Nòrma bonaudiana
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
La nòrma bonaudiana, que se definís ela mesma coma escritura auvernhata unificada o EAU (eicritürà euvarnhatà vunefiadà), es una nòrma lingüistica (una codificacion) que fixa la lenga occitana dins sa varietat auvernhata, e que fai concurréncia a la nòrma classica. Apareguèt en 1973 dins las òbras de Piare Bonaud. Es sostenguda per lo Cercle Tèrra d'Auvèrnhe (CTA) e per la revista Bisa Nèira [Bïzà Neirà].
Uèi lo jorn l'auvernhat es partejat entre los partisans de la nòrma classica e los partisans de la nòrma bonaudiana. L'impacte sociau de chascuna de las doas nòrmas es pro feble dins la societat auvernhata, e frena gaire ni la diglossia, nimai la reculada de l'occitan au profèit dau francés.
La nòrma bonaudiana se compausa de dos aspèctes:
- La nòrma ortografica o ortografia, que fixa la manèira d'escriure los sons. Se parla d'ortografia bonaudiana (codificada).
- Remarca - Lo concèpte de grafia bonaudiana, en teoria, englòba mai larjament l'ortografia bonaudiana (codificada, dins la nòrma) mai los usatges gaire codificats (fòra nòrma) que s'inspirarián de l'ortografia bonaudiana.
- La nòrma orala, que fixa una manèira recomandada de parlar en auvernhat.
Quò es lo renaissentista auvernhat Piare Bonaud, geograf de formacion, que fondèt aquela nòrma en 1973. En aquò faire, chausiguèt de quitar la grafia classica e l'idèa d'unitat de l'occitan, après i aver aderit inicialament, pr'amor que considèra que l'auvernhat ten de caracteristicas tròp particularas que, segon el, la nòrma classica las poiriá pas restituir nimai respectar. Una autra rason d'aquela rompedura, segon çò qu'òm pòt legir dins las publicacions occitanistas e bonaudianas daus ans 1970, es lo fait que la nòrma classica èra encara mau explicitada o mau definida per l'auvernhat, e mai qu'una part dau movement militant occitanista aviá de prejutjats infondats e una granda manca de compreneson sobre çò qu'es l'auvernhat (e sobre çò qu'es lo nòrd-occitan en generau).
La nòrma bonaudiana se caracteriza doncas per lo secessionisme lingüistic, en afortir que l'auvernhat seriá una lenga independenta e non pas una part de l'occitan. Dins lo domeni de la recèrcha scientifica en lingüistica, la quasi-totalitat daus especilistas, coma J.P. Chambon, C. Herilier, P. Nauton, J.C. Potte o S. Escoffier, considèran que l'auvernhat es be d'occitan e aderisson pas a las idèas de P. Bonaud. Lo sol lingüista qu'aderís a las tèsis bonaudianas es Karl-Heinz Reichel.
Ansin la nòrma bonaudiana privilègia de chausidas particularistas que s'aluènhan artificialament de la nòrma classica e daus autres dialèctes occitans. Maitot s'aluènha de las tendéncias graficas e morfologicas majoritàrias de la lengas romanicas, sobretot per fixar los neologismes. Emprumta de traits a la nòrma francesa, coma lo grafèma ou per notar [u], mas atanben ten de traits pro diferenciats dau francés.
[Modificar] Comparason
| Comparason entre las quatre nòrmas existentas en occitan (extrait de la Declaracion Universala daus Dreits Umans) | |||
|---|---|---|---|
| Nòrma classica | Nòrma mistralenca | Nòrma bonaudiana | Nòrma de l'Escòla dau Pò |
| Auvernhat Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en dreit. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor chau (/fau) agir entre elas amb un esperit de frairesa. Provençau Provençau niçard Vivaroalpenc Lemosin Gascon Lengadocian |
Provençau Tóuti li persouno naisson libro e egalo en dignita e en dre. Soun doutado de resoun e de counsciènci e li fau agi entre éli em' un esperit de freiresso. Provençau niçard Gascon (grafia febusiana) |
Auvernhat Ta la proussouna neisson lieura moé parira pà dïnessà mai dret. Son charjada de razou moé de cousiensà mai lhu fau arjî entremeî lha bei n'eime de freiressà. (Touta la persouna naisson lieura e egala en dïnetàt e en dreit. Soun doutada de razou e de cousiensà e lour chau ajî entre ela am en esprî de freiressà.) |
Vivaroalpenc Toutes les persounes naisoun liures e egales en dignità e en drech. Soun douta de razoun e de counsiensio e lour chal agir entre eles amb (/bou) un esperit de freireso. |
| Comparason entre las quatre nòrmas existentas en occitan: grafèmas tipics | |||
|---|---|---|---|
| Nòrma classica | Nòrma mistralenca | Nòrma bonaudiana | Nòrma de l'Escòla dau Pò |
| -a finala | -o (-a, -e) | -à | -o (-a) |
| ò | o | o | o |
| o, ó | ou | ou | ou |
| uè, ue | ue, iue | eu (ue) | ue (ö) |
| lh | i/h (lh) | lh | lh |
| nh | gn | nh | nh |
| s, ss c(e), c(i), ç |
s, ss c(e), c(i), ç |
s, ss | s |
| z s entre doas vocalas |
z s entre doas vocalas |
z | z |
| à è ò á é í ó ú |
à è ò ì ù é óu |
à è eù où é â ê î û |
à è ò ì ù où é |
| Se nòta totas las consonantas finalas mudas. | Se nòta certanas consonantas finalas mudas. | Se nòta certanas consonantas finalas mudas. | Se nòta pas ges de consonanta finala muda. |
