Pulmonologi
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
|
Pulmonologi eller pneumologi er den greina av klinisk medisin som omhandlar sjukdommar i dei nedre luftvegane — det vil seie lungene og luftrøret. Pulmonologi blir òg kalla «bringemedisin» og «respirasjonsmedisin» i ein del land og område. Pulmonologi blir generelt rekna som ei grein av indremedisin, men ligg òg nærme opp til intensivmedisin i samband med behandling av pasientar med respirator. Kirurgi i dei nedre luftvegane blir generelt utført av spesialistar i kardiotorakal kirurgi.
«Bringemedisin» i vidaste forstand er strengt teke ikkje ei medisinsk grein i seg sjølv, men er eit inklusivt omgrep som viser til behandling av sjukdommar i bringa og som omfattar felta pulmonologi, torakal kirurgi og intensivmedisin.
Pulmonologi i snever forstand omhandlar diagnostisering og behandling av lungesjukdommar såvel som sekundær førebygging (tuberkulose). Lækjarar som har spesialisert seg på dette området blir kalla pulmonologar.
[endre] Diagnostikk
I medisin kan generelt 50 % av alle diagnosar bli stilte ved innsamling og grundig analyse av sjukdomshistoria åt pasienten. Slik er det òg med lungesjukdommar. Pulmonologar vil normalt arbeide ut ei generell utgreiing med fokus på:
- arvelege sjukdommar som verkar på lungene (cystisk fibrose, α₁-antitrypsinmangel)
- kontakt med giftstoff (tobakksrøyk, asbest, eksos, kolstøv)
- kontakt med smittsame stoff (visse fugleslag, maltproduksjon)
- ein autoimmun diatese som kan gjera pasienten predisponert for visse medisinske tilstandar (lungefibrose, pulmonær hypertensjon)
Fysikalsk diagnostikk er like viktig i pulmonologien som i dei andre greinene av klinisk medisin:
- Undersøking av hendene (for teikn på cyanose eller fingerklubbing), bringeyta og andingsrytme.
- Palpasjon av cervikale lymfeknutar, luftrør og bringeyterørsle.
- Perkusjon ved lungene for å lytte etter dump eller hyperresonant respons.
- Auskultasjon (lytting med stetoskop) ved lungene for minska eller uvanlege andelydar.
Ettersom mange hjartesjukdommar kan gjeva seg til kjennes med lungesymptom, vil ei pulmonologisk utreiing oftast inkludere ei grundig undersøking av hjarta òg.
Andre reiskapar og teknikkar inkluderer:
- laboratorieundersøking av blod (blodprøvar. I nokre fall trengst det òg arteriell blodgassmåling.
- Spirometri (måling av lungevolum og lungefunksjon både i absolutt mengd og i mengd per tidseining; respons på bronkodilatorar og diffusjon av karbonmonoksid).
- Bronkoskopi med bronkoalveolær skyljing (BAL), biopsi og epitelisk utskraping.
- skjermbilete.
- CAT-scan, og ein sjeldan gong magnetresonanstomografi.
- Scintigrafi og andre metodar frå strålemedisin
- Positronemisjonstomografi («Pet-scan») — særleg i samband med utreiing av lungekreft.
[endre] Behandling
Kirurgisk behandling blir generelt utført av (kardio-)torakale kirurgar, oftast etter primærutreiing ved ein pulmonolog.
Medisinering er den viktigaste behandlingstypen for dei fleste sjukdommane innanfor pulmonologi. Viktige lækjemiddeltypar inkluderer inhalasjonspreparat (særleg bronkodilatorar og steroidar) og orale preparat (særleg antibiotika og leukotrine antagonistar).
Oksygenterapi er ofte naudsynt i samband med alvorleg lungesjukdommar som lungeemfysem og lungefibrose. Når dette ikkje strekkjer til, kan det vera aktuelt med respiratorbehandling. I mellom rein oksygenterapi og respitatorbehanling ligg CPAP og BIPAP, som aukar lungevolumet med maskinstøtte utan å ta over pustearbeidet.
[endre] Utdanning
Pulmonologar er lækjarar som etter å ha motteke ein medisinsk grad (t.d. Dr.med., MD eller DO) har fullført ein praksisperiode på minst tre år innanfor indremedisin og deretter minst to år som turnuskandidat med spesialtrening i pulmonologi.
[endre] Sjukdommar som blir behandla av pulmonologar
- Astma
- Kronisk obstruktiv lungesjukdom:
- Cystisk fibrose (behandling av vaksne)
- Lungekreft (diagnose)
- Pneumokoniose
- Lungebetennelse
- Pneumothorax
- Psittacose
- Lungeembolisme
- Lungefibrose
- Pulmonær hypertensjon
- Pulmonær sekvestrasjon
- Sarkoidose
- Søvnapné (med rastlause bein-syndrom
[endre] Vitskapleg forsking
Pulmonologar kan vera involverte i både klinisk forsking og grunnforsking i samband med andedrettssystemet — frå anatomiske skildringar av bronkie-epitelium til den mest effektive behandlinga av pulmonær hypertensjon (ein sjukdom som er audkjend som notorisk behandlingsresistent).
[endre] Kjelder
| Helsefag – Hovudgreiner av klinisk medisin |
|---|
| akuttmedisin | allmennmedisin | anestesiologi | dermatologi | folkehelse & yrkesmedisin | indremedisin | intensivmedisin | kirurgi | nevrologi | obstetrikk & gynekologi | pediatri | podiatri | psykiatri | radiologi |
| Greiner av indremedisin |
| endokrinologi | epidemiologi | gastroenterologi | hematologi | kardiologi | nefrologi | onkologi | pulmonologi | revmatologi |
| Greiner av kirurgi |
| generell kirurgi | kardiotorakal kirurgi | karkirurgi | nevrokirurgi | optalmologi | organtransplantasjon | ortopedisk kirurgi | otolaryngologi (ØNH) | pediatrisk kirurgi | plastisk kirurgi | podiatrisk kirurgi | urologi |
