Yuezhi
Van Wikipedia
tussen 176 v. Chr. en 30 n. Chr.
Yuezhi (月氏, soms ook 月支), (Wade-Giles: Yüeh-Chih) was de naam die in Chinese historische bronnen wordt gegeven aan een nomadenvolk uit Centraal-Azië. Vaak worden zij geïdentificeerd met de Tocharen (Τοχάριοι), die staan vermeld in Griekse historische bronnen.
Inhoud |
[bewerk] Wie waren de Yuezhi?
[bewerk] Oudste theorieën
Deze waren gebaseerd op overeenkomst van namen. Zo werd er een gelijkheid verondersteld met de Goten. Dit is chronologisch en geografisch onmogelijk. De Yuezhi leefden immers in de 2e eeuw v. Chr. in Centraal Azië.
[bewerk] Yuezhi en jade
In het boek Guanzi (管子) uit de 3e eeuw v. Chr., toegeschreven aan Guan Zhong (6e eeuw v. Chr) worden de Yuzhi (禺氏, Wade-Giles: Yü-chih) vermeld. Zij waren bekend vanwege de productie van (of de handel in?) jade, een door de Chinezen zeer begeerd product. Volgens Griekse bronnen uit de 1e eeuw n. Chr. werd er jade geproduceerd in het Kunlun gebergte in het zuidelijk deel van het Tarim bekken. De Grieken noemden dit gebied Casia. Volgens de Tsjechische sionoloog Gustav Haloun (1937) was de oude uitspraak van Yuezhi gebaseerd op zguzja, dat erg veel lijkt op gutscha, waarmee rond het huidige Khotan jade wordt aangeduid. Het is dus mogelijk dat Yuzhi, Yuezhi en Casia hetzelfde begrip weergaven, namelijk de jade die door de Yuezhi werd geproduceerd of verhandeld. Dit sluit niet uit dat de Yuezhi zichzelf met een andere naam hebben aangeduid.
[bewerk] Yuezhi en Tocharen
[bewerk] Beschrijving van de theorie
De mogelijke identificatie van Yuezhi met Tocharen is gebaseerd op de volgende drie historische bronnen:
- Volgens Strabo werd het koninkrijk Bactrië verwoest door een invasie van vier volkeren: de Asioi, de Pasianoi, de Tocharoi en de Sakarauloi. Zij kwamen allen van de overkant van de Jaxartes.
- Volgens Pompeius Trogus waren de Asiani de heersers over de Tocharen en vernietigden zij de Sacaraucae.
- Volgens Sima Qian werd Daxia (大夏, Wade-Giles: Ta Hsia) veroverd door de Yuezhi.
Asioi, Asiani en Pasianoi zouden benamingen voor hetzelfde volk zijn. Dit zou betekenen dat zij de heersers over de Tocharen waren. Claudius Ptolemaeus noemde het westelijk deel van Gansu Thogara en omdat de Yuezhi uit dit gebied afkomstig waren zouden de Tocharen op hun beurt weer gelijk zijn aan de Yuezhi. De Yuezhi zouden dan één van de vier door Strabo genoemde volkeren zijn.
Daxia zou een transcriptie van Tocharië kunnen zijn. Met Tocharië werd het gebied in Bactrië aangeduid waar ook het Grieks-Baktrische koninkrijk had gelegen. Dit kon betekenen dat Daxia gelijk was aan het Grieks-Baktrisch koninkrijk en dat Sima Qian de verovering van dat koninkrijk door de Yuezhi beschreef.
