Wikipedysta:Grisza/brudnopis
Z Wikipedii
Czermna (niem.Tscherbeney, 1937-45: Grenzeck) - część miasta Kudowa-Zdrój (woj. dolnośląskie), dawniej osobna wieś.
Spis treści |
[edytuj] Nazwa
W dokumentach występowała pod różnymi nazwami: 1354 Czermna, 1359 Czirmna, 1402 Czremna, 1477 Czermna etc. W końcu otrzymała końcówkę -ey i w zgermanizowanej postaci Tscherbeney (od klęski Czech w bitwie pod Białą Górą) dotrwała do roku 1937, w którym w akcji usuwania słowiańskich nazw w tzw. Czeskim Zakątku (i na całym Dolnym Śląsku) zmieniono jej nazwę na Grenzeck. Po przyłączeniu ziem śląskich do Polski w 1945 r. na krótko nazwano ją Czerwone a następnie przywrócono czeską nazwę Czermna. Nazwa ta prawdopodobnie wzięta jest od przymiotnika cerveny (czerwony) - tego typu nazwy nadawano miejscowościom od charakterystycznego koloru gleby.
[edytuj] Geografia
Miejscowość położona jest w odległości ok. 1 km od centrum Kudowy w dolinie rzeki Czermnicy biorącej swe początki w Błędnych Skałach a będącej dopływem rzeki Metui. Typowo wiejska zabudowa ciągnie się przez ok. 5 km wzdłuż granicy z Czechami. W miarę oddalania się od Kudowy wysokość terenu stopniowo wzrasta. Wyżej położoną część Czermnej oddzielają dwa grzbiety górskie górskie: Świni Grzbiet (od strony wschodniej) i Bluszcz (od zachodniej). W dolnej części Czermnej znajduje się m.in. przejście graniczne (dla ruchu pieszego) do wsi Mala Cermna (Czechy), parafia św. Bartłomieja z Kaplicą Czaszek, Pomnik Trzech Kultur, ścieżki na Górę Parkową w Kudowie. W górnej części miejscowości mieści się unikalna ruchoma szopka, droga i szlak na Pstrążną, Bukowinę i Błędne Skały.
[edytuj] Historia
Wieś Czermna wspomniana jest w dokumencie kościelnym diecezji praskiej z 1354 r. (Liber Primus Confirmationum), w którym opisywany jest fakt wprowadzenia proboszcza do parafii w Machovie przez proboszcza parafii Czermna. Fakt ten świadczyć może o znaczeniu regionalnym Czermnej a także o prawdopodobnym czasie utworzenia parafii w drugiej połowie XIII wieku. Na obrzeżach Czermnej zaczęła wyrastać (prawdopodobnie uboga) miejscowość Chudoba (dziś Kudowa-Zdrój), która z czasem rozrosła się, zdominowała i wchłonęła Czermną.
Administracyjnie Czermna przez długi czas podlegała Nachodowi. W roku 1477 książę ziębicki Henryk Starszy, syn czeskiego króla Jerzego z Podiebradu przyłączył ją do Ziemi kłodzkiej.
Podczas wojen husyckich parafia zostaje zrujnowana. W XVI w. Czermna podlega administracyjnie pod Nowe Miasto nad Metują a kościół i miejscowa ludność musi przyjąć wiarę protestanckich władców z rodu von Stubenberg. Po Bitwie pod Białą Górą w 1620 r. Ziemia kłodzka doświadcza skutków rekatolizacji a Czermna staje się filią parafii kościoła katolickiego w Nowym Mieście nad Metują. Najstarsza zachowana w Czermnej księga urodzeń i zgonów pochodzi z roku 1664.
Kolejnymi władcami Czermnej byli: naczelny dowódca wojsk cesarskich z okresu wojny trzydziestoletniej Albrecht von Wallenstein, po nim jego szwagier hrabia A. E. Terzky (Trczka) z Nachodu, a po jego śmierci hrabiowie von Leslie, którzy w 1785 r. sprzedali Czermną Michaelowi Stillfried von Neurode. Niedługo przedtem (w roku 1763) Czermna wraz z Ziemią kłodzką przyznana została Prusom w wyniku pokoju w Hubertusburgu kończącego wojnę siedmioletnią.
