Cytat

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Cytat (łac. citatio, niem. Zitat) - dosłowne przytoczenie czyichś słów. Cytat w literaturze jest formą ekspresji artystycznej. Może mieć charakter jawny, w postaci wyraźnie wyróżnionego tekstu, lub niejawny, stanowiąc rodzaj aluzji. W publikacjach naukowych, cytat to dosłowne przytoczenie fragmentu innej publikacji, lub sparafrazowane powołanie się na dane pochodzące z innej publikacji. Cytować można nie tylko tekst, ale także wykresy, schematy i rysunki. W publikacjach naukowych i technicznych cytaty powinny być zawsze jawne i z dokładnym wskazaniem źródła w formie przypisu. Cytaty niejawne w publikacjach naukowych i technicznych są uważane za plagiat.

[edytuj] Cytat jako forma przekazu artystycznego

Mechanizm cytatu polega na nakładaniu się dwóch znaczeń zdania: w jego pierwotnym użyciu i w nowym kontekście. Dla posługującego się nim staje się przysłowiem, utrwalonym zwrotem, podparciem wcześniejszej myśli. Cytat często używany jest dla osiągnięcia efektu komicznego czy ironicznego.

Cytat stosowany jest na dwa sposoby: w niezmienionej postaci, ale w nowych realiach, albo w sparafrazowanej formie. Obydwa powodują nadanie mu nowego znaczenia.

Posługiwanie się cytatem wymaga wspólnoty kulturowej. Nie spełnia on wówczas swej roli, jeśli czytelnik czy widz nie zna źrodła literackiego, do którego autor zrobił aluzję, czy cytat jest dla niego nierozpoznawalny. Podobna sytuacja ma miejsce wtedy, gdy odbiorca jest cudzoziemcem czy przedstawicielem innego kręgu kulturowego, w którym cytat nie funkcjonuje. Rozwiązaniem w takiej sytuacji może być komentarz zawarty w przypisie, odsyłający do pierwotnego tekstu. Jednak w przypadku intencji uzyskania efektu humorystycznego cytat nie spełnia wówczas swej funkcji, żart wymaga bowiem natychmiastowości zestawienia, a ponadto traci, gdy próbuje się go wyjaśniać. W przypadku cytatów nie mających charakteru zabawowego rozwiązaniem jest przybliżenie go przez użycie wyrażenia: jak powiedział... Ponadto mało znany cytat może być zastępowany podobnym, bardziej popularnym.

Posługiwanie się cytatem ma związek z wolnością słowa. Kiedy cenzura ogranicza swobodę wypowiedzi autora, język przenośni jest środkiem wyrażania własnych przekonań społecznych, politycznych, krytyki, ukrytej kpiny. Przenika wówczas zwłaszcza do tekstów kabaretu politycznego.

[edytuj] Cytat naukowy

Cytowanie w pracach naukowych jest niezbędnym ich elementem. Publikacje naukowe opisujące oryginalne, nowe badania muszą posiadać część wstępną, która umiejscawia te badania na "mapie nauki", poprzez liczne odniesienia do wcześniejszych prac na zbliżony temat i dowodzą sensu i oryginalności opisywanych badań. Ponadto, w ramach pracy naukowej wykorzystuje się zwykle dokonania innych badaczy, np. rozwinięte przez nich techniki badawcze i zacytowanie ich dokonań jest formą okazania im wdzięczności.

Istnieją też publikacje przeglądowe, które w zasadzie składają się niemal wyłącznie z samych cytatów. Ich użyteczność wynika z faktu zebrania w jednym miejscu najważniejeszych informacji, co umożliwia przyjrzenie się określonemu fragmentowi wiedzy w sposób syntetyczny oraz oszczędza czas w dotarciu do tych informacji innym badaczom. W środowisku naukowym, żartuje się czasem, że przepisanie jednej publikacji to plagiat, ale sensowne przepisanie fragmentów stu publikacji to wartościowa praca przeglądowa.

Cytowanie w pracach naukowych jest pożądane przez autorów cytowanych prac, gdyż liczba cytowań jest podstawową formą oceny znaczenia i wartości prowadzonych badań. Czym praca jest częściej cytowana przez innych badaczy, tym jej znaczenie dla rozwoju nauki rośnie. W naukowych bazach danych gromadzone są szczegółowe zbiory cytowań, na podstawie których oblicza się tzw. Impact factor, stanowiący ilościową ocenę wartości prowadzonych badań.

Zasady cytowania w pracach naukowych są dość ściśle określone. Przede wszystkim obowiązują tu nie do końca zdefiniowane normy obyczajowe, które obejmują:

maksymalną, dopuszczalną długość cytatu, którą zazwyczaj wynosi maksymalnie pół strony standardowego maszynopisu
unikanie cytowania "piętrowego", tj. odnoszenia się do prac, w których nie ma cytowanych danych, lecz jest tylko cytat do kolejnej pracy, w której są te dane.
cytowanie rzetelne - tzn. nie przeinaczanie danych lub sensu wniosków z cytowanej pracy
zakaz cytowania selektywnego - tzn. pomijania prac, w których są podane informacje stojące w sprzeczności ze stawianą tezą
zakaz cytowania niejawnego - tj. podawania cudzych wyników jako swoje własne
ostrożne autocytowanie - tj. cytowanie własnych prac tylko wtedy, kiedy jest to naprawdę uzasadnione.

Oprócz norm zwyczajowych, większość wydawnictw naukowych posiada swoje formalne kryteria poprawności cytowania i formatowania przypisów, których naruszenie powoduje odrzucenie pracy już na wstępnym etapie recenzowania.