[bewerk] Kritiek op de theorie
Volgens Sima Qian werd Daxia niet door één koning bestuurd, maar was het land verdeeld in vele kleine staten en steden. Hun legers waren zwak en men hield niet van oorlog voeren. Volgens de Japanse wetenschapper Enoki kon met deze uitspraken dan ook niet het centraal bestuurde en militair machtige Griekse koninkrijk Bactrië bedoeld zijn. Sima Qian had dan ook niet de verovering van het Griekse koninkrijk beschreven, maar de verovering van Tochara. Het Griekse koninkrijk dat daar eerst had gelegen moest al zijn vernietigd voordat de Yuezhi het land in bezit namen. Die vernietiging zou zijn verricht door de vier door Strabo genoemde stammen, mogelijk bij de dood van Heliocles, de laatste Griekse koning in Bactrië, rond 141 v. Chr hebben plaats gevonden. De invasie door de Yuezhi zou zich tussen 136 en 128 v. Chr. hebben afgespeeld. Het is echter niet bekend wanneer Heliocles stierf, vermoedelijk tussen 141 en 130 v. Chr. Ondanks deze twijfel wordt de identificatie Yuezhi-Tocharen door de meeste wetenschappers toch geaccepteerd.
[bewerk] Yuezhi en Kushana
Volgens de Hanshu oefenden de Yuezhi de heerschappij uit over het land Daxia. Daar vestigden zij vijf hsi-hou (yabghu stamhoofden). Eén van die vijf, de Kushana, werd machtig en nam de plaats in van de Yuezhi. Algemeen werd aangenomen dat dit betekende dat ook de overige vier stamhoofden tot de Yuezhi behoorden. Volgens de Japanner Tamura Jitzuzo kon het echter ook gaan om stamhoofden die uit Daxia zelf afkomstig waren en dus niet behoorden tot de Yuezhi. Beide volkeren worden in de Hanshu met verschillende Chinese karakters weergegeven, Yuezhi als 月氏 en Kushan als 貴霜 (Guishuang). Met Yuezhi en Kushan werd volgens hem dan ook niet hetzelfde volk bedoeld. Men kan dan ook beter spreken van Saka-Kushanen binnen het volk van de Yuezhi. De Engelse historicus William W. Tarn verwierp in 1951 deze theorie als een 'ongelukkig gevolg van een kapitale blunder' ('unhappy offshoot of an elementary blunder', p. 287). In navolging van Tarn wordt het relaas van de Hanshu nu algemeen als betrouwbaar gezien.
Tarn, William W., The Greeks in Bactria and India, Cambridge 1951, ISBN 0890055246 (reprint 1980)
[bewerk] Yuezhi en Scythen
Volgens de Franse Sinoloog Haloun kenden de Chinezen de Scythen onder de naam Yuezhi. De uitspraak van Yuezhi in archaïsch Chinees luidde zngi-wǎt-t'ia, dat weer was gebaseerd op zguzja, een mogelijke transcriptie van Scythen. Volgens de Japanner Enoki waren de Yuezhi zelf Scythen. Hij baseert zich hierbij op Herodotus die bericht over Skythen die zich van de Koninklijke Scythen hebben afgesplitst, toen laatstgenoemden vanuit het oosten de russische steppen gingen bezetten. Enoki ziet in die afgesplitste Skythen de voorgangers van de Yuezhi.
[bewerk] Samenvatting van hun geschiedenis
De belangrijkste Chinese historische bronnen vormen hoofdstuk 123 van de Shiji (史記) door Sima Qian (司馬遷) (145–90 v. Chr.) en hoofdstuk 61 en 96 van de Hanshu (漢書), de officiële kroniek van de Han-dynastie.
Volgens deze bronnen waren de Yuezhi afkomstig uit het westelijk deel van de huidige Chinese provincie Gansu. Zij werden verdreven door de Xiongnu en trokken via de Tien Shan bergketen naar het zuiden. Zij vestigden zich ten noorden van de rivier Amu Darya en oefenden de heerschappij uit over het land Daxia (大夏, Wade-Giles: Ta Hsia). Daar vestigden zij vijf hsi-hou (yabghu). Eén van die vijf, de Kushanen, werd machtig en nam de plaats in van de Yuezhi.
