Carl Gustav Jung

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy szwajcarskiego psychiatry o tym nazwisku. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Carl Gustav Jung (26 lipca 1875, Kesswill, Szwajcaria – 6 czerwca 1961, Zurych) – szwajcarski psychiatra i psycholog. Był twórcą psychologii głębi, na bazie której stworzył własną koncepcję nazywaną psychologią analityczną (stanowiącą częściową krytykę psychoanalizy). Wprowadził pojęcie nieświadomości zbiorowej, synchroniczności oraz archetypu, które odegrały także wielką rolę w naukach o kulturze.

W latach 1907-1913 współpracował z Zygmuntem Freudem, z którego szkołą ostatecznie zerwał (tak samo jak urwały się wszelkie kontakty -osobiste i zawodowe – między Freudem i Jungiem), publikując w 1912 roku pracę pt. "Wandlungen und Symbole der Libido" (znaną później jako "Symbole przemiany"). Jung został pierwszym przewodniczącym powołanego w 1910 roku Międzynarodowego Towarzystwa Psychoanalitycznego (IPA). Stanowisko to sprawował do kwietnia 1914 roku; w sierpniu tego roku zrezygnował także z członkostwa w Towarzystwie. Sam Jung mówił, że głównym powodem zerwania z psychoanalizą Freuda była niezgoda na panseksualizm tej koncepcji. W 1917 wydał pierwsze eseje na temat psychologii analitycznej. W swych pracach chętnie korzystał z wiedzy astrologicznej, w niej upatrując głębszą podstawę zrozumienia zachodzących procesów psychologicznych. Jego rodzina obecnie mieszka w Niemczech, a także w Polsce (Poznań, Kalisz). Jednak nikt z jego krewnych nie kontynuuje jego zawodu.

Obszary badawcze Junga

Z perspektywy czasu patrząc można nakreślić pięć szerszych obszarów zainteresowań badawczych Junga.

1. Nadrzędnym dla całej metody Junga obszarem były badania fenomenologiczne, a w ich ramach badania sfery doświadczenia symbolicznego. Przedmiotem badań Junga były tu wytwory spontanicznej aktywności symbolicznej psyche i to zarówno w wymiarze jednostkowym, jak i społecznym, historycznym czy kulturowym (patrz: studia porównawcze kultur i epok), wytworami podlegającymi analizie były tu: marzenia senne, fantazje, wizje oraz baśnie i mity. W tym też obszarze Jung prowadził wieloletnie studia nad symboliką i obrazowością alchemiczną, gnostycką, mitologiczną, a także religii chrześcijańskiej.

2. Drugim obszarem badań Junga były studia filozoficzne, bo to właśnie one najwyraźniej ukierunkowały proces formułowania ogólnych zarysów jego koncepcji. Mowa tu z jednej strony o niemieckim idealizmie i filozofii niemieckiego romantyzmu, a z drugiej strony o filozofii starożytnej Grecji (m.in. platonizm, ale i późniejszy neoplatonizm) oraz początki myśli chrześcijańskiej (i to zarówno w jej nurcie zasadniczym – Ojców Kościoła, jak i przede wszystkim w nurcie heretyckim – filozofii gnostyckiej). Tylko w perspektywie rozumienia filozoficznego rodowodu myśli Junga może być czytelna jego całościowa wizja świata i człowieka i tylko w tej perspektywie zrozumiałe okazują się kolejne propozycje teoretyczne (np. synchroniczność, antycypacja, jungowska emanacyjna wizja świata i Boga, jego koncepcja "stającego się", zmierzającego ku Pełni i duchowego, człowieka, czy też jego rozwiązanie w sferze rozumienia natury zła).

3, 4, 5. Z tymi dwoma zasadniczymi dla budowania koncepcji obszarami powiązane są trzy dalsze obszary. Był to obszar badań psychologiczno-psychiatrycznych, w którym Jung zarówno badał podłoże psycho-somatyczne osobowości człowieka (Test Skojarzeń Słownych z użyciem pneumografu i galwanometru), sferę patologicznych zaburzeń psychicznych (schizofrenia, histeria) jak również, a może nawet, przede wszystkim, długofalowy proces leczenia terapeutycznego zaburzonych psychologicznie osób (psychoterapia psychoanalityczna). Duża rozpiętość badanych zjawisk w tym polu (od chorób psychicznych po tzw. zjawiska paranormalne) wpłynęła właśnie na jungowskie spektrum konceptualizowanych zagadnień. Dodajmy też, że właśnie tutaj stykały się dwa wchłonięte przez Junga paradygmaty badawcze, jeden antymaterialistyczny, teoretyczno-spekulatywny, osadzony na gruncie filozofii idealistycznej i fenomenologii, a drugi pozytywistyczno-materialistyczny, wyniesiony przez Junga z nauk przyrodniczych (medycyny). Właśnie ciągłe zmaganie się w ramach jego stanowiska badawczego tych paradygmatów spowodowało – pomimo dużej złożoności i momentami nieczytelności – tak silne ugruntowanie jego koncepcji

