Odkrycia i badania Azji Północnej

Z Wikipedii

[edytuj] Okres wielkich odkryć

Azja Północna, inaczej Syberia, była praktycznie nieznana w starożytności i średniowieczu. Jedynie kupcy nowogrodzcy, już w XI wieku przekroczyli Ural w okolicach źródeł Peczory i nawiązali stosunki handlowe z ludami zamieszkującymi równinę Winską. Regularne jednak wyprawy w głąb Syberii rozpoczęły się w drugiej połowie XVI wieku, po tym jak Rosji udało się złamać potęgę Chanatów Kazańskiego i Astrachańskiego. Od tego czasu dostęp do Azji stanął przed Rosją otworem. Rosjanie zaczęli przekraczać Ural. W 1581 oddziały kozackie pod wodzą Jermaka przekroczyły Ural i rozbiły najznaczniejsze i najsilniejsze państwo północnej Azji - Chanat Syberyjski. Od tego momentu opanowanie Syberii następowało szybko i bez trudności. Syberia zaludniona była rzadko, a ludy ją zamieszkujące były słabo zorganizowane politycznie i nie potrafiły stawiać oporu. Nie sposób nie zauważyć analogii w odkrywaniu Syberii do tego samego procesu odbywającego się sto lat wcześniej w Ameryce Południowej i Środkowej. W przypadku Syberii "konkwistadorami" byli Kozacy, element społecznie podobny do awanturniczej szlachty hiszpańskiej. Siła napędową w odkrywaniu Syberii, podobnie jak w Ameryce opanowanie zasobów złota, był dostęp do olbrzymich zasobów zwierząt futerkowych. Podobnie jak w Ameryce Południowej opanowanie Syberii nastąpiło niemal błyskawicznie. W sześćdziesiąt lat po przekroczeniu Uralu państwo rosyjskie rozciągało się po Ocean Indyjski.

W 1587 założono nad Irtyszem Tobolsk, w 1604 nad Obem Tomsk, w 1619 Jenisejsk i w 1628 Krasnojarsk nad Jenisejem. W 1630 osiągnięto rzekę Lenę. W 1632 założono miasto Jakuck. W 1633 Iwan Rebrow odkrył rzekę Janę i w 1633 Indigirkę. W 1636 Iwan Buza dotarł do rzeki Olenek. W 1639 Iwan Moskiwitin osiągnął Morze Ochockie. W tym samym roku Kozacy spłynęli Indigirką do Morza Arktycznego. W 1643 odkryli jezioro Bajkał. W 1644 Wasyl Pojarkow osiągnął ujście Amuru i wyspę Sachalin. W 1644 Michał Staduchin miasto Niżny-Kołymsk nad Kołymą. W 1648 Siemion Dieżniew przepłynął z Morza Arktycznego przez Cieśninę Beringa na Ocean Spokojny odkrywając tym samym wschodni przylądek Azji od 1898 nazwany jego imieniem. W 1697 - 1699 Władymir Atłasow odkrył Kamczatkę. Pochód Rosjan został zatrzymany dopiero przez potęgę Chin. W latach 1650 - 1653 Jerofiej Chabarowa ze swoimi Kozakami próbował opanować Mandżurię. Próba zakończyła się niepowodzeniem. Od tego czasu Rosja starała się nawiązać pokojowe stosunki z Chinami.

[edytuj] Naukowe badania Syberii

Naukowe badania Syberii zapoczątkował Vitus Bering. Jego Wielka Ekspedycja Północna 1734-1743 doprowadziła do dokładnego poznania wnętrza Syberii jak i jej wybrzeża. Wielka Ekspedycja Północna była w swej istocie serią wypraw podjętych przez Beringa i jego współpracowników. Do najistotniejszych jej elementów należały wyprawy:

• 1741 Vitus Bering i A. I. Czirikow - Okrycie Alaski i Aluetów
• 1737 - 1739 S. P. Kraszenikow - wyczerpujący opis geograficzny półwyspu Kamczatka i Wysp Kurylskich.
• 1738 - 1739 P. Spanberg i V. Walton - Wyspy Kurylskie.
• 1742 Siemion Czeluskin - Przylądek Czeluskina i Morze Czeluskina.

