Orde van het Britse Rijk (Verenigd Koninkrijk)
Van Wikipedia
De Orde van het Britse Rijk (Engels: The Most Excellent Order of the British Empire) is een Britse ridderorde, opgericht op 4 juni 1917 door koning George V. In principe wordt de onderscheiding toegekend aan staatsburgers van het Verenigd Koninkrijk of andere landen waarvan de Britse koningin het staatshoofd is, maar ook inwoners van andere landen kunnen deze onderscheiding ontvangen.
In 1918 werd de orde in een militaire en een civiele afdeling"Division" genoemd gesplitst. De kleinoden en sterren zijn voor beide divisies gelijk maar de militairen dragen een lint met een dunne grijswitte middenstreep.
De Orde kent een souverein, een grootmeester (Prins Philip, Hertog van Edinburgh) en vijf graden.
Het motto van de orde is "For God and the Empire".
[bewerk] De vijf rangen van de Orde van het Britse Rijk
- Ridder en Dame Grootkruis:
De Ridders en Dames Grootkruis ("Knights en Dames Grand Cross") dragen het kruis van de orde aan een keten of aan een breed lint over de rechterschouder.Op de linkerborst dragen de Grootkruisen een zilveren ster. De Grootkruisen dragen bij bijzondere gelegenheden een roze satijnen met parelgrijs satijn gevoerde mantel met de ster van de orde op de linkerschouder.Zij mogen de letters G.B.E. achter hun naam plaatsen en verkrijgen de persoonlijke adeldom.
- Ridder en Dame Commandeur:
De Ridders en Dames Commandeur ("Knights en Dames Commander") dragen het kruis van de orde aan een lint om de hals. Op de linkerborst dragen de Ridders en Dames Commandeur een zilveren plaque. Zij mogen de letters K.B.E (Knights) of D.B.E. (Dames) achter hun naam plaatsen en verkrijgen de persoonlijke adeldom.
- Commandeur:
De Commandeurs ("Commanders") dragen het kruis van de orde aan een lint om de hals of, in het geval van dames, aan een strik op de linkerschouder. Zij mogen de letters C.B.E. achter hun naam plaatsen.
- Officier:
De Officieren ("Officers") dragen het gouden, niet geëmailleerde, kruis van de orde aan een lint of strik op de linkerschouder.Zij mogen de letters O.B.E. achter hun naam plaatsen.
- Lid :
De Leden ("Members") dragen het zilveren, niet geëmailleerde, kruis van de orde aan een lint of strik op de linkerschouder.Zij mogen de letters M.B.E. achter hun naam plaatsen.
De ketens worden in bruikleen gegeven, alle andere versierselen zijn eigendom van de gedecoreerde personen.
[bewerk] De Medaille
Aan de orde is ook een medaille, de British Empire Medal, voor 1922 "Medal of the Order of the British Empire" geheten, verbonden die aan het lint van de orde worden gedragen. Militairen dragen een lint met een smalle grijswitte middenstreep. Het is (ook voor buitenlanders) gebruikelijk om de letters "B.E.M." achter de naam te plaatsen.
Wanneer deze medaille, die ook naast de orde kan worden gedragen en verleend, voor dapperheid werd toegekend worden op het lint twee ineengestrengelde zilveren eikenbladeren bevestigd. In het Verenigd Koninkrijk wordt de medaille sinds 1992 niet meer verleend, een aantal landen van het Gemenebest kent deze onderscheiding nog wel toe.
[bewerk] De titels en afkortingen
Iedereen die in de Orde van het Britse Rijk is opgenomen is gerechtigd de afkorting van de verkregen rang achter zijn naam te zetten. Dat geldt ook voor de buitenlandse " honoraire" leden.
De hoogste twee rangen zijn 'knightly', wat wil zeggen dat er een adellijke, ridderlijke titel aan is verbonden: heren plaatsen de titel Sir voor hun naam en dames de titel Dame (met de afkorting van rang achter de naam). Het is hierbij de gewoonte dat de echtgenote van een 'knight' de titel Lady voert (zoiets geldt echter niet voor de echtgenoot van een 'dame'). Knights en Dames Grand Cross and Knights and Dames Commander die niet onderdanen zijn van de Britse koningin (m.a.w. geen Britse staatsburger of van een ander land waarvan de koningin de staatshoofd is) mogen niet de ridderlijke titel voeren. Voorbeeld is Bill Gates die geridderd was tot 'Knight Commander of the British Empire' en zich dus niet "Sir William" mag noemen maar wel "William Henry Gates III, KBE" (tenzij hij zich laat naturaliseren tot Brits staatsburger).
De onderscheiding van "Dame Commandeur" wordt veel vaker verleend dan die van "Ridder Commandeur". Dat komt omdat hooggeplaatste vrouwelijke rechters geen "Knight Bachelor" (Ridder, maar niet in een ridderorde) kunnen worden zoals hun mannelijke collegae. Zij worden daarom in de Orde van het Brtse Rijk benoemd.
[bewerk] De versierselen van de orde van het Britse Rijk
- Het kruis is een gouden, lichtblauw geëmailleerd kruis met afgeronde punten. In het midden is een gouden medaillon geplaatst met de portretten van de gekroonde George V en Koningin Mary. Daaromheen is een rode band met het motto van de orde in gouden letters gelegd. Op de keerzijde is het gouden monogram van George V als Koning en Keizer van het Verenigd Koninkrijk en India aangebracht. Boven het kleinood is als verhoging een gouden kroon aangebracht.
