Lucia de Berk
Van Wikipedia
Lucy Isabella Quirina (Lucia) de Berk (Den Haag, 22 september 1961), in de Nederlandse media meestal aangeduid als Lucy de B. of Lucia de B., is een Nederlandse verpleegkundige die in 2003 veroordeeld is tot een levenslange gevangenisstraf wegens meerdere moorden. Ze zou verantwoordelijk zijn voor de dood van verschillende ziekenhuispatiënten die aan haar zorg waren toevertrouwd. De veroordeling van Lucia is in de media en onder wetenschappers omstreden.
Inhoud |
[bewerk] Levensloop
De Berk groeit op in Den Haag in een gezin met twee broers en een zus. Het gezin emigreert als ze twaalf is naar Winnipeg in Canada, in een poging van de ouders om het huwelijk te redden. Volgens de gezinsleden loopt dit uit op een ramp. Beide ouders drinken veel en maken veel ruzie, daarin brengt de emigratie naar Canada geen verandering. Na vier jaar vlucht de moeder met haar kinderen naar Vancouver. Van de Canadese sociale dienst krijgen ze een huis. Ze leefden op voedselbonnen. Lucia wordt beschreven als mooi, ze is een promqueen op de highschool geweest. In de buurt kreeg ze een vriendje, Gary, die zich ontpopte als loverboy en Lucia in de prostitutie dwong. Als Lucia achttien is, besluit haar moeder terug te keren naar Den Haag. Ze haalt haar dochter persoonlijk bij Gary vandaan.
De Berk trouwt jong, het huwelijk duurde twintig jaar en ze krijgen een dochter. Voordat ze naar de verpleegkundige opleiding ging paste ze veel op kinderen, ook op die van haar zus, met wie de relatie niet goed was. Om naar de opleiding voor verpleegkundigen te kunnen vervalste ze haar highschooldiploma uit Canada.
[bewerk] De zaak Lucia de B.
Naar aanleiding van een onverwacht en onverklaarbaar overlijden van een baby in het Juliana Kinderziekenhuis in Den Haag wordt in september 2001 een onderzoek gestart naar eerdere overlijdensgevallen. Men komt tot de conclusie dat in de periode van september 2000 tot september 2001 er negen overlijdens en reanimatie-incidenten hebben plaatsgevonden waarbij er sprake is van een medisch onverklaarbare oorzaak. Nadat blijkt dat De Berk bij alle incidenten aanwezig is geweest en verantwoordelijk was voor de verzorging en toediening van de medicatie besluit het ziekenhuis om de gediplomeerd kinderverpleegkundige te ontslaan en aangifte te doen.
In de ontslagzaak van het ziekenhuis tegen Lucia getuigden veertien verpleegsters en artsen, dat Lucia een goede en prettige collega was. De rechter oordeelde dat het ziekenhuis 100.000 gulden aan Lucia diende te betalen in het geval dat ze onschuldig bleek te zijn.
De politie gaat de zaak naar aanleiding van de aangifte onderzoeken: Zij vindt een verhaal van de hand van Lucia dat handelt over een moord op een hoerenloper, deze tekst krijgt in het verdere onderzoek zijn eigen identiteit als de “moord tekst”. Lucia en haar broer geven aan beide gek te zijn van Stephen King, hij beschrijft zijn zuster als een boekenwurm, ze hebben geprobeerd samen iets in die stijl te schrijven.
Nederlandse rechercheurs reisden af naar Canada maar het rapport van de Canadese politie wordt niet opgenomen in het dossier van het OM. Maar door een Amerikaanse deskundige wordt de brand gezien als passend in het profiel van Lucia als seriemoordenaares.
De familie van Lucia, met name haar zus en moeder, zeggen later dat de politie gebruikt heeft gemaakt van de ruzieachtige sfeer in de familie om negatieve verklaringen over Lucia te verkrijgen. Ze geven aan zich door de politie overvallen te voelen.
De politie arresteert Lucia terwijl ze aan het sterfbed van haar opa zit. Lucia's verzuchting: "waarom mag ik dit niet afmaken" wordt door de rechercheurs uitgelegd als een verklaring van Lucia dat zij haar opa ook had willen vermoorden.