W swej trzeciej wyprawie James Cook także dotarł do wybrzeży syberyjskich.

Po Beringu badania wnętrza Syberii kontynuowali:

• 1768 - 1774Piotr Pallas- wnętrza Syberii
• 1785-1793 Josef Billings - badania topograficzne na północnym wschodzie.
• 1790 - 1800 Georgi, Falk i Lepiochin - w południowej Syberii
• 1795 Józef Kopeć, polski zesłaniec - opis Kamczatki
• 1820 - 1824 - Ferdynand Wrangel - północno-wschodnie wybrzeża Morza Arktycznego
• 1828 - 1830 Adolf Erman - wyprawa do północnej Syberii od Uralu po Kamczatkę.
• 1828 Aleksander von Humboldt - Syberia zachodnia i południowa.
• 1828 - 1835 - Józef Kowalski - badania etnograficzne i lingwistyczne w południowej Syberii na pograniczu z Mongolią.
• 1829 - 1830 Eduard Menetries - badania entomologiczne Syberii.
• 1843 - 1845 Aleksander von Middendorf - Syberia północno-wschodnia
• 1849 - 1850 Newelski - stwierdził żeglowność Amuru, założył miasto Nikołajewsk i odkrył Cieśninę Tatarską oraz ostatecznie udowodnił, że Sachalin jest wyspą.
• 1854 - 1856 L. von Schrenck - Syberia wschodnia.

W drugiej połowie XIX wieku badania Syberii znacznie zintensyfikowano i ponownie prym zaczęli wieść Rosjanie. Założone w 1846 w Petersburgu Towarzystwo Geograficzne rozpoczęło szeroko zakrojony program badań geograficznych. W tym samym kierunku działała Akademia Nauk w Petersburgu. Także utworzony w 1888 Uniwersytet w Tomsku prowadził badania Syberii w różnych dziedzinach. Wielki wkład w poznanie Syberii wniósł Władymir Obruczew, prowadząc badania w Jakucji.

Niemałe zasługi mieli też Polacy, przede wszystkim zesłańcy polityczni. Spośród nich po roku 1863 wielki wkład w dalsze poznanie Syberii wnieśli:

• Jan Czerski - badania topograficzne nad rzeką Jana i Kołyma
• Aleksander Czekanowski - badania etnograficzne, przyrodnicze i językowe
• Bededykt Dybowski - badania zoologiczne
• Wacław Sieroszewski - badania etnograficzne, przyrodnicze i językowe
• Karol Bohdanowicz - badania geologiczne od Amuru do Cieśniny Beringa.

Także i przedstawiciele innych narodowości mieli swój wkład w poznanie naukowe Syberii. Niemiec Finsh w latach 1876-78 badał północne rejony Syberii. W latach 1856-68 zagadnienia ustrojowe i prawne badał Amerykanin George Kennan. Ważne badania przeprowadzono w związku z budową Kolei Transsyberyjskiej, której pierwszy odcinek otwarto w 1892.

I wojna światowa i rewolucja zahamowały badania Syberii na parę dziesięcioleci. Dopiero nowo powstała Akademia Nauk ZSRR rozpoczęła nowe programy badawcze. Szczególnie badania geologiczne zostały daleko posunięte. W latach 1925 - 1926 ekspedycja S. W. Obruczewa odkryła Góry Czerskiego. W 1945 L. Bergman wyznaczył najwyższy szczyt północno-wschodniej Azji, Górę Pobieda w Górach Czerskiego.

Mimo intensywnych badań nad tym regionem, większość wyników tych badań była utajniona. Przystąpiono też do intensywnej, wręcz rabunkowej eksploatacji, często przy użyciu niewolniczej pracy.

Zobacz też: odkrycia i badania arktycznych rejonów Azji

Powrót do Historia odkryć geograficznych