Duits
Van Wikipedia
| Duits (Deutsch) | |
|---|---|
| Gesproken in: | Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, België (Oostkantons), Luxemburg, Frankrijk (Elzas), Liechtenstein, Italië (Zuid-Tirol), Denemarken (Zuid-Jutland), verspreide gemeenschappen in Oost-Europa, emigranten in Verenigde Staten, Latijns-Amerika en Namibië |
| Sprekers: | 110 miljoen moedertaalsprekers, 120 miljoen totaal |
| Rang: | 11 |
| Taalfamilie | Indo-Europees
|
| Dialecten: | |
| Creoolse talen: | |
| Alfabet: | Latijns |
| Officiële status | |
| Officieel in: |
Ook België (Oostkantons), Italië (Zuid-Tirol), Denemarken (Zuid-Jutland), Europese Unie, Vaticaanstad (Zwitserse Garde). |
| Taalorganisatie: | Rat für deutsche Rechtschreibung (Raad voor Duitse spelling) |
| Taalcodes | |
| ISO 639-1: de ISO 639-2(B): ger/deu SIL: deu | |
Het Duits (Hoogduits) behoort tot de West-Germaanse tak van de Germaanse talen. Het is de officiële taal van Duitsland, Oostenrijk en Liechtenstein, en een van de officiële talen van Zwitserland, Luxemburg, België (Oostkantons) en Italië (Zuid-Tirol). In onder meer Namibië (een vroegere Duitse kolonie) en landen van het voormalige Oostblok wordt het ook gesproken, maar zonder officiële erkenning. In het Aziatische deel van de voormalige Sovjet-Unie is Duits nog de moedertaal van zo'n twee miljoen inwoners. Dit zijn de zogenaamde Wolgaduitsers (Wolgadeutschen). Zij werden ten tijde van Stalin uit hun geboorteplaats verdreven en naar Azië gedeporteerd. Vandaag leven zij in het Aziatische deel van Rusland (ca. 800.000 inw.), in Kazachstan (900.000 inw.), Kirgizië (100.000) en Oezbekistan. Ook in Noord-Amerika (Canada en de V.S.) wonen nog zo'n twee miljoen mensen die als moedertaal het Duits hebben. In Zuid-Amerika tenslotte is er ook een minderheid aan Duitstaligen. Die wonen vooral in Brazilië, Argentinië en Paraguay.
Met ongeveer 110 miljoen moedertaalsprekers is Duits, na het Russisch, de meest gesproken taal in Europa. Dit is wel louter gebaseerd op numerieke waarden. Ook in Nederland wordt het Duits door velen als tweede of derde (na het Engels) taal gesproken, en wordt het op middelbare scholen onderwezen. In Venlo is er zelfs een tweetalig Nederlands-Duitse school.
In 786 werd voor de eerste keer het woord Duits gebruikt: theodisce, wat letterlijk 'in de volkstaal' betekende. 'theudo' is immers het oud-Germaanse woord voor volk. De rest (-iska) is een suffix.
Het Duits wordt geschreven met het Latijnse alfabet, waaraan vier tekens zijn toegevoegd: Ä/ä, Ö/ö, Ü/ü en ß. De ß geldt ook in Zwitserland, maar wordt in de dagelijkse praktijk weinig gebruikt, wel bij het drukken van boeken.
Op de meeste middelbare scholen is Duits een verplicht vak vanaf het VMBO-TL. Sommige scholen met een lager niveau geven het ook.
Inhoud |
[bewerk] Spellingherziening van augustus 1998
Op 1 augustus 1998 werd de spelling van het Duits gewijzigd. Deze spelling geldt voor Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en Liechtenstein. Deze spellingshervorming is enigszins controversieel. Toonaangevende kranten als de Frankfurter Allgemeine Zeitung zijn dan ook inmiddels teruggegaan naar de oude spelling van vóór 1998. Ook Nobelprijs-winnares Elfriede Jelinek maakte kenbaar dat ze tegen de nieuwe spellingshervorming was.
[bewerk] Belangrijkste wijzigingen
- De ß wordt alleen nog gebruikt na lange klinkers en tweeklanken. Na de wijziging is het bijvoorbeeld nog steeds Fuß (voet) en Straße (straat), maar Fluß (rivier) en Anschluß zijn veranderd in Fluss en Anschluss. Meer hierover op de pagina over de ringel-s.
- Het wegvallen van een derde, zelfde medeklinker in samenstellingen is geschrapt. Het vroegere Schiffahrt (scheepvaart) is nu Schifffahrt.
