Mario Vargas Llosa
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
| Imatge:Mario Vargas Llosa.jpg | |
| Profession: | escrivan, òme politic |
|---|---|
| País: | Peró |
| Data de naissença: | 28 de març de 1936 |
| Luòc de naissença: | Arequipa, Peró |
Mario Vargas Llosa (nascut Jorge Mario Pedro Vargas Llosa) es un escrivan e òme politic de Peró.
Somari |
[Modificar] Biografia
Nasquèt dins la vila d'Arequipa (Peró) lo 28 de març de 1936. Es lo filh d'Ernesto Vargas Maldonado e de Dora Llosa Ureta, que se disseparèron abans sa naissença. Provenent d'una familha de classa mejana, partiguèt quand èra pichonet, amb sa maire, a la vila boliviana de Cochabamba on visquèt tota son enfantona e faguèt sos primièrs estudis al Collègi La Salle d'aquela ciutat. Del temps del govèrn de José Luis Bustamante y Rivero son grand obtenguèt una carga politica a la vila de Piura çò que lo menèt a tornar al Peró amb tota sa familha e a s'installar en aquesta ciutat. En 1946 aguèt l'escasença de conéisser son paire, que residissiá a Lima.
A Piura faguèt sos estudis primaris al Collègi Salesian. Mudat a Lima, estudièt al collègi La Salle e, pendent doas annadas, al Collègi Militar Leoncio Prado, ont aguèt coma professor de francés lo poèta surrealista César Moro.
L'estiu d'abans sa darrièra annada dins lo collègi, Vargas Llosa s'inicièt al trabalh de jornalista. Abandonèt lo collègi militar per tal de contunhar sos estudis a Piura, ont trabalhava a la publicacion del jornal local La Industria e ont, a mai, se realizèt la representacion teatrala de sa primièra òbra dramatica La huida del Inca (la fugida de l'Inca).
Del temps del govèrn de Manuel A. Odría dintrèt a l'Universitat Nacional Major de San Marcos, ont estudièt qualques corses de Drech e acabèt sos estudis literaris. Sa vocacion d'escrivan èra a se consolidar e a l'encòp sa carrièra de jornalista mermava e laissava pas a les sas obligacions novèlas.
[Modificar] L'installacion en Euròpa
En 1958 obtenguèt la borsa d'estudis "Javier Prado" que li permetèt de viatjar a Madrid l'annada seguenta. Faguèt son doctorat a l'Universitat Complutense de Madrid, qu'obtenguèt Doctorat en Filosofia e Letras. En 1959 publiquèt un ensems de contes jol títol de Los jefes, que obtenguèt lo prèmi "Leopoldo Arias", en s'installar immediatament a París.
Suscitèt l'atencion generala per primièr còp coma escrivan amb son primièr roman La Ciudad i los Perros (1962) basada sus son viscut d'adolescent coma cabdet al Collègi Militar Leoncio Prado.
Son òbra plan sovent critica la ierarquia de las castas socialas e racialas encara d'actualitat dins lo Peró d'uèi e dins l'ensems de l'America latina. Maites de sos escriches son de natura autobiografica, coma La Casa Verde (1966) e La tía Julia y el escribidor (1977). Son ambiciós roman istoric La guerra del fín del mundo (1981) se debana en las profonditats del sertao brasiler del sègle XIX, e se basa sus de faches autentics de la istòria del Brasil.
En 1965 tornèt al país per se maridar amb Patricia Llosa, sa cosina, amb qui aguèt tres enfants. Tornèt en Euròpa, e s'installèt a París, puèi Londres e Barcelona. En 1974tornèt un còp mai al Peró e va fer incursions dins lo jornalisme a la television coma menaire del programa politic "La Torre de Babel".
[Modificar] Incursion en politica
A la decada de 1980 Vargas Llosa s'impliquèt dirèctament en politica e susprenguèt per sas posicions neoliberalas de drecha, vist que los corrents intellectuals d'aquel temps se caracterizavan per sas posicions publicas d'esquèrra.
