Park podworski Wodzickich w Porębie Wielkiej
Z Wikipedii
Park podworski Wodzickich w Porębie Wielkiej jest zabytkowym zespołem parkowym administrowanym przez Gorczański Park Narodowy.
Powstały w XVI wieku, był w zarządzaniu przez kolejnych właścicieli dóbr porębiańskich: Pieniążków, Lubomirskich, Sanguszków i Wodzickich. Zasadnicze założenia parku, o charakterze krajobrazowym, powstały w XVIII wieku dzięki ostatniemu właścicielowi hrabiemu Wodzickiemu. On też w 1934 roku wyraził zgodę na uznanie parku za pomnik przyrody.
W 1945 roku zabudowania dworskie zostały spalone. Nie wiadomo dokładnie, czy dokonali tego wycofujący się Niemcy, którzy we dworze podczas wojny mieli swoją siedzibę, czy partyzanci polscy.
Stosunki samego hrabiego ze wsią były dobre, Wodzicki, którego żona była Węgierką, zmuszony pod koniec wojny do opuszczenia Poręby, został przez górali przeprowadzony przez "zieloną granicę", skąd dalej podążył na Węgry.
Do hrabiny do dworu z listami o wsparcie finansowe pisywał mieszkający w Porębie Władysław Orkan.
Park, położony na dwóch poziomach, rozgraniczony jest skarpą biegnącą wzdłuż głównej alei prowadzącej od strony bramy z Niedźwiedzia. Przy jego projektowaniu wykorzystano naturalny drzewostan. Obecnie pozostały ślady alei kasztanowców, lip oraz dwie polany widokowe. Ogółem rośnie tu ponad 1000 drzew, w tym głównie liściastych, z czego 14 uznano za pomniki przyrody. Najstarsze okazy liczą 300-400 lat. W parku dolnym rosną głównie wiązy i jesiony, w górnym lipy. Od południa i wschodu park otacza kamienny mur z XIX wieku.
[edytuj] Obiekty architektonicze
W granicach parku znajduje się kilka obiektów architektonicznych:
- oficyna dworska
- Na zniszczonej podczas wojny kamiennej podmurówce w 1946 roku wziesiono nowy budynek, obecnie znajdują się w nim mieszkania pracowników Gorczańskiego Parku Narodowego
- fragmenty spalonego modrzewiowego dworku Wodzickich
- lamus-wozownia
- Jedynie wozownia ocalała po pożarze. Drewniana, o konstrukcji zrębowej, dach kryty gontem. W wieżyczce-sygnaturce dawniej znajdował się dzwon. Wozownia stanęła w miejscu poprzedniego budynku, o którym wzmianki zachowały się w dokumentach dworskich. Do bocznej ściany lamusa przylega tzw. lodownia, kamienna piwniczka pełniąca rolę spiżarni dworskiej.
[edytuj] Wiązy
|
|
|
Do największych atrakcji przyrodniczych parku należą wiązy:
- Wiąz Łokietka
- Jest to najgrubszy wiąz w Polsce. W pomiarach z 1967 roku odnotowano 33 m wysokości i 665 cm w obwodzie pnia. Nie znane jest pochodzenie jego nazwy. Przed dalszym rozpadem zabezpieczają go metalowe daszki i wsporniki.
- Wiąz chłosty
- Drugi co do wielkości wiąz w Polsce. Stoi w pobliżu zachodniej bramy wyjściowej, od strony Koninek. Zachowany fragment pnia (drzewo złamały burze: pierwsza w latach osiemdziesiątych i następna w 1992) ma obwód 600 cm. Pod tym drzewem kiedyś wymierzano karę chłosty chłopom uchylającym się od odrabiania pańszczyzny we dworze, stąd jego nazwa.
- Wiąz w bramie
- Przy zachodniej bramie parku znajduje się pień ściętego z początkiem lat 80. tzw. wiązu w bramie. Wbudowany był w samą bramę wjazdową, co było nietypowym usytuowaniem.
