Theorie
Van Wikipedia
Een theorie is een wetenschappelijk model of uitspraak over waarnemingen in de empirie (werkelijkheid). Het doel van een theorie is daarbij de onderlinge samenhang van de waarnemingen te kunnen beschrijven en te verklaren.
[bewerk] Algemeen
De juistheid van een theorie kan nooit bewezen (geverifieerd) worden. Dit komt doordat veel waarnemingen niet kunnen worden bewezen als juist. Om deze reden wordt de juistheid van dergelijke empirische waarnemingen op confirmatie gebaseerd: Als meerdere onafhankelijke waarnemers dezelfde waarneming doen, kan er overeenstemming worden bereikt over de juistheid van een dergelijke waarneming.
Een theorie doet voorspellingen. Deze voorspellingen worden getoetst aan waarnemingen. Als de voorspellingen overeenstemmen met de waarnemingen wint de theorie aan geloofwaardigheid. Het doel van de verklaring en voorspelling is het beheersen van het verschijnsel waarover de theorie iets zegt.
Uit de geschiedenis van de wetenschap blijken veel theorieën ooit vervangen te worden door een andere. Dit vervangen heet; het falsifiëren van een theorie. Een goede nieuwe theorie dient echter overeen te stemmen met zijn voorganger voor zover deze reeds waarnemingen goed wist te voorspellen.
Een natuurwetenschappelijke theorie kan worden getoetst met behulp van waarnemingen eventueel als resultaat van experimenten. Er zijn tot nu toe geen waarnemingen gedaan die in strijd zijn met de relativiteitstheorie. Hetzelfde geldt voor de theorie van de kwantummechanica.
Sommige theorieën zijn door experimenten weerlegd. Voorbeelden daarvan zijn de flogistontheorie en de theorie omtrent de werking van de ether.
[bewerk] Historische voorbeelden van theorieën:
- De theorie van het zonnestelsel van Copernicus
- De theorie van de bouw van de aarde van James Hutton
- De theorie van het ontstaan van de aarde van Thomas Chamberlin
- De theorie van de opbouw van stof van Dalton
- De theorie van het vuur van Lavoisier
- De theorie van het licht van Huygens
- De relativiteitstheorie van Albert Einstein
- De theorie van de cel van Theodor Schwann
- De evolutietheorie van Charles Darwin
- De theorie van de ziektekiemen van Louis Pasteur
- De theorie van de bevolkingsgroei van Robert Malthus
- De theorie van het menselijk bewustzijn van Freud
- De theorie van de mens van Franz Boas
- De economische geschiedenis-interpretatie van Karl Marx
- ... en de economische meerwaardetheorie van Karl Marx
[bewerk] Bronnen
- Bersselaar, V. van den; Wetenschapsfilosofie in veelvoud, 2e druk, Coutinho Bussum 2003.
Een boeiend boek (enigszins gedateerd) over de voorgeschiedenis tot de totstandkoming van theorieën over de wetenschap is:
- Trattner, E.R.; De bouwers van ons wereldbeeld, Servire Den Haag 1939.