En 1983 foguèt nomenat pel qu'èra alara lo President del Peró, Fernando Belaúnde Terry, president de la Comission de Recèrca del Cas Uchuraccay, que sa mission èra de porgir lum sus l'assassinat de uèch jornalistas.
En 1987 davant las temptativas del govèrn aprista d'Alan García de nacionalizar la banca nacionala, Vargas Llosa se manifestèt veementament coma un menaire polític, capitanejant la protesta contra aquela accion. Entamenèt aital sa carrièra politica e se presentèt coma candidat a la Presidéncia del Peró en 1990. Pendent una bona part de la campanha electorala, foguèt candidat preferit; pasmens, la popularitat creissenta e inesperada d'Alberto Fujimori, que fins a 15 jorns abans l'eleccion teniá mens de 10% de las preferéncias, desemboquèt sus una segonda votada que Vargas Llosa perdèt.
Aprèp las eleccions s'installèt dins la vila de Madrid. Lo govèrn del PSOE li autregèt la nacionalitat espanhòla en 1993, sens que li calguèsse renonciar a la peroana. Es membre de la Real Acadèmia Espanyola de la Llengua.
Vargas Llosa s'ocupèt tornarmai de la literatura amb son libre autobiografic El pez en el agua (1993), Los cuadernos de don Rigoberto (1996), e El paraíso en la otra esquina (2002).
Long de sa carrièra literària Vargas Llosa recebèt d'innombrables prèmis e distincions, que ne cal metre en avant los dos guerdons màgers que se pòscan decernir dins l'encastre de las letras ispanicas: lo Prèmi Rómulo Gallegos en 1967 e lo Premio Cervantes en 1994. I cal apondre a mai lo "Premio Nacional de Novela" del Peró en 1967; lo prèmi Príncipe de Astúrias de las Letras en 1986, amassa amb Rafael Lapesa Melgar, per sos dons extraordinaris de fabulacion literària, la riquesa e varietat de son òbra, animada d'un esperit de libertat creativa, e sa mestresa de la lenga; e lo Premio Planeta de 1993 per son roman Lituma en los Andes.
[Modificar] Òbras publicadas
[Modificar] Ficcion
- Los jefes (1959)
- La ciudad y los perros (1963)
- La casa verde (1966), Premi Rómulo Gallegos
- Los cachorros (1967)
- Conversación en La Catedral (1969)
- Pantaleón y las visitadoras (1973)
- La tía Julia y el escribidor (1977)
- La guerra del fin del mundo (1981)
- Historia de Mayta (1984)
- ¿Quién mató a Palomino Molero? (1986)
- El hablador (1987)
- Elogio de la madrastra (1988)
- Lituma en los Andes (1993), Premi Planeta
- Los cuadernos de don Rigoberto (1997)
- La fiesta del chivo (2000) - novel·la sobre la dictadura del general de la República Dominicana, Rafael Leónidas Trujillo
- El paraíso en la otra esquina (2003) - novel·la històrica sobre Paul Gauguin i Flora Tristán.
- Travesuras de la niña mala (2006)
[Modificar] Ensages e recèrca
- García Márquez: historia de un deicidio (1971)
- Historia secreta de una novela (1971)
- La orgía perpetua: Flaubert y «Madame Bovary» (1975)
- Contra viento y marea. Volúmen I (1962-1982) (1983)
- Contra viento y marea. Volumen II (1972-1983) (1986)
- La verdad de las mentiras: Ensayos sobre la novela moderna (1990)
- Contra viento y marea. Volumen III (1964-1988) (1990)
- Carta de batalla por Tirant lo Blanc (1991)
- Desafíos a la libertad (1994)
- La utopía arcaica. José María Arguedas y las ficciones del indigenismo (1996)
- Cartas a un novelista (1997)
- El lenguaje de la pasión (2001)
- La tentación de lo imposible (2004)
[Modificar] Teatre
- La señorita de Tacna (1981)
- Kathie y el hipopótamo (1983)
- La Chunga (1986)
- El loco de los balcones (1993)
- Ojos bonitos, cuadros feos (1996)
[Modificar] Autobiografía
- El pez en el agua (1993)
