Zeeslag bij Jutland

Van Wikipedia

De Zeeslag bij Jutland (31 mei 1916 – 1 juni 1916), ook Slag voor het Skagerrak genoemd, tussen de Britse en de Duitse marine was de grootste zeeslag uit de Eerste Wereldoorlog. Het was na de Slag bij de Doggersbank (1915) de laatste van slechts twee ontmoetingen waarbij dreadnoughts van de strijdende partijen elkaar tijdens de Eerste Wereldoorlog bevochten.

Inhoud 1 Begin van de Slag 2 De Terugtocht 3 De Balans 4 De grootse zeeslag ? 5 Literatuur

[bewerk] Begin van de Slag

Op 31 mei 1916 koerste de Duitse Hochseeflotte (bevelhebber Reinhard Scheer) bestaande uit 22 slagschepen (waaronder 6 pre-dreadnoughts), 5 slagkruisers, 11 lichte kruisers en 61 torpedoboten vanuit Wilhelmshaven noordwaarts en stuitte ter hoogte van het Skagerrak op de Britse Grand Fleet (bevelhebber John R. Jellicoe), die uit het westen naderde. De Britten waren getalsmatig verre superieur; hun vloot bestond uit 28 slagschepen, 9 slagkruisers, 8 pantserschepen, 26 lichte kruisers, 77 torpedobootjagers en 3 flottieljeleiders. Het kaliber van de Duitse kanons (max. 30 cm) was kleiner dan dat van de Britten (max. 38 cm), maar de Duitse schepen waren zwaarder gepantserd en beter geconstrueerd.

De slag begon even voor 4 uur 's middag tussen de slagkruiservloten van beide partijen, die voor de slagschepen uitvoeren. De Duitsers (onder Franz von Hipper) probeerden de Britten (onder bevel van David Beatty) terug te trekken op de Duitse hoofdmacht. Beatty volgde direct en er ontbrandde een lopend gevecht op een onderlinge afstand die tussen 9000 en 15.000 meter varieerde. De Britse schepen, scherp afgetekend tegen de westelijke hemel, vormden een duidelijk doelwit, terwijl het zicht op de Duitse slagkruisers, die zich in laaghangende mist bevonden, beduidend minder was. Het Duitse kanonvuur lag dan ook spoedig goed en de Britse slagkruisers Tiger en Lion kregen zware treffers te incasseren. Even later werd de Britse Indefatigable geraakt door een voltreffer en explodeerde: 1015 officieren en manschappen kwamen om en er waren slechts twee overlevenden. Maar nu bereikten vier nieuwe snelle Britse slagschepen van de Queen Elizabeth-klasse het strijdtoneel: een van 17.000 meter door de Barham afgevuurde 38 cm-granaat doorboorde het pantser van de Von der Tann, maar door adequaat optreden van de lekdienst bleef het Duitse schip behouden. Om 4.26 uur werd de Britse slagkruiser Queen Mary dodelijk getroffen en explodeerde; van de 1275 opvarenden waren er slechts 9 overlevenden. Toen de Duitse hoofdmacht zich rond 4.50 uur aansloot bij de slagkruisers, verlegde Beatty zijn koers in noordelijke richting.

Maar ook de Duitse schepen en vooral de slagkruisers die vanaf het begin bij de strijd betrokken waren liepen zware averij op. Om 6 uur 's middags waren bijna alle kanons van de Von der Tann buiten gevecht gesteld, de Seydlitz stond in brand en maakte water en de Derfflinger en de Lützow waren zwaar beschadigd. Om 18.31 uur trof een salvo van de Derfflinger de Britse slagkruiser Invincible, waarna "the mother of all battle-cruisers" in de lucht vloog; van de bezetting van 1037 man werden slechts 6 overlevenden opgevist.

[bewerk] De Terugtocht

De Britse overmacht werd echter overweldigend en Scheer trachtte zich met tactische manoeuvres aan de druk te ontworstelen met een omtrekkende beweging naar het noorden en om de zinkende Wiesbaden en Lützow bij te staan. Toen de voorhoede van de Duitse vloot echter onder vuur van 33 Britse dreadnoughts kwam te liggen, moest Scheer onder dekking van een laatste aanval van zijn gehavende slagkruisers gesteund door torpedoboten, waarna de Britse schepen afdraaiden, de terugtocht aanvaarden. Daarmee was rond 19.30 uur het hoofdgevecht voorbij.