[bewerk] Uitspraak: Levenslang
Op 24 maart 2003 wordt De Berk door de rechtbank in Den Haag veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf voor de moord op vier patiënten en pogingen tot moord op drie patiënten. Bij de uitspraak werd een waarschijnlijkheidsberekening gebruikt, waaruit leek dat de kans dat een verpleegkundige bij zoveel van de overlijdensgevallen dan wel reanimatie-incidenten betrokken is 1 op 342 miljoen is. De Berk werd echter alleen veroordeeld voor gevallen waarbij ander bewijs aanwezig zou zijn of waarin geen medische oorzaak het incident kon verklaren (preciezer: een expert gevonden kon worden die dat wilde verklaren).
In hoger beroep op 18 juni 2004 wordt De Berk schuldig verklaard aan zeven moorden en drie pogingen tot moord in drie Haagse ziekenhuizen; het Juliana Kinderziekenhuis en het Rode Kruis Ziekenhuis en het Leyenburg Ziekenhuis waar De Berk eerder werkte. In twee gevallen acht het hof bewezen dat De Berk de patiënten heeft vergiftigd. Met betrekking tot de andere gevallen oordelen de rechters van het hof dat ze alleen kunnen worden verklaard door een door Lucia de Berk veroorzaakt misdrijf. De Berk krijgt in hoger beroep niet alleen levenslang opgelegd maar ook TBS met dwangverpleging, hetgeen een ongebruikelijke combinatie is. Het Gerechtshof acht de straf echter noodzakelijk gezien de mogelijkheid van een toekomstige gratieverlening.
Na de behandeling van de zaak door de rechtbank op 24 maart 2003 was door een getuige, die tegelijk met Lucia de Berk in het Pieter Baan Centrum had gezeten, verklaard dat zij tijdens het luchten zou hebben gezegd: "Ik heb deze 13 mensen uit hun lijden verlost". Tijdens het hoger beroep trok de man zijn verklaring weer in. Hij zei dat hij het uit zijn duim had gezogen. Door de media (w.o. de NOS) die het proces volgden werd het intrekken van deze verklaring gezien als een tegenslag voor het OM. Door het wegvallen van deze getuige viel immers het enige harde bewijs weg. Diverse media, waaronder Vrij Nederland en de Volkskrant begonnen in de daarop volgende jaren te twijfelen aan de juistheid van de uitspraak. De vraag werd gesteld of het Hof bij de bewijsvoering niet selectief te werk was gegegaan.
Tegen de uitspraak van het Gerechtshof werd door Lucia beroep in cassatie ingesteld. De Hoge Raad besliste op 14 maart 2006 dat de combinatie van levenslange gevangenisstraf en TBS niet kan. Alle andere klachten, waaronder die over de bewijsvoering, werden door de Hoge Raad verworpen. Enkele dagen na deze uitspraak wordt De Berk getroffen door een herseninfarct, en opgenomen in het ziekenhuis van de gevangenis in Scheveningen.
Op 13 juli 2006 wordt De Berk door het gerechtshof Amsterdam opnieuw tot levenslang veroordeeld.
[bewerk] Twijfels
Over de veroordeling van De Berk bestaan bij een aantal mensen twijfels. Wetenschapfilosoof Ton Derksen schreef samen met zijn zus, verpleeghuisarts Metta de Noo-Derksen, een boek over de zaak; "Lucia de B. Reconstructie van een gerechtelijk dwaling".[1] De twijfels over de veroordeling van de verpleegkundige hebben met name betrekking op het door het hof gebruikte schakelbewijs en het medische en statistische bewijs.
[bewerk] Schakelbewijs
Van de zeven ten laste gelegde moorden waren er twee waarvan door het Hof bewezen werd geacht dat De Berk de patiënten heeft vergiftigd. De rechtbank heeft vervolgens een zogenaamd schakelbewijs toegepast. Als er twee moorden bewezen zijn is ook bewezen dat de andere vijf verdachte sterfgevallen door De Berk moeten zijn veroorzaakt.
