Amur (rzeka)
Z Wikipedii
| Amur | |
 Amur |
|
| Lokalizacja | Azja Rosja, Mongolia i Chiny |
| Ujście | Morze Ochockie Rosja 0 m n.p.m. |
| Długość | 2824 km |
| Powierzchnia dorzecza | 1 855 000 km² |
| Średni roczny przepływ | 10 800 m³/s (u ujścia) |
| Rzeki Azji | |
Amur (mong. Хара-Мурэн "Czarna Rzeka", chiń. Heilong Jiang) – rzeka we wschodniej Azji. Dorzecze Amuru leży na terytoriach Rosji, Mongolii i Chin. Powierzchnia dorzecza 1855 tys. km². Amur powstaje ze złączenia rzek Szyłki i Arguni. Wpada do Morza Ochockiego. Długość Amuru wynosi 2824 km (od źródła Arguni 4440 km).
Górny bieg rzeki (do Błagowieszczeńska) ma głównie górski charakter. Odcinek do Chabarowska nazywany jest Środkowym Amurem; tam rzeka płynie wolniej, brzegi niekiedy są zabagnione. Wyjątkiem jest odcinek przebiegający kanionem przez Mały Chingan. Od Chabarowska rzeka płynie szeroką doliną przez Nizinę Dolnoamurską (Нижнеамурская низменность). Przy brzegach rzeki jest dużo jezior o powierzchni kilkudziesięciu km² np. Bołoń, Udyl, Orel.
Główne dopływy:
Przy ujściu rzeka niesie średnio 10800 m³ wody na sekundę. W Chabarowsku 7549 m³/s.
Występują silne wahania poziomu wody; w górnym biegu może się on podnieść nawet o 10 m. Częste powodzie (największe w 1897, 1928 i 1956). Najniższy poziom wody w końcu zimy.
Ważniejsze miasta nad Amurem: Chabarowsk, Błagowieszczeńsk, Komsomolsk nad Amurem, Nikołajewsk nad Amurem.
O Amurze zasłyszeli Rosjanie po raz pierwszy w 1636 roku. W trzy lata później rozpoczęli penetrację doliny Witimu, na wschód od jeziora Bajkał, po czym podjęli próby znalezienia drogi do Amuru. Pierwsi Rosjanie pojawili się nad Amurem w roku 1644, kiedy z Jakucka na polecenie gubernatora irkuckiego wyruszył oddział Kozaków. Źle zorganizowana wyprawa poniosła poważne straty. Tylko jej część pod dowództwem Pojarkowa przedostała się rzeką Ałdan do Gór Stanowych, gdzie natrafiła na źródła Zei, a potem płynąc nią, dotarła w końcu do brzegów Amuru. Stąd Kozacy pożeglowali w dół rzeki, aż do jej ujścia. Posuwając się wzdłuż wybrzeża Morza Ochockiego przybyli do Ochocka. Następcy Pojarkowa, zachęceni jego odkryciem, znaleźli dogodniejszą drogę wzdłuż rzek Olekmy i Uranu. W latach 1650-1653 Jerofiej Chabarow na czele małego oddziału przedarł się aż nad dolny Amur.
W kilku punktach założył forty i obsadził je Kozakami. Malowniczy widok, roztaczający się ze szczytów górskich w okolicy ujścia rzeki Ussuri do Amuru, zachwycił Chabarowa. Pasmo gór Sichote Alin, biegnące w Kraju Ussuryjskim z południa na północ i oddzielające wybrzeże morskie od a rzeki Ussuri, w północnej swej partii stopniowo zniżało się ku zachodowi i ostatnią skalistą wyniosłością, dotykało bezpośrednio brzegów Amuru i Ussuri. Wyniosłość ta tarasami zniżała się ku nabrzeżu, otwierając wspaniałą panoramę na doliny obydwóch rzek. W tym miejscu dwieście lat później Mikołaj Murawiew Amurski założył osadę Chabarówkę, przemianowaną na Chabarowsk na cześć zdobywcy tego kraju. Do oddziału Chabarowa przyłączyły się grupy awanturników, grasujące nad Zeją i Ussuri. Krajowcy oraz sąsiadujący przez rzekę Mandżurowie stawiali zacięty opór żywiołowej brutalności awanturników. Chińczycy zaczęli wnosić skargi na grabieże Kozaków nad dolnym Amurem.
Do Nerczyńska przybył poseł chiński. Potem do Chin udały się dwa kolejne poselstwa rosyjskie. Chiny, pod pretekstem, iż otrzymały zezwolenie Rosji, siłą przepędziły Kozaków znad dolnego i środkowego Amuru. Kozacy ustąpili aż nad górny bieg rzeki. Tutaj ufortyfikowali się w Ałbazinie, który w 1685 roku posiadał już około 40 domów i klasztor. Chińczycy, zachęceni dość łatwym zwycięstwem, niebawem uderzyli na Ałbazin. Kozacy zostali wyparci dalej na zachód, lecz gdy wojska chińskie odeszły, znów powrócili do Ałbazinu. W roku 1686 Chińczycy po raz drugi oblegli fortecę. Jej mężny obrońca, naczelnik Tołbuzin, długo wytrzymywał ataki, w końcu jednak, z powodu braku amunicji i szkorbutu szerzącego się wśród żołnierzy, musiał skapitulować.
Chińczycy zniszczyli fort, Rosjanie odeszli znad Amuru. W 1689 na mocy traktatu w Nerczyńsku rzeka stała się częścią terytorium Chin.
W dwieście lat później gubernator Wschodniej Syberii, słynny Mikołaj Murawiew Amurski, po raz drugi rozpoczął podbój bogatej, pięknej Krainy Nadamurskiej.
W 1849 Rosjanie odkryli ujście Amuru. W 1854 roku Wojna Krymska spowodowała konieczność szybkiego zaopatrzenia w żywność i amunicję rosyjskiej floty na Oceanie Spokojnym. Droga wodna – Amurem – była najtańsza i najdogodniejsza, dlatego Murawiew postanowił zdobyć krainy leżące nad rzeką. Przewieziony w częściach parowiec montuje na Szyłce, każe zbijać setki promów, na których rusza z tysiącem Kozaków w dół rzeki. Buduje liczne stanice, zakłada Błagowieszczeńsk i Chabarowsk, rozpoczyna systematyczną kolonizację.
W roku 1860, w wyniku Traktatu Pekińskiego, Amur "powrócił" do Rosji.
