album, Double Fantasy, deed aanvankelijk weinig. Critici verwachtten een Lennon zoals ze zich die herinnerden en die hoorden ze niet. Ook al omdat Lennon had aangekondigd weer de straat te willen opgaan om te demonstreren. De plaat toont echter een Lennon die zijn wilde haren is kwijtgeraakt, die liedjes zingt over zijn liefde voor Yoko Ono (Dear Yoko, en Woman) en zijn zoontje Sean (Beautiful Boy (Darling Boy)). Hij zingt over hoe en waarom hij uit de muziekwereld stapte (Watching the Wheels).

Zijn terugkeer in de muziek duurde echter kort: op 8 december 1980, om tien minuten voor elf in de avond werd Lennon voor zijn huis in het Dakota gebouw aan 72nd Street vermoord door Mark David Chapman met een .38 Charter Arms revolver. Lennon werd nog in een politieauto naar het ziekenhuis gebracht, maar had al te veel bloed verloren en overleed kort daarna. Lennon werd op 10 december gecremeerd in Ferncliff Crematory in Ardsley, New York. Yoko Ono heeft tot op de dag van vandaag nooit willen zeggen wat er met de as van Lennon is gebeurd.

Strawberry Fields in Central Park
Strawberry Fields in Central Park

Na de moord op Lennon steeg Double Fantasy wereldwijd naar de top van de verkooplijsten. Twee singles van het album, (Just Like) Starting Over en Woman, werden grote hits, evenals het oudere Imagine. De moord op Lennon bracht overigens geruchten op gang dat deze het werk was van de Amerikaanse overheid die beducht zou zijn voor de invloed die Lennon nog zou hebben op het publiek.

Na de moord verscheen Lennon nog incidenteel op de hitparade als er oude opnamen werden uitgebracht. In 1984 onder meer Nobody told me van het album Milk and Honey en in 1992 Instant Karma! ter gelegenheid van een reclamecommercial voor Nike sportschoenen.

In Central Park, tegenover het appartement van Lennon en Yoko Ono werd later een herdenkingsmonument opgericht: Strawberry Fields. In Havana, Cuba, staat een standbeeld van Lennon. In 2001 werd het vliegveld van Liverpool hernoemd tot Liverpool John Lennon Airport.

[bewerk] Discografie

[bewerk] Soloalbums

  • Unfinished Music No. 1 - Two Virgins (1968)
  • Unfinished Music No. 2 - Life with the Lions (1969)
  • Wedding Album (1969)
  • Live Peace in Toronto (1969)
  • John Lennon/Plastic Ono Band (1970),
  • Imagine (1971)
  • Some Time in New York City (1972)
  • Mind Games (1973)
  • Walls and Bridges (1974)
  • Rock and Roll (1975)
  • Shaved Fish (1976)
  • Double Fantasy (1980)
  • The John Lennon Collection (1982)
  • Milk and Honey (1984)
  • Live in New York City (1986)
  • Menlove Avenue (1986)
  • Imagine John Lennon (Soundtrack) (1988)
  • Lennon Legend (1998)
  • John Lennon Anthology (1998)
  • Wonsaponatime (1998)
  • Acoustic (2004)
  • The Definitive Lennon; Working Class Hero (2005)

[bewerk] Hit singles

  • 1969 "Give Peace a Chance" (with The Plastic Ono Band) #2 UK; #14 US
  • 1969 "Cold Turkey" (with The Plastic Ono Band) #12 UK; #30 US
  • 1970 "Instant Karma!" (with The Plastic Ono Band) #3 US; #4 UK
  • 1971 "Mother" (US only) #43 US
  • 1971 "Power to the People" (with The Plastic Ono Band) #6 UK; #11 US
  • 1971 "Imagine" (US only) #3 US
  • 1971 "Happy Xmas (War Is Over)" (US only) (with Yoko Ono, The Plastic Ono Band and The Harlem Community Choir)
  • 1972 "Happy Xmas (War Is Over)" (UK only) (with Yoko Ono, The Plastic Ono Band and The Harlem Community Choir) #4 UK
  • 1972 "Woman Is the Nigger of the World" #57 US
  • 1973 "Mind Games" #26 UK; #18 US
  • 1974 "Whatever Gets You Thru the Night" #36 UK; #1 US
  • 1975 "#9 Dream" #23 UK; #9 US
  • 1975 "Stand by Me" #30 UK; #20 US
  • 1975 "Imagine" (UK only) #6 UK
  • 1980 "(Just Like) Starting Over" #1 UK; #1 US
  • 1980 "Happy Xmas (War Is Over)" (with Yoko Ono, The Plastic Ono Band and The Harlem Community Choir) (UK re-entry) #2 UK
  • 1980 "Give Peace a Chance" (with The Plastic Ono Band) (UK re-entry) #33 UK
  • 1980 "Imagine" (UK re-entry) #1 UK
  • 1981 "Woman" #1 UK, #2 US
  • 1981 "Watching the Wheels" #30 UK; #10 US
  • 1981 "Happy Xmas (War Is Over)" (with Yoko Ono, The Plastic Ono Band and The Harlem Community Choir) (UK re-entry) #28 UK
  • 1982 "Love" #41 UK
  • 1984 "Nobody Told Me" #6 UK; #5 US
  • 1984 "Borrowed Time" #32 UK
  • 1984 "I'm Stepping Out" #55 US
  • 1985 "Jealous Guy" #65 UK
  • 1988 "Imagine"/"Jealous Guy" #45 UK
  • 1988 "Jealous Guy" (US only) #80 US
  • 1999 "Imagine" (UK re-issue) #3 UK
  • 2003 "Happy Xmas (War Is Over)" (with Yoko Ono, The Plastic Ono Band and The Harlem Community Choir) (UK re-issue) #32 UK

