Leidens ontzet
Van Wikipedia
Leidens ontzet of Leids ontzet wordt jaarlijks in Leiden gevierd ter herdenking van de belegering van deze stad tijdens de Tachtigjarige Oorlog en het ontzet op 3 oktober 1574.
Inhoud |
[bewerk] Aanleiding
Het beleg en ontzet van Leiden speelden zich af tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Aanvankelijk bleef het stadsbestuur trouw aan de landsheer, koning Filips II van Spanje. Deze benoemde in 1567 de hertog van Alva tot landvoogd over de Nederlanden. Alva nam diverse maatregelen tegen de godsdienstvrijheid en stelde onder andere de Raad van Beroerten in. Hierna koos de stad in juni 1572 de kant van prins Willem van Oranje.
[bewerk] Eerste beleg
In een poging de stad weer onder Spaans gezag te krijgen, sloeg Alva eind oktober 1573 het beleg rond Leiden op met het doel de bevolking uit te hongeren en de stad op die manier tot overgave te dwingen. Kort hiervoor, op 8 oktober was Alkmaar ontzet.
Het stadsbestuur was echter lang van tevoren op de hoogte gebracht van het op handen zijnde beleg en sloeg grote voorraden levensmiddelen in om het beleg te kunnen doorstaan. In april 1574 onderbrak de inmiddels nieuw benoemde landvoogd Requesens het beleg voor de Slag op de Mookerheide en ondanks herhaalde waarschuwingen van de Prins van Oranje dat het beleg eventueel zou kunnen worden hervat, besloot het stadsbestuur geen extra levensmiddelen in te slaan. Dit was een grote vergissing, want in juni 1574 keerde Requesens naar de stad terug om het beleg te hervatten.
[bewerk] Tweede beleg en ontzet
Tijdens het tweede beleg zijn 6000 van de 18.000 inwoners omgekomen van de honger en de pest.Om de bevolking moed te geven bood burgemeester Pieter Adriaansz. van der Werff zijn eigen arm aan om de bevolking te eten te geven. De levensomstandigheden verslechterden zo erg dat het stadsbestuur zelfs overwoog zich over te geven, totdat de (water)geuzen in september 1574 de dijken bij Rotterdam (Schielands Hoge Zeedijk) doorstaken en het polderland overstroomde. Op 17 september 1574 vond de zogenaamde Slag bij Zoetermeer plaats. De Spaanse troepen onder leiding van Francisco de Valdez waren niet in staat om de dijk in de Voorweg bij Zoetermeer te verdedigen. Op advies van onder andere de Zoetermeerse scheepstimmerman Wolfert Adraenszoon koos het Geuzenleger onder leiding van Lodewijk van Boisot en De La Garde een route richting Leiden. In de nacht van 2 op 3 oktober 1574 stond het water rond de stad zo hoog dat de Spaanse troepen vluchtten. Volgens de overlevering was het de kleine weesjongen Cornelis Joppenszoon die in het verlaten legerkamp Schans Lammen (nabij de huidige locatie van zijn standbeeld, voor station Leiden Lammenschans) een ketel met hutspot vond en de burgers berichtte dat de stad was bevrijd. In de vroege ochtend voeren de geuzen over de Vliet de stad binnen met aan boord haring en wittebrood.
Als dank voor het heldhaftige verzet dat de stad tijdens het beleg bood, stichtte Willem van Oranje op 8 februari 1575 de Universiteit Leiden. Dit overigens wel onder goedkeuring van koning Filips II.
[bewerk] Herdenking
De jaarlijkse herdenkingsdienst in de Pieterskerk stamt uit 1574. De jaarlijkse viering middels allerlei festiviteiten dateert van 1886. Op 13 mei 1886 werd de 3 October Vereeniging opgericht, sindsdien zorg draagt voor de organisatie van alle officiële evenementen op 3 oktober.
Jaarlijks vinden in de ochtend de reveille en de traditionele uitreiking van gratis haring en wittebrood in De Waag plaats; is er 's middags een grote optocht en 's avonds wordt het feest afgesloten met een vuurwerkspektakel. De grote kermis en de feestelijke warenmarkt gaan 1 of 2 oktober al open. Het feest wordt 's avonds op 2 oktober ingeluid met de taptoe: een optocht van vele Leidse verenigingen.
Tijdens de 350-ste viering van Leidens Ontzet op 3 oktober 1924 onthulde Koningin Wilhelmina een monument ter ere van de helden van 1574. Het monument aan het Plantsoen draagt de beeltenissen van Prins Willem van Oranje, Pieter Adriaansz. van der Werff (burgemeester), Jan van Hout (stadssecretaris), Jan van der Does (legeraanvoerder) en Louis Boisot (geuzenvlootadmiraal).
Op 3 oktober 1974 vond het vierde eeuwfeest plaats, dat zes dagen duurde. Ter gelegenheid hiervan bezochten Koningin Juliana en Prins Bernhard de stad om de viering mee te maken.