[bewerk] Spellingherziening van februari 2006
Na grote kritiek kwam er een herziening van de spellingherziening (Reform der Reform), waarin enkele spellingsveranderingen werden teruggedraaid. Meer info: [1]
[bewerk] Grammatica
Het Duits kent vier naamvallen:
- de nominatief: het onderwerp en naamwoordelijk deel van het gezegde [2]
- de genitief: uitdrukken van de bezitter en aanvulling bij werkwoorden/voorzetsels [3]
- de datief: het meewerkend voorwerp en aanvulling bij werkwoorden/(keuze)voorzetsels [4]
- de accusatief: het lijdend voorwerp en aanvulling bij werkwoorden/(keuze)voorzetsels [5]
Bij de keuzevoorzetsels is de datief voor de plaats en het tijdstip en de accusatief voor de richting. Als het om geen van beide gaat wordt altijd de datief gekozen, behalve bij auf en über.
Verbuiging lidwoorden (der en ein groep):
Mannelijk Vrouwelijk Onzijdig Meervoud
1. Fall
der Wein die Suppe das Brot die Eier
ein Wein eine Suppe ein Brot keine Eier
2. Fall
des Weines der Suppe des Brotes der Eier
eines Weines einer Suppe eines Brotes keiner Eier
3. Fall
dem Wein der Suppe dem Brot den Eiern
einem Wein einer Suppe einem Brot keinen Eiern
4. Fall
den Wein die Suppe das Brot die Eier
einen Wein eine Suppe ein Brot keine Eier
[bewerk] De Duitse dialecten
In het Duitse taalgebied kan men twee grote dialectgroepen onderscheiden. Tot het Nederduits worden onder meer volgende deeldialecten gerekend: het Bremerduits en het West - en Oost-Faals, het Neder-Frankisch, het Neder-Pruisisch en het Noord- en Oost-Fries. Anderzijds is er het Hoogduits, dat uit het Middeldeutsch (met o.a. het Moezelfrankisch, het Reinfrankisch, het Hessisch, het Thüringisch en het Oberdeutsch (met o.a.het Alemannisch, het Beiers en het Zuid- en Oost-Frankisch) bestaat. Het grote verschil tussen deze twee grote dialectgebieden is de al dan niet doorgevoerde tweede of Hoogduitse klankverschuiving. Zo zal men in het Nederduitse dialect eerder 'pund, 'water' en 'ik' zeggen, terwijl Hoogduitse dialectsprekers eerder 'pfund', 'wasser' en 'ich' zullen zeggen.
[bewerk] Duits en Continentaalwestgermaans
In de oudere taalwetenschappelijke literatuur wordt het begrip Duits soms als synoniem voor het begrip Continentaalwestgermaans gebruikt. Beide begrippen bedoelen het huidige Duits en Nederlands, dus het Westgermaans zonder Engels en Fries.
Dit berust op een idee dat men tientallen jaren van de Westgermaanse talen had. Men nam een Westgermaanse taal aan die zich later deelde in het zogenaamde "Anglo-Fries" (Engels en Fries) en het "Oer-Duits" (kort "Duits"), de voorloper van de huidige talen Duits en Nederlands. Deze indeling werd in 1898 voor het eerst gemaakt door de Duitse taalwetenschapper Karl Müllenhoff. Al in 1943 stelde de Duitse taalwetenschapper Friedrich Maurer een ander (en nauwkeuriger) model voor. [1]
Tegenwoordig beschouwt men de indeling in "Anglo-Fries" en "Duits" (en dus ook het begrip Oer-Duits) als te eenvoudig en als onvoldoende. [2] [3]
[bewerk] Bronnen
- ↑ Claus Jürgen Hutterer, Die Germanischen Sprachen, Wiesbaden 1987, ISBN 3-922383-52-1; p. 69-70
- ↑ A. van Loey, Schönfelds Historische Grammatica van het Nederlands, Zutpen 1970; p. XXV = hoofdstuk IV
- ↑ Adolf Bach, Geschichte der deutschen Sprache, negende druk, Wiesbaden; §50 = p. 88-89
[bewerk] Zie ook
- Lijst van Duitse woorden en uitdrukkingen in de Nederlandse taal
- Duitse taal in Nederland
- Kombuis-Duits
[bewerk] Externe links
- www.duits.de — Omvangrijke website over Duitse taal, cultuur en geschiedenis.
- Online woordenboeken en -lijsten en tekstvertaler Nederlands-Duits
- Kennis van het Duits in België, Nederland en de rest van de Europese Unie
| Indo-Europese talen > Germaanse talen > | ||
| Noord-Germaanse talen: | West-Germaanse talen: | Oost-Germaanse talen: |
| Deens | Faeröers | IJslands | Noors | Zweeds | Afrikaans | Alemannisch | Duits | Engels | Fries | Jiddisch | Limburgs | Luxemburgs | Nederlands | Nedersaksisch | Scots | Bourgondisch† | Gotisch† | Vandaals† | Krimgotisch† |
 |
Voor woordenboekinformatie, zie de pagina Duits op WikiWoordenboek |
 |
Zie de Duitse editie van Wikipedia |