Het grootkruis is vrij zwaar en groot maar de kruisen worden steeds iets kleiner bij de lagere rangen in de orde. Voor 1937 was Brittania, de britse maagd, afgebeeld in het medaillon.
- De gouden geëmailleerde keten heeft elf grote en twaalf kleine schakels. De grote schakels stellen zeeleeuwen met drietanden voor, de kleinere schakels tonen het koninklijk wapen en de initialen "GRI".
- De ster is van zilver en heeft acht punten Op de ster is het medaillon van de orde gelegd.
- De plaque is van zilver en heeft vier kort en vier lange stralen. Op de plaque is het medaillon van de orde gelegd.
- Het lint was tot 1937 paars maar is nu donkerrood is donkerblauw met parelgrijze randen. De militaire divisie kent een grijze middenstreep die vroeger rood was. De mantel was bij de oprichting van paars satijn maar werd in 1937 opnieuw ontworpen, nu in roze zijde.
Op de zilveren medaille is Brittania agebeeld. Rondom haar is de tekst "For God and the Empire" en "For Merituous Service" (Engels "Voor verdienstelijke dienst") geplaatst. Op de keerzijde staat het monogram van de stichter.
Alle graden en de medaille worden op rokkostuum en soms op smokingjasjes als miniaturen gedragen.
[bewerk] De beambten van de orde van het Britse Rijk
De Britse orden kennen "officers" die de orde besturen en de ceremoniële taken vervullen. De Orde van het Britse Rijk kent als enige orde officieren als graad in de orde en daarom heten de "officers" hier "officials". Er is een prelaat, een deken, een secretaris, een archivaris, een wapenkoning en een ceremoniemeester, de "Gentleman Usher of the Purple Rod".
[bewerk] De geschiedenis van de Orde van het Britse Rijk
De orde is de meest recente en heeft meer leden dan de andere Britse ridderorden. Koning George V stelde de orde in omdat zijn land in de Eerste Wereldoorlog democratischer was geworden en een onderscheiding nodig was voor de talloze mensen die zich voor de koning en het rijk hadden ingezet. De orden van het Bad en Sint-Michael en Sint-George werden alleen aan de regerende elite verleend. In de eerste jaren na de oprichting werd door velen erg op de Orde van het Britse Rijk neergekeken.
De onderscheiding werd in eerste instantie overal in het Britse rijk verleend, toen de regeringen van de dominions Canada en Australië bezwaar gingen maken tegen het verlenen van Britse adeldom aan hun onderdanen werden daar eigen onderscheidingen, waaraan geen adeldom is verbonden, ingevoerd. In Nieuw-Zeeland werd jarenlang wèl benoemingen gedaan maar ook daar is de nu een eigen onderscheiding ingevoerd. In Papoua Nieuw Guinea worden op voordracht van de premier van dat land nog wel benoemingen, soms ook "knightly", gedaan.
Het aantal gedecoreerden in de twee laagste graden is onbepekt en ieder jaar mogen worden er maximaal 858 officieren en 1464 leden benoemd. Het aantal leden in de hogere graden van de orde is wel aan limieten gebonden. Volgens de statuten zijn er 100 Grootkruisen, 845 Ridders Commandeur en 8960 Commandeurs.
Opvallend is dat de meeste benoemingen in de twee hoogste graden honorair en zijn en dus in het buitenland worden toegekend. De graad van "Dame Commandeur" is daarentegen de meest gebruikelijke wijze om een dame in de adelstand te verheffen.
In 2004 werd een rapport van Sir Hayden Phillips over de orde door een commissie van het Lagerhuis besproken. De parlementariërs pleitten voor een naamsverandering; "Order of British Excellence" zou beter in deze tijd passen en "companion" in plaats van " Commander" zou minder " militaristisch" klinken. Deze aanbevelingen werden door de regering niet overgenomen.
De aanbeveling van Sir Hayden om net als in Europese landen (en Canada) een draagteken (knoopgatversiering) voor op de revers in te voeren werd in 2007 gerealiseerd. De regering koos niet voor een systeem met rozetten en gouden en zilveren galons zoals in Nederland gebruikelijk is maar voerde een rozet in dat door alle rangen èn de medailles zal mogen worden gedragen.
[bewerk] De heraldiek van de orde van het Britse Rijk
Aan de orde zijn ook heraldische privileges en gebruiken verbonden. De Grootkruisen mogen de keten om hun wapenschild hangen. Grootkruizen en commandeurs hangen rond hun wapen ook een ronde band, "circlet" genoemd, met het motto van de orde.De Ridders en Dames Commandeurs hangen hun kleinood aan een lint onder de circlet. Grootkruisen mogen twee schilddragers in hun wapen plaatsen. Andere leden van de orde geven het kleinood van de orde een passende plaats in hun wapen.
De orde heeft sinds 1966 een kleine kapel in de crypte van Saint Paul's in Londen. Eens in de vier jaar komt de orde in het schip van de kathedraal bijeen en dan worden de nieuwe grootkruisen plechtig geïnstalleerd.
[bewerk] Nederlanders met een MBE
- Bram van der Stok, vliegenier
- Max Schuchart, vertaler
- Dr. J. M. Somer, kolonel
[bewerk] Externe links
- [1] met afbeeldingen.
- [2] het rapport over de orde.
- www.honours.gov.uk
- Cambridge University Heraldic and Genealogical Society. *(2002). "The Most Excellent Order of the British Empire."
- "Knighthood and Chivalry." (1911). Encyclopædia Britannica, 11th ed. London: Cambridge University Press.
- Velde, F. R. (2003). "Order of Precedence in England and Wales.