Biskup Hradec Králové Vratislav von Mitrowitz w 1738 r. ponownie utworzył niezależną parafię Czermna, do której należały także Kudowa, Pstrążna z Bukowiną, Jakubowice oraz czeskie wsie Ždarky i Malá Čermná. Z powodu włączenia Czermnej do Prus parafia przyłączona została do dekanatu kłodzkiego. W roku 1780 do parafii dołączono także wsie Słone i Brzozowie natomiast wsie Ždarky i Malá Čermná podporządkowano parafii w Hronovie.
Podczas wojen napoleońskich król pruski Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern rezydował na plebanii w Czermnej w dniach 9-29 VI 1813 r.
W wieku XIX właściciele Czermnej zmieniali się bardzo często. Ostatecznie baron von Otterstedt podzielił majątek na dwie części - sprzedał Czermną zatrzymując Kudowę.
W czasach rządów hitlerowskich wikariusz parafii w Czermnej Gerhard Hirschfelder, wychowujący młodzież w duchu chrześcijańskim, z powodu swoich antynazistowskich poglądów i postaw śledzony, podsłuchiwany, oskarżony, wielokrotnie przesłuchiwany został aresztowany i osadzony w obozie koncentracyjnym w Dachau gdzie zmarł 1.08.1942 r. Urna z jego prochami spoczywa na cmentarzu w Czermnej.
W roku 1999 w pobliżu sanatorium "Marzanka" (obecnie "Dworek Rycerski") wybudowano Pomnik Trzech Kultur upamiętaniający wspólną historię czeskich, niemieckich i polskich mieszkańców tych ziem.
[edytuj] Zabytki i atrakcje turystyczne
- Kościół parafii pod wezwaniem św. Bartłomieja mający swe początki w XIV w. Zniszczony podczas wojen husyckich, odbudowany w XVI wieku. Obecny wystrój barokowy otrzymał w 2 połowie XVIII w. Kilkukrotnie restaurowany. Ołtarze boczne oraz ambonę wykonał rzeźbiarz Alois Schmidt z Lądku-Zdrój (Landeck) w roku 1930.
- Pomiędzy kościołem a dzwonnicą znajduje się Kaplica Czaszek. Jedyne w Polsce ossuarium zbudowane zostało w latach 1776-1804 przez księdza Wacława Tomaszka (wspomaganego przez Leopolda von Leslie). Ściany i sufit kaplicy pokrywa ok. 3 tys. czaszek i kości ludzkich. Dalsze 20-30 tys. szczątków leży w krypcie pod kaplicą. Są to pozostałości ofiar wojen śląskich z lat 1740-1742 i 1744-1745 oraz chorób zakaźnych (epidemii cholery) z XVIII wieku.
Adres: ul. Kościuszki, tel. 074 86 617 54, czynne: codziennie (oprócz poniedziałków) w sezonie: w godz. 9.30-17.30 /przerwa 13.00-14.00/, poza sezonem: w godz. 10.00-16.00 /przerwa 13.00-14.00/, wstęp: normalny 4 zł, ulgowy 2 zł.
- W górnej części Czermnej (ul. Kościuszki 101) udostępniona jest do zwiedzania ruchoma szopka przedstawiająca miasto Betlejem. W niewielkiej chatce oglądać można ok. 250 ręcznie struganych lipowych ruchomych figurek wykonanych w latach 1896-1924 przez Frantiska Stepana. Przedstawiają one sceny z życia pasterzy i mieszczan, ich zwirzęta, domy i zajęcia. Można zagrać na zabytkowych organach (także zbudowanych przez Frantiska Stepana w latach 1930-1938). Wyposażone są w 270 piszczałek i obejmują 10 rejestrów.
- Pomnik Trzech Kultur zbudowany w postaci 3 kolumn podtrzymujących łuk tęczy i upamięniający wspólną historię czeskich, niemieckich i polskich mieszkańców tych ziem.
[edytuj] Znane postacie
- Gerhard Hirschfelder (1907-1942), w latach 1932-1939 kapłan w Czermnej/Grenzeck. Zmarł w obosie koncentracyjnym w [[Dachau (KL)|Dachau] w 1942 roku.