Deze redenatie is omstreden, want ook bij de twee door de rechtbank bewezen geachte moorden wordt door sommige deskundigen een natuurlijke doodsoorzaak niet uitgesloten. Strijdpunt hierbij is of de aangetroffen gifstoffen niet door het lichaam zelf aangemaakt kunnen worden en of de gebruikte meetmethodes wel juist zijn toegepast. In het geval waarbij sprake zou zijn van digoxinevergiftiging geeft de meeting volgens de gouden standaard twee jaar later aan dat de gevonden dosis digoxine heel goed het lichaamseigen DLIS kunnen zijn.[2] De meting is toen uitgevoerd met HPLC-MS methode die de twee stofjes, Digoxine en Digoxine-Like Immunoreactive Substances, wel kan onderscheiden. Hierover handelt het NFI-Rapport. In het andere geval zou er sprake kunnen zijn van een overdosis door een verkeerd recept, in welk geval er sprake zou zijn van een medische fout. Maar bij beide kinderen is de vraag hoe en wanneer Lucia de overdosis heeft kunnen geven, dit gezien volgens een tijd tabel van een monitor er op het tijdstip van toediening er twee artsen bezig waren met een consult.
Volgens de eerste aanklacht van het OM zou De Berk verantwoordelijk zijn geweest voor dertien sterfgevallen. Bij nader onderzoek bleek echter dat haar betrokkenheid bij een aantal van deze gevallen niet bewezen kon worden. Zij had bijvoorbeeld geen dienst op de dag dat de patiënten overleden. Verder is het opvallend dat er voor alle sterfgevallen in eerste instantie door de arts een natuurlijke doodoorzaak werd opgegeven.
Pas na het laatste sterfgeval, en in een aantal gevallen zelfs jaren later, zijn deze gevallen als medisch onverklaarbaar gekwalificeerd. Deze gang van zaken is onder medici omstreden.
[bewerk] Statistisch bewijs
Hard bewijs tegen De Berk is er niet, zij is niet op heterdaad betrapt en heeft altijd ontkend schuldig te zijn. Bij haar veroordeling heeft de rechtbank onder andere gebruikgemaakt van statistische berekeningen. De kans dat een verpleegkundige werkzaam op de drie ziekenhuisafdelingen, bij toeval bij zoveel van de onverklaarbare overlijdensgevallen en reanimaties op élk van de drie afdelingen aanwezig is, is één op de 342 miljoen. De relevantie van dit getal is zeer omstreden[3]. Men lijkt bij voorbaat uit te gaan dat moorden door een verpleegster gedaan zijn; men wil alleen nog nagaan door welke[4]. Er wordt ook vanuitgegaan dat in het geval dat alle verpleegsters wel onschuldig zouden zijn, diensten random verdeeld zijn over de verpleegsters [5][6]. De vermenigvuldiging van kansen over drie afdelingen, was fout: om p-waardes (overschrijdingskansen) voor drie afdelingen te combineren dient men een correctie aan te brengen voor het aantal gecombineerde p-waardes, waardoor de kans één op de miljoen wordt (Fisher's method for combination of independent p-values)[7]. In het hoger beroep heeft het Gerechtshof een kansberekening niet meer gebruikt. De rechter bleef echter impliciet gebruik maken van statistische gegevens en argumentatie: het werd evident geacht dat zoveel incidenten tijdens Lucia's diensten, geen toeval kon zijn en een aantal alternatieve verklaringen die de statistisch expert noemde, worden een voor een expliciet afgevoerd [8]. Derksen heeft aan de commissie Buruma (Posthumus II) vermeld dat het aantal verdachte incidenten die Lucia meemaakte te groot was, en het aantal door andere verpleegsters meegemaakte, te klein. De aanklager had namelijk systematisch de beoordeling gekozen (of een incident verdacht is of niet) die ongunstig was voor Lucia, waarbij men soms specialist A boven specialist B verkiest, soms andersom, en soms weer een andere C ... . Met hierdoor aangepaste cijfers stijgt de kans tot ruwweg één op vijftig[9]. Uitgaande ook nog van enige mate van "onschuldige" variatie tussen verpleegsters, voorgesteld door A.F. de Vos, wordt de kans één op negen[10]