[bewerk] Video/DVD

  • Imagine (1988)
  • Lennon Legend (1997)
  • Gimme Some Truth (2000)
  • Sweet Toronto (2002)
  • Year of Peace (2003)
  • LENNON LEGEND the very best of john lennon (2003)
  • Killing a Beatle (2005)
  • The U.S. vs. John Lennon (2006)
  • Chapter 27 (2007)

[bewerk] Literatuur

  • Albert Goldman: The lives of John Lennon, 1988. (vert. De levens van John Lennon, 1989. A.W. Sijthoff, Amsterdam) ISBN: 9021803615.

Albert Goldman, muziekrecensent, lector aan de universiteit van Columbia en schrijver van de verguisde biografie over Elvis (1981), jaagt met The lives of John Lennon opnieuw de lezers tegen zichzelf in het harnas door flink te speculeren en insinueren. Het boek kwam hem op een doodsbedreiging te staan. En zelfs de genuanceerde Bono van U2 reageerde furieus in het nummer God part 2, op Rattle and Hum (1988). Als hij en andere criticasters goed hadden gelezen dan presenteert Goldman die feiten veelal als speculaties. Hij gebruikt vaak woorden als "Lennon zou eventueel...", "vermoedelijk" of "misschien", waarbij we mogen uitgaan dat het hier niet per definitie voldongen feiten betreft, omdat er bijvoorbeeld geen getuigen bij zijn geweest.

Dat er tussen Lennon en Brian Epstein in april 1963 op een hotelkamer in Barcelona iets seksueels heeft plaatsgevonden wordt tegenwoordig door de meeste serieuze Beatle-/Lennonvorsers als aannemelijk beschouwd. Dat zij tot aan de dood van Epstein (augustus 1967) een seksuele relatie hadden, zoals Goldman onomstotelijk beweert, is daarentegen echter nooit bewezen.

Desalniettemin zijn de vele feiten en voorvallen die Lennon in een minder gunstig daglicht stellen nooit ver van de waarheid; alleen in andere literatuur waarin Lennon wordt gemythologiseerd, worden ze of genegeerd of buitengewoon oppervlakkig behandeld. En dat terwijl Lennons, op alle vlakken grillige, karakter fameus is.

Als we Lennon Remembers van Jann Wenner - een rabiaat interview met Lennon waarin hij eigenhandig de mythe van de Beatles afbreekt - ernaast leggen, dan zal de ex-Beatle - in tegenstelling tot vele van zijn fans - Goldmans biografie niet onmiddellijk veroordelen.


  • Robert van Yper: "LENNON", 2005 – geïllustreerd met zwart-wit foto’s - ISBN 9064453810 (samen met de cd "IMAGINE NO JOHN LENNON – A TRIBUTE", waarop in totaal 22 door diverse artiesten gebrachte Lennonsongs, waarvan de laatste vier in MP3 formaat)


  • Larry Kane: "John Lennon. De man, de mythe en de waarheid", 2005. ISBN: 9049900127

De journalist Larry Kane heeft een biografie over Lennon geschreven waarin hij in elf hoofdstukken enkele persoonlijke kenmerken van John Lennon bespreekt. Kane besteedt zowel aandacht aan de positieve als de negatieve karaktertrekken van Lennon.

Om John Lennons complexe karakter te analyseren laat Kane oude bekenden aan het woord, waaronder maîtresse May Pang, en nieuwe bronnen, zoals Pauline Sutcliffe (zus van Lennons boezemvriend Stuart Sutcliffe). Ook schenkt hij aandacht aan de vermeende homoseksualiteit van Lennon en zijn leven na The Beatles.


  • Cynthia Lennon: "John", 2005. ISBN: 030733855X

Cynthia Lennon, de 1e vrouw van John Lennon en moeder van zijn eerste zoon Julian Lennon, schreef deze erg persoonlijke biografie van haar ex-man. Het boek laat u vanuit de ogen van Cynthia Lennon het leven van John Lennon zien, vanaf het moment dat ze hem leerde kennen op de kunstacademie tot op het moment van zijn dood.

[bewerk] Externe link

Wikiquote Wikiquote heeft een collectie citaten gerelateerd aan John Lennon.
The Beatles
John Lennon | Paul McCartney | George Harrison | Ringo Starr
Pete Best | Stuart Sutcliffe
Management
Brian Epstein | Allen Klein | Apple Records
Productie
George Martin | Geoff Emerick | Norman Smith | Phil Spector | Abbey Road Studios
Albums

Please Please Me (1963) | With the Beatles (1963) | A Hard Day's Night (1964) | Beatles for Sale (1964) | Help! (1965) | Rubber Soul (1965) | Revolver (1966) | Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band (1967) | Magical Mystery Tour (1967) | The Beatles (White Album) (1968) | Yellow Submarine (1969) | Abbey Road (1969) | Let It Be (1970) | Past Masters, Volume One (1988) | Past Masters, Volume Two (1988) | Let It Be...Naked (2003) | Love (2006)

Films

A Hard Day's Night (1964) | Help! (1965) | Magical Mystery Tour (1967) | Yellow Submarine (1968) | Let it Be (1970)

Gerelateerde onderwerpen
Lennon-McCartney | The Quarrymen | De vijfde Beatle | Paul Is Dead
 
Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu