Pulp Fiction
Z Wikipedii
| Pulp Fiction | |
| plakat filmu | |
| Oryginalny tytuł | Pulp Fiction |
| Gatunek filmu | czarna komedia, sensacyjny |
| Kraj | USA |
| Data premiery | 14 października 1994 (świat) 19 maja 1995, 15 grudnia 2006 (Polska) |
| Czas trwania | 154 min (168 min wersja deluxe) |
| Reżyseria | Quentin Tarantino |
| Scenariusz | Quentin Tarantino Roger Avary |
| Główne role | John Travolta Samuel L. Jackson Bruce Willis Uma Thurman |
| Muzyka | Rolf Johnson |
| Zdjęcia | Andrzej Sekuła |
| Scenografia | David Wasco |
| Montaż | Sally Menke |
| Produkcja | Lawrence Bender Danny DeVito Michael Shamberg Stacey Sher |
| Dystrybucja | Miramax, Imperial |
| Budżet | 8 mln dolarów |
| Język | angielski |
| Od lat | 16 |
| Nagrody | 1994: Quentin Tarantino Złota Palma 1995: Quentin Tarantino, Roger Avary Oscar, najlepszy scenariusz 1995: Samuel L. Jackson BAFTA, najlepszy aktor drugoplanowy 1995: Quentin Tarantino, Roger Avary BAFTA, najlepszy scenariusz 1995: Quentin Tarantino Złoty Glob, najlepszy scenariusz |
| Strona IMDb | |
Pulp Fiction (wym. palp fikszn) – znany amerykański film fabularny w reżyserii Quentina Tarantino z 1994 roku.
Scenariusz napisali Tarantino i Roger Avary. Film został pozytywnie przyjęty przez krytyków i publiczność, przez wielu uznawany jest za kamień milowy w historii kina. Tytuł pochodzi od popularnych w latach 30. i 40. XX wieku brukowych powieści wydawanych na charakterystycznym tanim, surowym papierze, nazywanych pulp fiction. Okładka wydania DVD i część plakatów stylizowana jest na zniszczoną okładkę książki tego typu.
Spis treści |
[edytuj] Przyjęcie filmu i jego wpływy
Film uznawany jest za jeden z najlepszych obrazów wszech czasów zarówno w rankingach sporządzanych przez „zawodowych” krytyków, np. American Film Institute (z okazji setnej rocznicy kinematografii instytut ten sporządził listę stu najlepszych filmów w historii; Pulp Fiction znalazło się na 95. miejscu), jak i w popularnych rankingach magazynów i portali filmowych (np. IMDb.com – 8. miejsce*; Filmweb – 12. miejsce*). Zdobył między innymi Złotą Palmę na Festiwalu Filmowym w Cannes i Oscara za kategorii najlepszy scenariusz oryginalny. L. A. Film Critics Association i National Society of Film Critics uznają go za najlepszy obraz filmowy. Wielu krytyków, w tym Siskel i Elbert, porównują sukces Pulp Fiction Tarantina do sukcesu Obywatela Kane’a Orsona Wellesa.
W czasie premiery film wzbudzał umiarkowane kontrowersje z powodu graficznej przemocy oraz – w pewnym stopniu – odczuwalnego rasizmu: Jackson i Travolta wcielili się w rolę niezbyt sympatycznych bohaterów, którzy często używali – w różnych kombinacjach – słów motherfucker (dosł. matkojebca, najczęściej tłumaczone jako skurwiel) i nigger (czarnuch).
Po sukcesie Pulp Fiction zaczęły pojawiać się „kopie” – filmy, w których wydarzenia nie zostają pokazane chronologicznie, z podobnymi jak u Tarantina dialogami czy wątkiem fabularnym. Większość, o ile nie wszystkie z nich, nie zawojowały box-office’ów, nie uzyskały też pozytywnych opinii krytyków, chociaż znalazły są osoby, którym spodobały się takie filmy jak Porachunki Guya Ritchiego (nazywany brytyjską wersją Pulp Fiction) czy Go!
Niekonwencjonalność filmu, w szczególności brak chronologicznego ułożenia przedstawionych wydarzeń, sprawia, że Pulp Fiction często podawane jest jako klasyczny przykład kina postmodernistycznego. Dziś filmy sensacyjne często dzieli się na „przed »Pulp Fiction«” i „po »Pulp Fiction«”.
Pomimo ciepłego przyjęcia na świecie, część polskich krytyków początkowo była filmowi niechętna. Powodem tego była Złota Palma dla Tarantina, która – jak uważali Polacy – należała się Krzysztofowi Kieślowskiemu za trylogię Trzy kolory.
15 grudnia 2006 roku film ponownie wszedł na ekrany polskich kin. W tym czasie można było go nabyć za bezcen (za ok. 12-15 złotych) w EMPiK-ach i sklepach internetowych, a rok wcześniej został dodany (wraz z Dirty Dancing II) do gazety „Premiery”. Wyświetlany w pięciu kopiach zebrał w pierwszym tygodniu 1075 widzów.
* w dniu 11 grudnia 2006 r.
[edytuj] Wątek fabularny
W połowie film noir, w połowie czarna komedia, całość przeplatająca się z gangsterami Los Angeles, ciemnymi typami, drobnymi złodziejaszkami i tajemniczymi wydarzeniami. W filmie pojawiają się elementy zapożyczone z francuskich filmów nouvelle vague (nowa fala) takich reżyserów jak Jean-Luc Godard i François Truffaut, czy amerykańskich niskobudżetowych kryminałów, np. Zabójstwo Stanleya Kubricka i Zabójcy Dona Siegela. W pewnym stopniu inspirowany był także modnymi w latach 60. XX wieku spaghetti westernami Sergia Leone.
Uwaga: W dalszej części artykułu znajdują się szczegóły fabuły lub zakończenia utworu.
W filmie pojawiają się cztery główne wątki fabularne, a stanowią je historie Vincenta Vegi i Julesa Winnfielda, Mii Wallace, Butcha Coolidge’a oraz Yolandy i Ringa. Przeplatają się one ze sobą, jednak jedynie Vincent pojawia się we wszystkich czterech.
|
Wątki pokazane w filmie:
|
Wątki w kolejności chronologicznej:
|
[edytuj] Vincent i Jules
Dwóch zabójców – Vincent Vega (John Travolta) i Jules Winnfield (Samuel L. Jackson) – dostaje się do mieszkania, z którego odzyskać mają walizkę należącą do ich szefa, gangstera Marsellusa Wallace’a (Ving Rhames). Zabić mają także Bretta (Frank Whaley) i jego kompanów, którzy chcieli oszukać Marsellusa w interesach. Gangsterzy zdobywają walizkę i otwierają ją, jednak jej zawartość nigdy nie została ujawniona: gdy zostaje otwarta, widać tylko złotą poświatę. Wśród fanów popularne jest twierdzenie, że w walizce znajduje się coś nadnaturalnego, być może dusza Marsellusa, na co wskazuje kilka faktów (vide sekcja Tajemnicza walizka).
Po długiej rozmowie gangsterzy zabijają Bretta i dwóch jego towarzyszy, po czym szybko oddalają się z ocalałym ze strzelaniny Marvinem. Niedługo później, podczas rozmowy w samochodzie, Vincent niechcący zabija Marvina, strzelając mu w głowę. Zabójcy chcą znaleźć miejsce, w którym mogliby ukryć i wyczyścić samochód. Zatrzymują się w domu znajomego Julesa, Jimmiego Dimmicka (Quentin Tarantino), gdzie pomaga im tajemniczy Winston Wolfe (Harvey Keitel), będący na usługach Marsellusa.
Inspiracją bohaterów Travolty i Jacksona była dwójka morderców zagranych przez Lee Marvina i Clu Gulagera w Zabójcach Siegela (1964) oraz Henry’ego Silvę i Jacka Klugmana (Je vous salue mafia, 1965).
