Wilg
Van Wikipedia
| Wilg | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nog niet geknotte knotwilgen |
|||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||||
| Salix |
|||||||||||||||||
 Zojuist geknotte knotwilgen |
Wilg (Salix) is een tweehuizig plantengeslacht van bomen en struiken uit de Wilgenfamilie, die naast de wilgen de populieren bevat. Wilgen zijn zomergroene bomen met verspreide bladstand. De knop heeft één knopschub. De bloem van de wilg heeft de vorm van katje en groeit uit de zijknoppen van een éénjarige twijg. De wilgenkatjes zitten of staan, dit in tegenstelling tot de populier die hangende katjes heeft. De pluizige zaden worden door de wind verspreid maar zijn slechts korte tijd kiemkrachtig. De meeste soorten zijn erg gemakkelijk te stekken. Wilgen zijn pionierboomsoorten met een grote lichtbehoefte. Wilgen komen in Nederland veel voor langs sloten. Wilgen houden namelijk over het algemeen van een vochtige bodem en groeien zeer snel.
Inhoud |
[bewerk] Ecologie
De wilg is een pioniersplant, en ontkiemt met name in ooibossen, op de grens van land en water. Doordat de wortels de grond luchtig maken en door de humusvorming van blad en takafval wordt de grond geschikt voor soorten die volgen als de es, eik.
Wilgen worden over het algemeen niet oud, de watermerkziekte en torsiekrachten van de wind zorgen dat een wilg meestal niet ouder dan 40 a 50 jaar wordt.
Wilgen zijn voor insecten een belangrijke leverancier van stuifmeel. Met name diverse solitaire bijen zijn afhankelijk van bloeiende wilgen.
[bewerk] Wilgensoorten
Het geslacht Salix omvat ongeveer 300 soorten, waarvan er een twaalftal in Nederland en België voorkomt.
- Amandelwilg (Salix triandra)
- Bandwilg (Salix 'Sekka' syn. Salix sacchalinensis 'Sekka' - verwilderd)
- Berijpte wilg (Salix daphnoides - verwilderd)
- Bittere wilg (Salix purpurea)
- Boswilg (Salix caprea)
- Duitse dot (Salix dasyclados)
- Geoorde wilg (Salix aurita)
- Grauwe wilg (Salix cinerea subsp. cinerea)
- Katwilg (Salix viminalis)
- Kraakwilg (Salix fragilis)
- Kruipwilg (Salix repens)
- Laurierwilg (Salix pentandra)
- Rossige wilg (Salix cinerea subsp. oleifolia)
- Schietwilg (Salix alba)
Er komen ook vele wilgenbastaarden voor. De Treurwilg is de S. babylonica, die tot 20 meter hoog kan worden. Als treurwilgen komen ook voor varianten van S. alba en een kruising van S. babylonica en S. fragilis. Een andere decoratieve variant die in tuinen wordt aangeplant is de kronkelwilg (Salix sp. var. tortuosa).
[bewerk] Historische inzichten
De flora van E. Heimans, H.W. Heinsius en Jac. P. Thijsse (21ste druk) noemt de volgende soorten, die moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn:
- Amandelwilg Salix amygdalina
- Berijpte wilg Salix daphnoïdes
- Bittere wilg Salix purpurea
- Geoorde wilg Salix aurita
- Grauwe wilg Salix cinerea
- Grijze wilg Salix incana
- Katwilg Salix viminalis
- Kraakwilg Salix fragilis
- Kruipwilg Salix repens
- Laurierwilg Salix pentandra
- Schietwilg Salix alba
- Waterwilg Salix caprea
[bewerk] Schietwilg
De meeste soorten maken een stam. Salix alba wordt daarom schietwilg genoemd en kan tot 25 m hoog worden. Schietwilgen kunnen worden geknot. In een vlak en open landschap is dit soms noodzakelijk om te voorkomen dat de bomen door een najaarsstorm worden geveld.
[bewerk] Knotwilg
De wilg kan op ongeveer 2 meter hoogte afgezaagd worden en heet dan knotwilg. Aan de stam groeien vervolgens waterscheuten, die wilgentenen worden genoemd. Ze worden tegenwoordig vooral gebruikt om manden, tuinschermen e.d. te maken. Vroeger werden wanden van hutten gemaakt van vlechtwerk van wilgentenen, afgedicht met klei, en funderingen van dijken werden gelegd op matten van gevlochten wilgentenen.