Tot in de morgen van 1 juni 1916 vonden nog verspreide achterhoedegevechten tussen lichte eenheden van beide vloten plaats. In de nachtelijke uren werd de Duitse pre-dreadnought Pommern getroffen door een torpedo en explodeerde; niemand van de 844 bemanningsleden overleefde. De zwaarbeschadigde slagkruiser Lützow werd als verloren beschouwd en, nadat de bemanning op andere schepen was overgestapt, om 1.45 uur door de Duitsers zelf tot zinken gebracht. De andere schepen bereikten, soms met veel moeite, de thuishavens.

[bewerk] De Balans

De slag eindigde onbeslist en alhoewel de Britse verliezen (6700 man en 115.000 ton aan oorlogsschepen waaronder drie dreadnoughts) groter waren dan de Duitse (2400 man en 60.000 t), veranderde er aan de strategische situatie niets; Engelands superioriteit ter zee was onaangetast, hoewel de Britse vloot nadien nog zelden uitliep. De Duitsers hadden 3597 zware granaten afgevuurd, waarvan er 120 (3,33%) doel troffen; de Britten 4598 met 100 treffers (2,17%). Het gebulder van de enorme kanons was tot in Friesland hoorbaar.

Later zou de slag op cynische wijze worden gekwalificeerd als "een uitbraakpoging van een gevangene, die na een worsteling met zijn cipier weer terug naar zijn cel wordt gebracht."

[bewerk] De grootse zeeslag ?

Gerekend naar de totale tonnage van de vaartuigen, die er rechtstreeks bij betrokken waren, zoals slagschepen, kruisers en torpedobootjagers, was de slag zelfs de grootste uit de gehele maritieme geschiedenis: 2,01 miljoen ton, zoals een nauwkeurige berekening leert. Deze tonnage bedroeg in de Slag in de Golf van Leyte tijdens de Tweede Wereldoorlog (een verzamelnaam voor vier afzonderlijke gecombineerde zee-/luchtslagen van 22-26 oktober 1944), welke slag meestal als grootste wordt genoemd, 1,81 miljoen ton; om een vergelijking mogelijk te maken echter exclusief de schepen, die er indirect een rol bij speelden, zoals vliegdekschepen (45 van de Verenigde Staten en 4 van Japan). Worden die in de berekening betrokken, dan is laatstgenoemde slag de omvangrijkste aller tijden. Tijdens de Slag bij Jutland was er welgeteld één vliegtuigmoederschip (de "Engadine", 1881 BRT) aanwezig; het luchtwapen speelde daar nog geen enkele rol.

[bewerk] Literatuur

De meeste werken over de slag zijn gebaseerd op de officiële Britse en Duitse geschiedschrijving:

• Julian S. Corbett: History of the Great War based on official documents. Naval operations. Vol. III. London, Longmans, Green & Co., 1923.
• Marine-Archiv (Hrsg.): Der Krieg zur See 1914-1918. Der Krieg in der Nordsee. 5. Bd.: Von Januar bis Juni 1916. E.S. Mittler & Sohn, Berlin, 1925.

Veel informatie bieden voorts:

• John Costello/Terry Hughes: Jutland 1916. Weidenfeld & Nicolson, London, 1976. In Duitse vertaling: John Costello/Terry Hughes: Skagerrak 1916. Deutschlands grösste Seeschlacht. Fritz Molden, Wien [etc.], 1978.
• David Howarth: De dreadnoughts. Time-Life Boeken, Amsterdam, 1980.
• Schuursma, R.L., Dittrich, Z.R., Klein, P.W. (red.): 14-18. De Eerste Wereldoorlog. Hoofdstuk 29: Slag bij Jutland. Amsterdam Boek, Amsterdam, 1975. In 5 verzamelbanden of in 10 delen.

Over de slagschepen:

• Antony Preston: Battleships of World War I. An illustrated encyclopedia of the battleships of all nations 1914-1918. Arms and Armour Press, London, 1972.
• Siegfried Breyer: Battleships of the world 1905-1970. Conway Maritime Press Ltd., London, 1980.

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Battle of Jutland op Wikimedia Commons.