Piltyń

Z Wikipedii

Współrzędne: 57°13'00" N 021°40'00" E

Piltene
Herb Piltene
Państwo	Łotwa
Obwód	Ventspils rajons
Położenie	57°13' N 21°40' E
Ludność (2004) • liczba ludności	1776
Położenie na mapie

Piltyń (łot. Piltene, niem. Pilten), miasto na Łotwie, w Ventspils rajons, 1776 mieszkańców (2004), siedziba władz gminnych, położone na wschód od rzeki Venty.

Piltyń to jedno z najmniejszych ale i najstarszych miast Łotwy. Gród w tym miejscu wzmiankowany był już w 1295, prawa miejskie otrzymało w 1557. Dawniej był siedzibą jednego z biskupstw Kurlandii. Do czasów współczesnych zachowały się ruiny zamku Zakonu Kawalerów Mieczowych z przełomu XIII i XIV wieku oraz kościół luterański z 1719 roku z zabytkowymi organami wykonanymi przez J. Kreicberga w 1722. W mieście znajduje się również muzeum historyczne.

Gród nad rzeką Wenta, wzmiankowany 1295, Biskup kurlandzki Burchard zbudował tu zamek (1309). Piltyń obronił się przed najazdem litewskim (1329), uległ jednak zniszczeniu.

Od 1335 Piltyń stał się siedzibą biskupów kurlandzkich, a następnie kapituły, archiwum i biblioteki.

W 1557 roku miasto uzyskało prawa miejskie i herb. 20 maja 1560 (1559?) ostatni biskup kurlandzki Johann von Muenhausen, przechodząc na luteranizm sprzedał miasto królowi Danii, który przekazał je swemu bratu księciu Magnusowi Herzog von Holstein. Po jego śmierci (1583) przyłączono to terytorium do Księstwa Inflanckiego jako Ziemię Piltyńską.

Podczas zatargu Batorego z Danią o Piltyń, Jerzy Farensbach jako namiestnik Ozylii odmówił posiłków duńskiej załodze Piltyna, starając się doprowadzić do kompromisu, za co król duński Fryderyk II pozbawił go namiestnictwa Ozylii.

Dania zrezygnowała ze swych pretensji do zwierzchnictwa nad Piltyniem 20 kwietnia 1585 roku po otrzymaniu sowitego wynagrodzenia od Rzplitej.

Ziemię piltyńską dzierżawił przez jakiś czas margrabia brandenburski Jerzy Fryderyk.

28 października 1611 Piltyń został formalnie przyłączony do Rzeczypospolitej - na blisko dwa stulecia, jako stolica powiatu w województwie inflanckim, od którego był oddzielony księstwem Kurlandii - lennem Rzeczypospolitej. Był to najbardziej na północ wysunięty powiat I Rzeczypospolitej.

Godność starostów piltyńskich była związana z rodem von Maydell. 9 maja 1617 Piltyń kupili biskupi kurlandzccy.

W okresie "potopu" Rzeczpospolita oddała (1656) powiat piltyński w zastaw (do 1717) rezydującym w Mitawie książętom Kurlandii z rodu Kettlerów. Starostą był w tym okresie m.in. Mikołaj Blumberk (1686).

Po uznaniu przez Rzeczpospolitą w traktacie oliwskim zagarnięcia Inflant (1660) przez Szwecję, pozostały po dawnym województwie inflanckim powiat piltyński stał się obok polskich lenn - księstw Kurlandii i Semigalii osobną jednostką administracyjną Rzeczypospolitej.

W latach 1701-1709 zajęty przez Szwedów podczas III wojny północnej. Zamek został rozebrany przez mieszczan (1750), którzy materiał wykorzystali na odbudowę miasta po pożarze, do dziś pozostały jedynie ruiny.

Od 1795 w Cesarstwie Rosyjskim.

Od czerwca do listopada 1812 zajęte przez Napoleona, który utworzył księstwo Kurlandii, Semigalii i Piltynia pod francusko-saskim protektoratem.

Po 1918 roku w składzie niepodległego państwa łotewskiego i odtąd dzieli z nim swe losy.