Alpy Retyckie
Z Wikipedii
Alpy Retyckie – część Centralnych Alp Wschodnich, stanowiąca zarazem najwyższą strefę w obrębie Alp Wschodnich. Najwyższy szczyt to Piz Bernina (4049 m n.p.m.). Alpy Retyckie zajmują znaczny obszar na styku granic Szwajcarii, Włoch i Austrii. Nazwa Alp Retyckich wywodzi się od starożytnego plemienia Retów i pochodzącej od nich nazwy rzymskiej prowincji Recji obejmującej m.in. obszar Alp Retyckich.
Alpy Retyckie nie stanowią jednolitego łańcucha górskiego. W ich obręb wchodzi szereg wyraźnie odróżniających się grup górskich: Grupa Ortleru, Silvretta, Bernina, Bergell Berge, Alpy Glareńskie. Niekiedy do Alp Retyckich zalicza się również Ferwall i Albulę. Między poszczególnymi grupami znajdują się zazwyczaj wyraźne przełęcze stanowiące międzynarodowe drogi komunikacyjne. Najważniejsze z nich to Maloja, Reschenpass/Resia, Bernina, Stelvio.
Alpy Retyckie zbudowane sa przeważnie ze skał metamorficznych (gnejsy, łupki krystaliczne) leżących w obrębie krystalicznego rdzenia Alp Centralnych. Miejscami skały krystaliczne pokryte są pokrywą permskich lub mezozoicznych skał osadowych. W obrębie Alp Retyckich występują potężne intruzje skał granodiorytowych (Bernina, Bergell Berge) lub diorytowych (Monte della Disgrazia).
W południowej części obszaru spotyka się skały ultraalkaliczne (serpentynity). Na terenie Engadynu znajduje się Engadyńskie Okno Tektoniczne, w którym autochtoniczne jurajskie skały osadowe odsłaniają się spod zerodowanych skał krystalicznych oderwanych od podłoża i nasuniętych w ramach jąder płaszczowin.
Alpy Retyckie posiadają typowo alpejska rzeźbę z iglicami skalnymi, wielkimi pionowymi ścianami, ostrymi graniami i głębokimi dolinami będącymi rezultatem działania lodowców. Część z nich zachowała się do dzisiaj w wyższych partiach gór.
Alpy Retyckie za względu na śmiałe formy i wielkie zróżnicowanie krajobrazu należą do najpiękniejszych partii Alp. Szeroko rozwinięty ruch turystyczny. St. Murezzan/St. Moritz oraz Davos należą do najbardziej ekskluzywnych miejscowości turystycznych na świecie. Rejony Berniny, Bergell Berge i Ortleru należą do najważniejszych centrów alpinizmu. Dolina Val Bondasca uchodzi za jedną z najpiękniejszych w całych Alpach. Liczne ośrodki narciarstwa alpejskiego (najbardziej znane: St. Murezzan, Pontresina, Samnaun, Patznauntal, Ladis, Innersulden, Bormio.
Alpy Retyckie zamieszkuje ludność należąca do rozmaitych obszarów kulturowych. W Engadynie leżącym w obrębie szwajcarskiego kantoru Gryzonia zachowała się autochtoniczna ludność mówiąca starożytnym językiem retyckim należącym do grupy języków retoromańskich. W dolinie Winschgau należącej do Południowego Tyrolu język retycki został w XVII wieku wyparty przez tyrolski dialekt niemieckiego. Na terenie Szwajcarii i znacznej części austriackiego landu Voralberg część ludności używa alemańskiego dialektu języka niemieckiego (Schwytzer Deutsch). W Bormio, Livigno, Val Poschiavo i Val Telina używany jest włoski.
Podstawą gospodarki całego regionu Alp Retyckich jest turystyka. Długą tradycję ma hodowla i wypas bydła na alpejskich halach. Górnictwo rud metali posiada jedynie znaczenie historyczne.
Alpy Zachodnie: Alpy Nadmorskie • Alpy Kotyjskie • Alpy Delfinackie • Alpy Graickie • Alpy Sabaudzkie • Alpy Pennińskie • Alpy Lepontyńskie • Alpy Berneńskie • Alpy Glarneńskie • Prealpy
Alpy Wschodnie: Północne Alpy Wapienne • Centralne Alpy Wschodnie • Południowe Alpy Wapienne
- Północne Alpy Wapienne: Alpy Algawskie • Alpy Bawarskie • Alpy Dolnoaustriackie • Alpy Lechtalskie • Alpy Salzburskie • Dachstein • Góry Martwe • Alpy Oetztalskie • Tyrolsko-Bawarskie Alpy Wapienne
- Centralne Alpy Wschodnie: Alpy Bergamskie • Alpy Retyckie • Sztubaje • Texell • Wysokie Taury • Niskie Taury • Tuxner • Alpy Zillertalskie • Rieserferner • Alpy Noryckie
Alpy Kitzbühelskie •
- Południowe Alpy Wapienne: Dolomity • Alpy Karnickie • Karawanki • Alpy Julijskie • Alpy Kamnickie • Ferwall •