Knotwilgen bepalen in belangrijke mate het typisch Hollandse landschap. Het is belangrijk dat eenmaal geknotte wilgen regelmatig opnieuw geknot worden, omdat de anders te dik wordende loten na een aantal jaren de boom uit elkaar scheuren. Nu de vraag naar wilgentenen afneemt, wordt dit werk vaak door vrijwilligers gedaan. Knotwilgen bieden door hun dichte kruin en hun vaak holle stam veel nestel- en schuilgelegenheid voor vogels, marters, vleermuizen en insecten en verrijken daarom vaak de fauna van een gebied.
[bewerk] Struikwilg
De grauwe wilg vormt in de regel meer dan 3 meter hoge struiken. De geoorde wilg meestal niet hoger dan 3 meter en komt langs waterkanten voor.
 |
 |
[bewerk] Kruipwilg
De kruipwilg, de naam zegt het al, blijft laag en was vroeger nuttig als vastlegger van stuifzand en komt voor in de duinen, op zandgrond en in moerassen. De kruipwilg komt algemeen voor in Nederland. De plant houdt van een niet te droge bodem; vanuit een vochtige kiemplaats kan zij zich sterk uitbreiden, ook naar drogere terreinen. Het zachte zaadpluis van de kruipwilg wordt door zangvogels gebruikt om hun nest mee te vullen. Kruipwilgstruwelen van de waddeneilanden zijn vermaard om hun rijke paddenstoelenflora, met veel bijzondere soorten.
[bewerk] Ander gebruik
De schors van enkele soorten, zoals Amandelwilg en Schietwilg, bevatten salicine, dat lang geleden gebruikt werd als pijnstiller. Er werd daarvoor op de wilgebast gekauwd, of er werd een drank van getrokken. Salicine is erg slecht voor de maag, en werd later verbeterd naar aspirine.
Salicine wordt ook gebruikt als looistof, voor het looien van leer.
Wilgenhout wordt net als het hout van populieren gebruikt voor het maken van klompen en papier. De bekleding van de rem, de vang, bij windmolens is belegd met wilg Eénjarige scheuten worden gebruikt voor vlechtwerk
Voor de teelt van wilg als biobrandstof is sinds kort zaad van enkele snelgroeiende rassen beschikbaar.
[bewerk] Ziekten en plagen
De belangrijkste ziekte is de watermerkziekte (Brenneria salicis),die de vaten verstopt, waardoor delen van de boom of gehele bomen afsterven. Op de grens van levend en dood hout ontstaan bossige vormen van waterlot. Bij de teelt van tenen kunnen insecten heel wat schade aanrichten.
[bewerk] Wilg in de taal
De wilg komt voor in het spreekwoord: De lier aan de wilgen hangen. Uit Psalm 137, zie hieronder.
[bewerk] Wilg in de bijbel
- Genesis 30:37 Maar Jakob nam versche takken van wilg, amandel en plataan, schilde die streepsgewijze af, zodat het witte van het hout bloot kwam
- Psalmen 137:2 Aan de wilgen die daar stonden hingen wij onze harpen op
- Jesaja 15:7 Daarom, de overwinst die zij gemaakt hebben en wat zij hebben opgelegd, zij dragen het over de Wilgenbeek;
- Jesaja 44:4 Zij zullen uitspruiten als gras, als wilgen aan vlietend water.
- Hosea 4:13 Op de bergtoppen offeren en op de heuvelen rooken zij, onder eik en wilg en terebint, dewijl daar de schaduw liefelijk is; daarom plegen uw dochters ontucht, bedrijven uw schoondochters overspel.
- Hosea 14:6 Terwijl het zijn wortels schiet als een wilg, zullen zijn loten zich uitbreiden, zal zijn heerlijkheid worden als die van een olijf, en zal het geuren als de Libanon
[bewerk] Bijgeloof
Volgens het bijgeloof zou de wilg een sterke magische lading hebben. Bij de Germanen was de boom een symbool van de dood. Heksen zouden in de kruinen van de wilgen rusten. Vroeger maakte men daarom fluitjes uit wilgenhout om heksen en duivels te verjagen. Een gebruik bij voodoo-praktijken is een knoop leggen in een wilgentak. Daarmee zou men van op afstand iemand anders in het nauw kunnen drijven.
