Dwór Artusa w Gdańsku

Z Wikipedii

Dwór Artusa (niem. Artushof) – gmach usytuowany w samym centrum Gdańska, był nie tylko miejscem spotkań kupców gdańskich, ale ośrodkiem życia towarzyskiego i atrakcją dla licznych przybyszów z zagranicy.

Nazwa została zaczerpnięta z bardzo popularnej w średniowieczu legendy o królu Arturze, symbolu rycerskości i odwagi. Najpierw w Anglii, a potem również w innych krajach germańskich, nazywano jego imieniem domy spotkań rycerstwa i patrycjatu. W Polsce dwory Artusa zakładane i odwiedzane były przez przedstawicieli warstwy mieszczańskiej. Na terenach Rzeczypospolitej powstało kilka dworów, lecz gdański był z nich zdecydowanie najsławniejszy. Był siedzibą kilku bractw, których nazwy wywodziły się od ław. Najznamienitsze z nich to ława św. Rajnolda, św. Jerzego, Malborska, Trzech Króli oraz Ławników. Bractwa gromadziły elitę Gdańska – przedstawicieli patrycjatu i bogatego mieszczaństwa, dla rzemieślników, kramarzy oraz wszystkich trudniących się pracą najemną wstęp był surowo zakazany. Bogaci kupcy oraz goście zagraniczni gromadzili się tu wieczorami, wnosząc z góry opłatę za wypijane trunki (w XVII w. w wysokości 3 szylingów). Początkowo, przynajmniej teoretycznie, omawianie interesów na terenie Dworu było zakazane, do tego celu służył plac przed budynkiem. Wieczory we Dworze urozmaicane były różnymi występami – muzyków, śpiewaków, linoskoczków, kuglarzy. Mimo oficjalnego zakazu, goście często spędzali czas na hazardzie, grze w kości i karty, bardzo popularne były też różnorodne zakłady. Mimo że na co dzień podawano tam jedynie trunki, uzupełniane niewielkimi zakąskami, to co jakiś czas wyprawiano wspaniałe uczty, trwające nawet po kilka dni. Zwłaszcza pod koniec XVII w. uczty wyprawiane z coraz większym przepychem, zaczęły się przeradzać w całonocne pijatyki. Pojawiało się coraz więcej skarg na rozluźnienie obyczajów panujące we Dworze.

Jednak nie tylko spotkania towarzyskie odbywały się we Dworze. W XVII w. pojawili się tu księgarze, prezentujący książki drukowane w Gdańsku oraz stoiska malarzy – nie zostali oni objęci zakazem wstępu dla innych handlarzy.

Czasy rozkwitu Dworu przypadają na wiek XVI i XVII, ale jego historia sięga znacznie wcześniej. W źródłach pierwszą o nim wzmiankę spotykamy pod rokiem 1350. Ten pierwszy budynek gdańskiego Dworu spłonął w roku 1476. Odbudowano go w kilka lat później, a w 1552 r. otrzymał nową fasadę, raz jeszcze przekształconą w 1617 r. przez Abrahama van den Blocke. Budynek ozdobiono wspaniałymi posągami greckich bóstw i starożytnych bohaterów. Po obu stronach portalu umieszczono medaliony z popiersiami Zygmunta III Wazy oraz jego syna, wtedy jeszcze królewicza Władysława.

Wnętrze składało się z jednej bardzo obszernej, zaprojektowanej w stylu gotyckim, sali. Od roku 1531 prowadzono tu intensywne roboty zdobnicze, pokrywając ściany pięknymi boazeriami i fryzami o tematyce mitologicznej i historycznej. Wrażenie przepychu uzupełniały bogato zdobione meble oraz liczne obrazy. Najsłynniejsze z nich to m.in. dzieła anonimowych artystów z końca XV wieku – Oblężenie Malborka i Okręt Kościoła, obraz Orfeusz wśród zwierząt Hansa Vredemanna de Vries z 1596 r. oraz Sąd Ostateczny Antona Möllera. Ten ostatni obraz wywołał liczne kontrowersje, gdyż artysta posłużył się scenerią Gdańska oraz uwiecznił współczesne sobie osobistości jako alegoryczne postacie, takie jak Pycha, Niewiara. Salę upiększały nie tylko obrazy, ale i gobeliny, modele okrętów, zbroje, tarcze herbowe, klatka z egzotycznymi ptakami. Ozdobą, która także przyciągała uwagę był jedenastometrowy piec, dzieło Georga Stelznera, wymurowany w latach 1545-1546. Wyłożony jest 520 kaflami, przedstawiającymi portrety najwybitniejszych władców europejskich, tak protestanckich - zwolenników Związku Szmalkaldzkiego, jak i katolickich, wśród których jest portret Izabeli Portugalskiej, czy Karola V.

Dwór Artusa pomyślany był więc jako ekskluzywne miejsce spotkań towarzyskich elity gdańskiej. Dopiero w 1742 r., na prośbę gdańskich firm kupieckich, rada zgodziła się na projekt przemianowania Dworu na giełdę i miasto utraciło swoją najsławniejszą gospodę.

[edytuj] Bibliografia

• Maria Bogucka, Żyć w dawnym Gdańsku. Wiek XVI – XVII, Trio, Warszawa 1997, ISBN 83-85660-44-5.
• Zofia Jakrzewska-Śnieżko, Dwór Artusa w Gdańsku, Poznań Gdańsk 1972.