Struktura osobowości wg Junga

W jungowskim myśleniu o psyche zdaje się przeważać perspektywa systemowa. Jung pisze o niej jako o względnie zamkniętym systemie samoregulującym, który składa się z kilku zasadniczych podsystemów. Tymi podsystemami są z jednej strony sfera świadomości i nieświadomości, w ramach zaś innego podziału z hierarchicznie uporządkowanych podsystemów:

1. ego/”ja” – adaptującego psyche do środowiska zewnętrznego

2. persony – odpowiedzialnej za adaptację jednostki do rzeczywistości społecznej

3. duszy/animy – wspomnianej wyżej funkcji adaptującej do rzeczywistości wewnętrznej podmiotu

4. nieświadomości indywidualnej – zawierającej materiał oderwany od pola świadomości jednostki oraz

5. nieświadomości zbiorowej – czyli obszaru nieświadomego, wspólnego całemu rodzajowi ludzkiemu.

Z kolei, każdy z tych pięciu podsystemów ma także własną strukturę, ale wspólną ich właściwością jest uporządkowanie elementów zgodne z nadrzędnym porządkiem koncentrycznym, czyli takim, w którym siatka znaczeń, wszelkiego rodzaju wzorców regulacyjnych i doświadczeń skupia się wokół punktów kardynalnych, czyli kompleksów.

Ego jest zatem centrum skupiska treści zgromadzonych wokół niego w polu świadomości i odnoszących się w jakiś sposób do niego. To samo dotyczy persony, która skupia wokół siebie formy zachowań i doświadczeń, przystosowawczych do konkretnego środowiska społecznego. "Dusza" to nieświadoma postawa funkcjonalna, odpowiedzialna za przystosowanie podmiotu, w tym integrowanie i właściwe reagowanie na treści ze świata wewnętrznego (sfery nieświadomości indywidualnej i zbiorowej). Patrz też: Anima / Animus.

Nieświadomość indywidualna zaś, to treści osobnicze mające źródło w doświadczeniu jednostki (zgrupowane wedle wspomnianego modelu strukturalnego w kompleksy funkcjonalne); natomiast nieświadomość zbiorowa, to wrodzone i tkwiące potencjalnie w każdej istocie ludzkiej kolektywne wzorce doświadczania, aktualizujące się jednak sytuacyjnie i z ukrycia formułujące świadomość człowieka. Na nieświadomość osobową składają się więc dwa rodzaje treści: treści dające się dowolnie reprodukować i nie dające się reprodukować w sposób dowolny, natomiast na nieświadomość zbiorową: treści, które w ogóle nie mogą zostać uświadomione (są to archetypy oraz instynkty).

Szerzej na temat filozoficznych korzeni koncepcji Junga patrz: [1]

Graficzna ilustracja konceptów Carla Junga (Uwaga!! Z racji powiązania tu koncepcji Junga z innymi teoriami psychologicznymi, należy ten obraz traktować jedynie jako pewne przybliżenie!!)

Przedstawiony powyżej schemat stanowi model graficzny podstawowych konceptów Carla Junga, uwzględniający także elementarne pojęcia psychologiczne teorii Erica Berne i Carla Rogersa. Po lewej stronie zaznaczono świadomy obszar pamięci, po prawej obszar treści nieświadomych. Zgodnie z teorią Junga osobowo "niechciane", często neurotyczne lub przesadne postawy czy wzorce zachowań danej osoby tworzą jej Cień. Cień zawiera także w znacznej mierze nieświadome wewnętrzne wyobrażenie, czy też obraz kobiecości (Anima) / w przypadku kobiety wyobrażenie męskości (Animus). W obszarze nieświadomości tkwią liczne archetypy np. Archetyp Starego Mędrca, Archetyp Wielkiej Matki etc. Jung wyróżnił i szczegółowo dyskutował, zasadniczy dla rozwoju człowieka archetyp nazwany przez niego Jaźnią.

Próba odniesienia koncepcji Erica Berne'a do koncepcji Junga

Można w oparciu o powyższy schemat próbować zintegrować psychologię analityczną Junga z podstawowymi pojęciami Erica Berne'a. W wypadku niemożności pozostawania w relacji intymnej, czy też aby uzyskać pewne "korzyści" psychologiczne stosowane są w relacjach społecznych tzw. gry (gry społecznej, Eric Berne: Games people play ). Scenariusze tych gier pochodzą z podświadomych zasobów pamięci z obszaru Cienia.

Na mniemanie o sobie, tzw. autoportret (self – esteem) mają wpływ treści podświadome, jak i wiedza o podejmowanych działaniach, toteż jego symbol graficzny zaznaczono na schemacie pomiędzy obszarem treści świadomych i nie uświadamianych w pełni.

Zobacz też mandala, mandala C.G.Junga, proces indywiduacji, enancjodromia.

Tłumaczami Junga na język polski są Jerzy Prokopiuk i Robert Reszke.