Niż Środkowoeuropejski

Z Wikipedii

Niż Środkowoeuropejski (według: Bolesław Augustowski Wielkie regiony naturalne Europy w: Antoni Wrzosek (red.) Geografia powszechna - tom III, Warszawa 1965)

Niż Środkowoeuropejski (31) - prowincja fizycznogeograficzna Europy.

Niż Środkowoeuropejski stanowi pas nizin, leżących na północ od Ardenów, Średniogórza Niemieckiego, Masywu Czeskiego i Wyżyn Polskich a na południe od mórz Północnego i Bałtyckiego. O ile północna i południowa granica Niżu są jasno określone przez pasma gór i wyżyny oraz wybrzeża mórz, o tyle jego granica zachodnia, a zwłaszcza wschodnia, nie mają wyraźnego wyznacznika i są przedmiotem dyskusji. Według najczęściej spotykanej klasyfikacji do Niżu Środkowoeuropejskiego zalicza się, licząc od zachodu, Nizinę Flandryjską, Nizinę Holenderską, Nizinę Niemiecką, Półwysep Jutlandzki wraz z wyspami duńskimi oraz Nizinę Polską. Tak rozumiany Niż Środkowoeuropejski ma kształt klina o długości około 1500 km i szerokości od 150 km na zachodzie do 350 km na wschodzie. Na wschodzie przedłużeniem Niżu Środkowoeuropejskiego jest wielki Niż Wschodnioeuropejski, kończący się na Uralu.

Niż Środkowoeuropejski leży na obszarze wielkiego zapadliska tektonicznego, które w mezozoiku i w trzeciorzędzie zostało zapełnione osadami, a następnie w czwartorzędzie zostało pokryte utworami polodowcowymi. Starsze podłoże krystaliczne wychodzi na powierzchnię tylko na północnej i południowej krawędzi Niżu.

Rzeźba przeważającej części powierzchni Niżu została ukształtowana podczas zlodowacenia plejstoceńskiego przez lodowiec skandynawski. Na obszarach Niżu, do których sięgnęły tylko starsze zlodowacenia, rzeźba ta została już zatarta, jednak istnieje dotychczas na obszarze Niżu duńskiego oraz północnej części Niżu niemieckiego i polskiego. Przez Niż przebiega równoleżnikowo kilka pasm moren czołowych, odzwierciedlających poszczególne stadia zlodowacenia. Po wewnętrznych stronach moren czołowych ciągną się pagórkowate powierzchnie moren dennych, a po zewnętrznych stronach moren czołowych leżą wielkie równiny sandrowe, przed którymi biegną pradoliny. Rzeźba Niżu nie jest więc monotonna.

Płaskość powierzchni Niżu umożliwia masom morskiego powietrza przemieszczanie się z zachodu daleko na wschód. Zachodnia część Niżu ma klimat oceaniczny, zaś wschodnia - przejściowy między klimatem oceanicznym a kontynentalnym.

Charakter sieci rzecznej Niżu Środkowoeuropejskiego jest zdeterminowany przez dwa czynniki: rzeźbę polodowcową i nachylenie powierzchni na północ. Rzeki Niżu płyną więc z południa na północ, jednak zmieniają kierunek na bardziej równoleżnikowy (zachodni) tam, gdzie korzystają z sieci pradolin. Odcinki południkowe stanowią natomiast przełomy przez wały morenowe. Reżim rzek Niżu jest typowo atlantycki na zachodzie i staje się coraz bardziej wschodnioeuropejski w miarę posuwania się na wschód.

Pierwotną formacją roślinną Niżu Środkowoeuropejskiego były lasy - na zachodzie liściaste (bukowe i dębowe), na wschodzie mieszane iglasto-liściaste (z udziałem sosny i świerka). Na terenach piaszczystych ustępowały miejsca borom sosnowym i wrzosowiskom. Stan ten został niemal zupełnie zmieniony wskutek długotrwałej działalności człowieka - dziś puszcze mają charakter reliktowy, zwłaszcza na zachodzie Niżu.