Nacht van Schmelzer
Van Wikipedia
De Nacht van Schmelzer betreft de nacht van donderdag 13 op vrijdag 14 oktober 1966 en staat in de Nederlandse politieke geschiedenis bekend als de nacht waardoor het kabinet-Cals ten val kwam.
Tijdens een vergadering van de Tweede Kamer onder leiding van voorzitter Frans-Joseph van Thiel diende fractievoorzitter van de KVP Norbert Schmelzer de naar hem genoemde motie-Schmelzer in waarna de regering opstapte.
De directe aanleiding was de dekking van de rijksbegroting, maar al langer leefde bij de Katholieke Volkspartij (KVP) onvrede over het meeregeren van de PvdA. De KVP wilde graag de verkiezingen van 1967 in als de partij die de coalitie met de PvdA niet gewild zou hebben. Bovendien had de PvdA-fractie de eigen ministers Den Uyl en Vondeling beperkt in hun ruimte om in het kabinet te kunnen discussiëren over het dekken van de rijksuitgaven in de komende begroting, hetgeen tot felle discussies in de ministerraad leidde. De PvdA-ministers mochten alleen een verhoging van de omzetbelasting accepteren, als een inkomstenbelastingverlaging zou worden uitgesteld. De KVP met fractievoorzitter Norbert Schmelzer, wilde deze verlaging juist wel.
Inhoud |
[bewerk] Het verloop van de Nacht van Schmelzer
[bewerk] Eerste termijn
Norbert Schmelzer: "De begroting 1967 lijkt degelijk, maar bij nadere studie is zij dat allerminst. Minister Vondeling heeft gezegd dat dit kabinet geen kuil voor zijn opvolgers wenst achter te laten. Wij zien die kuil echter levensgroot opdoemen, ook al is er dan een matrasje overheen gelegd." "Wat kan en wil de regering doen om tot een gezond beleid te komen op korte termijn en op langere termijn. Dan kan niet worden ontkomen aan een opnieuw bezien van het totale uitgavenpeil en, voor zover dat op korte termijn onvoldoende soelaas mocht bieden, van de belastinginkomsten en de dekking. Ons vertrouwen is door dit kabinet op de proef gesteld. Wij verwachten uw duidelijke en overtuigende antwoorden op onze klemmende vragen."
Als reactie stuurde premier Cals Schmelzer een briefje met daarin de tekst: "op het eerste gehoor vind ik het niet rechtvaardig dit (1½ jaar bestaand) kabinet te verwijten, dat het lange termijn-problemen [sic] nog niet heeft opgelost, die vorige kabinetten zelfs niet onderkend hebben. Hierop kan geen waarlijk bevredigend antwoord gegeven worden."
[bewerk] Tweede termijn
Schmelzer diende in tweede termijn vragen in over het uitgavenpeil en het dekkingstekort, over de prioriteitenstudie en over de loonpolitiek. Edzo Toxopeus, de fractievoorzitter van de VVD, op dat moment in de oppositie, diende hierop een motie van wantrouwen in. Ook Bauke Roolvink, fractievoorzitter van de ARP, wilde een motie indienen, maar werd teruggefloten door zijn partijgenoot Barend Biesheuvel. Biesheuvel was eerder op uitdrukkelijk verzoek van de AR-fractie in het kabinet blijven zitten, hoewel hij het oneens was met het dekkingsplan dat mede door de ARP gesteund werd. Dat Roolvink nu uitgerekend tegen dat dekkingsplan een motie ging indienen, was voor Biesheuvel onaanvaardbaar.
[bewerk] Fractieberaad
Een deel van de KVP-fractie bleek tijdens het fractieberaad van plan om de motie-Toxopeus te steunen. Omdat Schmelzer het uiteenvallen van de KVP vreesde, deed Schmelzer besluiten om alsnog een motie in te dienen.
[bewerk] Derde termijn
De motie-Schmelzer werd aangenomen, dankzij stemmen van de KVP, de CHU en de VVD: "De Kamer, spreekt als haar overtuiging uit, dat mede met het oog op de mogelijkheden voor 1968 naast een verbetering van de dekking 1967 maatregelen ter voorkoming van extra-uitgavenstijging voor 1968 noodzakelijk zijn, nodigt de regering uit daartoe voorstellen te doen en gaat over tot de orde van de dag. Schmelzer" Als gevolg hiervan trad het kabinet-Cals af. De "Nacht" duurde tot half vijf 's morgens.
[bewerk] Gevolgen
Naast de val van het kabinet-Cals, had de nacht van Schmelzer nog een aantal gevolgen:
- PvdA en KVP dreven uit elkaar
- begin van het Radicalenconflict, dat tot het einde van de eenheid in de KVP leidde
- begin van de ondergang van het tijdperk-Schmelzer
[bewerk] Externe links
| Bronnen en referenties: |
|
