Pieterskerk (Utrecht)
Van Wikipedia
De Pieterskerk is een van de oudste kerken van de stad Utrecht. In 1039 werd begonnen met de bouw ervan en op 1 mei 1048 werd de Pieterskerk door bisschop Bernold ingewijd, hoewel de westtorens waarschijnlijk pas een eeuw later gereed kwamen. De kerk was de oostpunt van het Utrechtse "Kerkenkruis", waarvan de Domkerk het middelpunt was. Karakteristiek voor deze romaanse kerk zijn de grote zuilen in het schip, gehouwen uit één stuk rode zandsteen, en de crypte onder het koor.
[bewerk] Geschiedenis
De Pieterskerk was een kapittelkerk, hetgeen betekent dat deze niet bedoeld was voor gewone burgers, zoals de Buurkerk, maar voor kanunniken, die in een afgesloten, op zichzelf staande enclave woonden. Het gehele Pieterskerkhof maakte deel uit van deze immuniteit, die werd omgeven door de Kromme Nieuwegracht. Er waren in Utrecht vijf kapittels; zij waren verbonden aan de Dom, de Pieterskerk, de Janskerk, de Sint-Salvatorkerk en de Mariakerk (de laatste twee zijn op een enkele rest na verdwenen).
In 1076 was de Pieterskerk een moment het toneel van wereldpolitiek, met een slechte afloop. Tijdens de Investituurstrijd had paus Gregorius VII koning Hendrik IV in de ban gedaan. Het bericht bereikte de koning toen hij op bezoek was in Utrecht om het paasfeest te vieren. Op diens verzoek sprak bisschop Willem voor het altaar van de Pieterskerk de banvloek uit over de paus. Nog dezelfde avond sloeg als een godsoordeel de bliksem in de kerk, waarop een brand uitbrak die de kerk beschadigde. Ook in 1148 en 1279 werd de Pieterskerk door brand geteisterd.
Hoewel de kerk in de loop der tijd veranderingen heeft ondergaan, is het de meest compleet bewaarde romaanse kerk in Utrecht. De iets jongere Janskerk was oorspronkelijk vrijwel identiek (hoewel kleiner), maar werd in gotische stijl vergroot met een nieuw koor, terwijl bij de Pieterskerk het romaanse koor rond 1370 slechts aan de gotische stijl werd aangepast door kruisribgewelven aan te brengen en de vensters tot spitsbogen uit te hakken. Daarnaast werd rond 1300 de romaanse kapel ten zuiden van het koor door de grotere Dekenkapel in gotische stijl vervangen.
De belangrijkste verandering van de Pieterskerk is het verlies van de meest westelijke travee en de twee bijbehorende torens; dit deel van de kerk werd in 1674 beschadigd tijdens de tornado die ook het schip van de Domkerk verwoestte, en vervolgens afgebroken. De verkorte kerk werd daarna afgesloten met een nieuwe westgevel in eenvoudige Renaissancestijl naar ontwerp van stadsarchitect Gijsbert van Vianen. Bij deze gelegenheid werd ook de romaanse kruisgang afgebroken. Op de viering werd een koepeltorentje gebouwd waarin een klok van Willem Butendiic uit 1435 werd gehangen, afkomstig uit een van de afgebroken torens.
De Pieterskerk viel in 1580 ten offer aan de Beeldenstorm. Na de Reformatie wordt de kerk gebruikt als kazerne en kwam vervolgens in gebruik bij de Engelse gemeente. In het koor werd in 1621 de snijkamer van de latere universiteit ingericht. Sinds 1656 is de kerk in gebruik bij de Waalse gemeente. Een grootschalige restauratie van de Pieterskerk had plaats van 1954 tot 1970. Hierbij werd een nieuw orgel gebouwd tegen de westgevel van de kerk.
[bewerk] Bezienswaardigheden
In de Pieterskerk zijn verschillende interessante bezienswaardigheden.
- Vier reliëfs die tot de belangrijkste romaanse beeldhouwwerken in Nederland behoren. Zij zijn tijdens de restauratie onder de vloer teruggevonden en op de scheiding van viering en koor aan weerszijde van de trap aangebracht. Zij stellen links Pilatus en de Kruisiging voor, en rechts een engel op het geopende graf van Christus en drie naderende vrouwen. De reliëfs werden waarschijnlijk rond 1170 in de Maasstreek vervaardigd en vertonen verwantschap met beeldhouwwerk in de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Maastricht.
- Een beschilderd graf uit de veertiende eeuw, opgesteld onder het orgel.
- Verschillende muurschilderingen, waaronder een twaalfde-eeuwse romaanse schildering op het absisgewelf van het noordelijke zijkoor, die Christus in een dubbele mandorla voorstelt.
- Zeer fraaie crypte uit de bouwtijd, met gebeeldhouwde zuiltjes. In de crypte is de sarcofaag van bisschop Bernold opgesteld, die in 1948 in de kerk is opgegraven.
[bewerk] Externe links
|
|
 |
|---|---|
|
Sint-Augustinuskerk | Buurkerk | Catharijnekerk | Domkerk | Doopsgezinde Kerk | Geertekerk | Heilig-Kruiskapel | Jacobikerk | Janskerk | Kerkenkruis | Lutherse Kerk | Mariakerk | Nicolaïkerk | Pieterskerk | Sint-Gertrudiskathedraal | Sint-Martinuskerk | Sint-Salvatorkerk | Willibrordkerk |
