Hrabstwo Mark
Z Wikipedii
Hrabstwo Mark (niem. Grafschaft Mark) było państwem wchodzącym w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i leżało na obszarze dzisiejszej Nadrenii Północnej-Westfalii. Terytorium hrabstwa znajdowało się po obu stronach rzeki Ruhry i ciągnęło się wzdłuż rzek Volme i Lenne.
Hrabiowie Mark należeli do najpotężniejszych i najbardziej wpływowych westfalskich panów w Cesarstwie Niemieckim. Dzisiaj o państwie tym przypomina okręg Märkischer Kreis, leżący na północ od rzeki Ruhry w Nadrenii Północnej-Westfalii. Północna część (na północ od rzeki Lippe) do dziś zwana jest Hohe Mark (czyli "Górne Mark"). Dawne "Dolne Mark" leżące między rzekami Ruhrą i Lippe, a obecnie w większości stanowiące Zagłębie Ruhry, zatraciło już swą poprzednią nazwę.
Spis treści |
[edytuj] Geografia
Hrabstwo Mark miało powierzchnię około 3000 km2 i rozciągało się z północy na południe między rzekami Lippe i Agger oraz z zachodu na wschód między Gelsenkirchen a Bad Sassendorf na odległość około 75 km.
Płynąca ze wschodu na zachód rzeka Ruhra dzieliła hrabstwo na dwa różne regiony: północny z żyznymi ziemiami ciągnącymi się na nizinach Hellweg-Börde oraz południowy, górzysty region Süderbergland. Południowa część hrabstwa podzielona była przez płynącą z południa na północ rzekę Lenne. W dole rzeki Lenne znajdowało się niewielkie (zaledwie 118 km2) hrabstwo Limburskie (1243-1808), lenno księstwa Bergu.
Początkowo siedzibą hrabiów Mark był Burg Altena w Sauerland. Jednak w latach 20-tych XIII wieku hrabiowie przenieśli swą siedzibę do Burg Mark, znajdującego się w pobliżu Hamm. Hrabstwo graniczyło z Vest Recklinghausen, hrabstwem Dortmundu, biskupstwem Münster, hrabstwem Limburskim, opactwem Werden i opactwem Essen.
[edytuj] Historia
Terytorium hrabstwa Mark początkowo należało do bocznej linii hrabiów Bergu, a w 1160 roku pojawiło się pod nazwą Berg-Altena. Hrabiowie z Alteny zakupili Burg Mark ("Oberhof Mark") od hrabiów z Rüdenberg i uczynili z niego rezydencję "Hrabiów Mark". Leżące w pobliżu Burg Mark miasto Hamm założył w 1226 roku hrabia Adolf I. Miasto to wkrótce stało sie głównym miastem hrabstwa.
W bitwie pod Worringen (5 czerwca 1288) hrabia Eberhard I walczył po stronie księcia Brabancji i hrabiego Bergu przeciwko swemu feudalnemu zwierzchnikowi Arcybiskupowi Kolonii Zygfrydowi II von Westerburg. Zwycięska dla hrabiego Mark bitwa sprawiła, że hrabstwo Mark uzyskało supremację w południowej Westfalii i uniezależniło się od Arcybiskupstwa Kolonii. Obszar hrabstwa Mark przez długi czas ograniczony był do ziem znajdujących się między rzekami Ruhrą i Lippe ("Dolne Mark"). Nowe ziemie na północy ("Górne Mark") zostały zdobyte podczas XIV-wiecznych wojen toczonych przeciwko Biskupstwu Münster.
Hrabia Adolf III, syn Adolfa II, poślubiając w 1368 roku hrabinę Klewe Margarete połączył hrabstwo Mark i leżące na zachodnim brzegu Renu hrabstwo Klewe unią personalną. W 1394 roku unia ta uległa zacieśnieniu i powstało wspólne państwo Klewe-Mark.
Następca tronu Klewe-Mark poślubił w roku 1510 córkę księcia Bergu, co w efekcie doprowadziło w roku 1521 do unii personalnej Klewe-Mark i Bergu. Niemal cała dzisiejsza Nadrenia Północna-Westfalia (oprócz państw kościelnych) znalazła się pod rządami władców Klewe, Mark i Bergu. Książęca dynastia wygasła w 1609 roku wraz z bezpotomną śmiercią jej ostatniego przedstawiciela.
Wojna o sukcesję zakończyła się traktatem w Xanten (12 listopada 1614 roku, ogólnie zatwierdzonym w 1666 roku), na mocy którego hrabstwo Mark przypadło elektorowi Brandenburgii Janowi Zygmuntowi. Po roku 1701 hrabstwo stało się częścią Królestwa Prus.
W roku 1807 hrabstwo Mark na podstawie traktatu tylżyckiego znalazło się pod rządami Francji. W 1808 roku Napoleon włączył hrabstwo Mark do Wielkiego Księstwa Bergu. Wkrótce po tym ziemie księstwa Bergu podzielono na cztery departamenty ciągnące się wzdłuż granic z Cesarstwem Francuskim. Ziemie hrabstwa Mark znalazły się w departamencie Ruhr. Po klęsce francuskiej wyprawy na Moskwę hrabstwo w roku 1813 wróciło pod panowanie pruskie.
Pruska reforma administracyjna z 30 kwietnia 1815 roku umieściła Mark w Regierungsbezirk Arnsberg, które znalazło się w pruskiej prowincji o nazwie Westfalia (Provinz Westfalen). Tytuł w formie "Hrabia Mark" przetrwał istnienie państwa, stając się dodatkowym tytułem książąt Sachsen-Coburg-Gotha. Po abdykacji książąt w 1919 roku tytułu hrabiego Mark nadal używali ich potomkowie. Nominalnymi panami "Pruskiego Hrabstwa Mark" zostali Hohenzollernowie i byli nimi aż do ostatecznej likwidacji państwa pruskiego przez mocarstwa sprzymierzone 25 lutego 1947 roku.
Odtąd zanikła oficjalna nazwa "Hrabstwo Mark", choć nieformalnie wciąż jest używana do określenia regionu w przybliżeniu leżącego na ziemiach dawnego państwa w dzisiejszej Nadrenii Północnej-Westfalii.
[edytuj] Władcy Mark
[edytuj] Altena-Mark
- 1160-1180 Eberhard IV (książę Bergu, hrabia Alteny)
- 1180-1198 Fryderyk I (hrabia Alteny)
[edytuj] Mark
- 1198-1249 Adolf I
- 1249-1277 Engelbert I
- 1277-1308 Eberhard II
- 1308-1328 Engelbert II
- 1328-1347 Adolf II
- 1347-1391 Engelbert III
- 1391-1394 Adolf III
- 1394-1398 Dietrich
[edytuj] Klewe-Mark
- 1398-1417 Adolf IV
- 1417-1461 Gerhard
- 1461-1481 Johann I
- 1481-1521 Johann II Pobożny
[edytuj] Klewe-Mark-Jülich-Berg-Ravensberg
- 1511-1539 Jan III Łagodny
- 1539-1592 Wilhelm Bogaty
- 1592-1609 Jan Wilhelm
