King Arthur, or the British Worthy
Van Wikipedia
King Arthur, or the British Worthy is een semiopera van Henry Purcell en John Dryden, voor het eerst opgevoerd in Londen in juni 1691.
Dit is een van Purcells vijf semiopera's, i.e. toneelstukken waarin gezongen wordt, of opera's met gesproken tekst. Het werk is opzettelijk als semiopera geconcipieerd: de gezongen stukken kunnen op zichzelf worden uitgevoerd, maar dan verliest men de coherentie van het verhaal, terwijl een opvoering van alleen maar de tekst ook grote gaten in het dramatische verloop zou laten. King Arthur ging in première in het Drury Lane Theatre, en was een enorm succes, niet enkel commercieel, maar eveneens artistiek. Aanvankelijk was het de bedoeling dat de proloog voor deze semiopera Albion and Albanius zou worden, een toneelstuk van Dryden dat op muziek werd gezet door Louis Grabu, een componist die volledig vergeten is, niettegenstaande Drydens toenmalige lof aan zijn adres. Vermits Albion and Albanius echter tot volwaardige opera is uitgegroeid, is King Arthur op zichzelf gaan staan.
De toon van het werk is extreem patriottisch, al valt er hier en daar een behoorlijk cynische onderlaag in te bemerken. Men dient te weten dat librettist John Dryden, die onder de regering van Karel II Poet Laureate was geweest, zijn post was kwijtgespeeld omdat hij zich onder Jacobus II tot het katholicisme had bekeerd. Na de Glorious Revolution in 1689 was de protestantse dubbelmonarchie van William en Mary de troon bestegen. Deze Nederlandse vorst krijgt in de finale van het werk een stevige sneer van Dryden; in feite is de ophemeling van Sint George op het eind van het werk een nostalgische terugblik van Dryden naar de tijd van Karel II.
Het verhaal is losjes gebaseerd op de vele legenden over Koning Arthur. Emmeline is de blinde dochter van Conon, de hertog van Cornwall en dus een Kelt. De koning van Kent, Oswald, is een Saks. Hij maakt avances aan Emmeline, alhoewel zij de verloofde van Koning Arthur is. Oswald besluit de Kelten de oorlog te verklaren om Emmeline: daar pas begint het muzikale gedeelte van het werk. De veldslag loopt af in het nadeel van de Saksen, maar Oswald schaakt Emmeline op het eind van het eerste bedrijf. Arthur gaat naar haar op zoek: elfjes proberen zijn ridders van de wijs te brengen, en hij belandt in het vierde bedrijf in een betoverde grot. De tovenaar Merlijn heeft hem verteld dat alles wat hij ziet niet echt is: Arthur ziet zeemeerminnen die naakt baden in de rivier. Het komt uiteindelijk tot een verzoening in het vijfde bedrijf, en een feest wordt gehouden.
Dryden verrichtte naar eigen zeggen grondig onderzoek naar de oude gebruiken van de Kelten en de Saksen, maar tegelijkertijd bevat het werk een aantal hoogst ironische anachronismen. In een pastorale bieden herderinnetjes opeens huwelijkscontracten aan, en de boeren in hun komische liedje schelden op de belastingen:
- We've cheated the parson,
- We'll cheat him again;
- For why should a blockhead have one in ten?
De 'one in ten' verwijst naar de belasting van één tiende die de boeren aan de (protestantse) kerk moesten afstaan. De katholieke Dryden spotte maar wat graag met deze verplichting. De enorm chauvinistische eerbetuigingen aan de glorie van Engeland dienen ook met een korrel zout genomen te worden: het lijkt veeleer dat Dryden, die in de verste verte niet was opgezet met het protestantse bewind, hier buitengewoon cynisch was.
Het werk dient men in de tijdsgeest van de Restauratie te plaatsen: dichters konden zich veel veroorloven, en de kritieken op het werk waren dan ook lovend (afgezien van enkelen die tegen de naakte zeemeerminnen bezwaar uitten). De vele seksuele toespelingen zijn voor Restauratie-theater allerminst ongebruikelijk. Bekende acteurs in de eerste opvoeringen waren onder andere Anne Bracegirdle, John Bowman en Charlotte Butler.
Op muzikaal gebied behoort King Arthur tot Purcells memorabelste werken: de aria's Fairest Isle, How blest are shepherds en St George zijn zeer bekend geworden, alsook het 'heen- en weerzangspel' Hither, this way en de echo in Come if you dare. Bijzonder geslaagd en vernieuwend was eveneens het staccato van de Koude Geest die oprijst, waarin men daadwerkelijk de Geest hoort beven:
- What power art thou, who from below
- Hast made me rise, unwillingly and slow
- From beds of everlasting snow?
King Arthur is door de eeuwen heen verschillende malen heropgevoerd: het werk is nooit volledig in de vergetelheid geraakt, al wordt wel doorgaans enkel de muziek gespeeld, zonder de gesproken dialogen.