[bewerk] Dagboek
Wat voor het Hof ook een rol in de veroordeling van De Berk speelde waren haar dagboeken. Zo schreef zij op de dag van het overlijden van één van haar patiënten, een bejaarde dame die in een terminaal stadium van kanker was, dat zij had toegeven aan haar compulsie.[11] Ook was in de dagboeken te lezen dat ze 'een heel groot geheim' had, en schreef ze over 'mijn dwangmatige neigingen'. Volgens De Berk ging het hierbij om haar passie voor het leggen van tarotkaarten, ze zag dit als een alternatieve maar niet respectabele manier van hulpverlenen, volgens het Hof om haar dwang om te moorden. Er zijn geen getuigen die De Berk tarotkaarten hebben zien leggen voor patiënten. De Berk verklaart zelf dat ze dit in het geheim deed, omdat ze het niet vond passen in de klinische setting van een ziekenhuis. Volgens het Hof rijmt het leggen van kaarten als 'dwangmatige handeling' ook niet met 'misschien een uiting van vermoeidheid' [12] zoals ze het tegelijkertijd beschrijft. Haar dochter Fabiënne verklaarde in een interview in het televisieprogramma Pauw & Witteman dat sommige aantekeningen in de dagboeken 'pure fictie' zijn, die haar moeder mogelijk wilde gebruiken in een te schrijven thriller, in de sfeer van Stephen King. [13]
[bewerk] NFI-rapport
Tijdens de rechtszaak van 13 juli 2006 komt het OM met een rapport van een laboratorium uit Straatsburg op de proppen, dat pas na de behandeling van het hoger beroep is afgerond en dat vervolgens twee jaar bij het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) heeft gelegen. Volgens het OM bevat het rapport geen nieuwe feiten, maar volgens de verdediging blijkt eruit dat bij één van de twee bewezen gevallen geen sprake was van vergiftiging.[2] Het rapport handelt over de gevonden concentratie digoxine met de HPLC-MS methode die digoxine kan onderscheiden van het lichaamseigen DLIS. De eerder gebruikte methode kon dit niet en telde de concentratie DLIS, welke van nature in het lichaam aanwezig is, op bij de concentratie digoxine welke een medicament is. Zodoende leek de gevonden hoeveelheid digoxine hoger. Maar omdat het gerechtshof op 13 juli alleen een uitspraak mag doen over de strafmaat en niet over de gebruikte bewijzen in de vorige processen speelt het rapport geen rol tijdens deze zaak.
[bewerk] Commissie Posthumus II
Door Ton Derksen is een verzoek ingediend om de zaak voor nader onderzoek aan te bieden bij de commissie Posthumus II. Deze commissie onderzoekt afgesloten rechtzaken om te kijken of er geen sprake is van gerechtelijke dwalingen. De aanleiding hiervoor is dat de medische deskundigen die tijdens de rechtzaak een natuurlijke oorzaak bij de bewezen gevallen uitsloten, niet over alle relevante informatie hebben beschikt, zoals het rapport dat twee jaar bij het NFI heeft gelegen. Dit verzoek is toegekend op 19 oktober 2006 door de Toegangscommissie van de Commissie evaluatie afgesloten strafzaken (Posthumus II).[14][15] De commissie Posthumus II zal vooral gaan kijken naar de twee volgende zaken.
- Of dat in de tijd dat Lucia de Berk bij de verschillende ziekenhuizen werkte er meer onverklaarbare sterfgevallen waren waar Lucia de Berk niet bij aanwezig was en of de rechters daarvan op de hoogte zijn gebracht.
- Daarnaast of dat de getuigendeskundige op de hoogte waren van alle details[16] omtrent de doodsoorzaken van de verschillende slachtoffers.
De commissie zal geen oordeel vellen over de schuldvraag maar een advies geven of dat de zaak opnieuw door rechters onderzocht dient te worden. Dit advies wordt doorgaans opgevolgd.
[bewerk] Interne link
[bewerk] Externe links
- Dossier Rechtspraak.nl
- Dossier Vrij Nederland
- Website van het Comité Lucia
- Lucia de Berk, Engelse wikipedia