Inhoud |
[bewerk] Verhaal
[bewerk] 1ste bedrijf
De Saksen hebben „een melkwit ros“ aan Wodan geofferd, als voorbereiding op hun veldslag tegen de Kelten (i.e. de Britten). Ze offeren er nog twee: een aan Thor, en een aan diens moeder. Nu zijn alle goden gunstig gestemd. De dappere zielen worden naar de hal van Wodan geroepen: in de heldendood zullen ze gloriëren. De veldslag volgt; de twee partijen dagen elkaar uit, onder luid trompetgeschal: „Come if you dare!“. De goden aanschouwen het spektakel van bovenaf, en kijken meewarig naar het mensengeslacht, dat „voor goud tenonder zal gaan“. De Saksen verliezen de strijd, en de Britten kraaien victorie en slaan aan het plunderen.
[bewerk] 2de bedrijf
Philidel de elf poogt Arthurs ridders, die op zoek zijn naar de verrader Oswald, de juiste richting uit te sturen: „Hither, this way, this way bend“. Grimbald, de tovenaar van Oswald, roept de ridders de andere richting uit: er ontstaat een wedijveren tussen de geesten van Philidel en die van Grimbald. Philidel waarschuwt dat je, als je stapt zonder na te denken, „een furlong diep kan zinken“. Grimbald zingt dat ze Oswald moeten achtervolgen langs het pad in het turf. Beiden zingen nu: „kom en volg mij!“. Dan weerklinken drie stemmen, die zich „we brethren of air“ noemen, en beloven de helden op het juiste spoor te brengen. Vervolgens verandert de scène naar een pastorale idylle: een herder zingt de lof van het landelijke leven. Herders hebben geen zorgen; oorlog gaat aan hen voorbij, en wanneer ze sterven, „'tis in each other's arms“ — de herders brengen de nacht door „on our flutes and in enjoying“ (let op de seksuele verwijzing). De herders roepen de herderinnen op van het leven te genieten („Bright nymphs of Britain!“), want eer is leeg, en ouderdom brengt lof, maar geen lust. De herderinnetjes antwoorden ietwat sarcastisch: „Hier zijn huwelijksgeloften. Wie niet kan schrijven, zet een kruisje.“ Het bedrijf eindigt met een hedonistisch koor van herders: „Make sure of this day, and hang tomorrow!“.
[bewerk] 3de bedrijf
Cupido roept naar de Koude Geest van Groot-Brittannië, die bedolven ligt onder een berg sneeuw: „Ontwaak, en schud de winter uit uw mantel!“. Zeer langzaam en bibberend staat de Koude Geest op, weeklagend en jammerend dat hij oud en verstijfd is; hij wil terug doodvriezen. Cupido wil er niets van horen: de lente komt, en de liefde (namelijk hijzelf) zal een nieuw jaar doen komen. De Geest erkent Cupido, en noemt hem de schepper aller dingen. Vervolgens komt een bibberend koor van koude mensen samen, om door Cupido verwarmd te worden. In een duet sluiten Cupido en de Koude Geest vrede.
[bewerk] 4de bedrijf
Het vierde bedrijf is opnieuw een idylle: twee zeemeerminnen roepen op om in het water te komen zwemmen, en beweren dat ze ongevaarlijk zijn. Drie nimfen, drie vrouwen en drie mannen zingen samen een lofzang op liefde.
[bewerk] 5de bedrijf
Aeolus roept de winden op tot rust te komen, zodat Britannia, Koningin der Eilanden, uit de golven kan opstaan. Nereïde en Pan zingen de lof van de Britse nimf, die door Proteus beschermd wordt. En ook het buitenland vaart wel bij haar: „Foreign lands thy fish are tasting, learn from thee luxurious fasting“. Een verdere lofzang door herders volgt: want Britannia overtreft de hele wereld in de vruchtbaarheid van haar land, en alhoewel in antieke tijden het Gulden Vlies geprezen werd, is de Britse wol nu „groeiend goud“. Geen mijnen ter wereld schenken meer welvaart. Dan volgt een humoristisch contrast: Comus en twee andere mannen zingen in plat dialect een boerenlied, „Your hay it is mow'd“, en vrolijk brengen ze de oogst binnen: „And heigh for the honour of old England!“ (met een woordspeling op 'hay', hooi voor Engeland). Dit burleske intermezzo wordt opnieuw afgewisseld met een sereen lied van Venus, „Fairest isle“. Daarop volgt een nieuwe idylle tussen twee geliefden, die het uiteindelijk met elkaar eens worden. Het bedrijf eindigt met een eerbetoon aan Sint George, schutheilige van Engeland, in een militant lied waarin fijntjes wordt opgemerkt dat de Engelse troon niet enkel door Engelsen wordt ingenomen, maar dat die „buitenlandse koningen“, eenmaal hier geadopteerd, hun kronen in het thuisland maar niets meer vinden.