[edytuj] Mia Wallace
Kiedy Marsellus wyjeżdża z miasta, Vincent otrzymuje rozkaz „zaopiekowania się” jego młodą żoną. Udają się oni do stylizowanej na lata 50. XX wieku restauracji Jack Rabbit Slim’s, w której gości obsługują kelnerzy przebrani za ikony popkultury (np. piosenkarz Buddy Holly czy aktorka Marilyn Monroe).
Vincent i Mia rozpoczynają rozmowę, która schodzi na temat aktorskiej kariery Mii. Zagrała ona w pilocie serialu Fox Force Five (vide sekcja Polskie tłumaczenia), opowiadającym o przygodach pięciu agentek specjalnych. Postać grana przez Mię, Raven McCoy, była specjalistką od noży. Znała także mnóstwo starych dowcipów, których nauczył ją jej dziadek, artysta vaudeville’u. Vincent chce poznać dowcip Mii, jednak ta nie chce mu go opowiedzieć, ponieważ obawia się, że nie rozśmieszy on Vincenta.
Mia i Vincent wzięli udział w konkursie twista (pomimo że ich taniec był dość kiczowaty, scena owego tańca weszła do historii kina). Po powrocie do domu Mia trzyma w ręce nagrodę za wygraną w konkursie. Vincent zostawia na chwilę Mię samą. Dziewczyna znajduje w jego marynarce heroinę, po chwili jest już bliska śmierci z przedawkowania. Vincent odwozi ją do dealera, który sprzedał mu narkotyk – Lance’a (Eric Stoltz). Wspólnie udaje im się Mię „odratować” poprzez podanie adrenaliny. Po odwiezieniu do domu Mia opowiada Vincentowi swój serialowy dowcip: Idą mama pomidor, tata pomidor i mały pomidorek. Pomidorek wlecze się z tyłu, więc zdenerwowany ojciec podbiega do niego, rozgniata i mówi: „Catch-up!” (gra słów: catch-up oznacza nie odstawaj, dorównaj, ale jednocześnie brzmi jak ketchup).
[edytuj] Butch Coolidge
Butch Coolidge (Bruce Willis) jest bokserem, który od Marsellusa Wallace’a otrzymuje dużą sumę pieniędzy za celowe oddanie walki. Butch nie dotrzymuje jednak słowa i pokonuje w walce swojego przeciwnika (niechcący go zabijając), by odebrać fortunę za postawione na siebie u bukmacherów pieniądze. Musi się przez to ukrywać i uciekać z Los Angeles.
Postać Butcha i jego sytuacja inspirowana jest kreacją Roberta Ryana z filmu noir Zmowa (1949).
Na początku rozdziału Złoty zegarek pojawia się retrospekcja z dzieciństwa Butcha, którego odwiedza przyjaciel jego ojca, kapitan Koons (Christopher Walken). Opowiada małemu Butchowi o jego ojcu, który zmarł w obozie podczas wojny wietnamskiej, przez kilka lat nosząc w odbycie złoty zegarek, który należał się małemu Butchowi. Wcześniej zegarek należał do dziadka Butcha, a jeszcze wcześniej – do jego pradziadka.
Butch wraca do swojego mieszkania po zegarek, który zapomniała zabrać jego dziewczyna Fabienne (Maria de Medeiros). W mieszkaniu spotyka Vincenta wysłanego przez Marsellusa, aby zabił Butcha. Butch znajduje pistolet maszynowy Vincenta i zabija go. W czasie ucieczki z mieszkania przypadkowo spotyka przechodzącego przez jezdnię Marsellusa, którego potrąca samochodem. Marsellus rozpoczyna pościg za Butchem, który kończy się w lombardzie. Butch i Marsellus zostają uwięzieni przez właściciela lombardu, który wzywa swojego przyjaciela – policjanta Zeda. Zed zabiera Marsellusa do osobnego pokoju, w którym gwałci go. W międzyczasie Butchowi udaje się oswobodzić z więzów. Chce uciec z lombardu, decyduje się jednak pomóc Marsellusowi. Marsellus, w zamian za pomoc, darowuje Butchowi życie, ale każe uciekać mu z miasta.
[edytuj] Yolanda i Ringo
W czasie obiadu dwójka drobnych złodziejaszków – Ringo* (Tim Roth) i Yolanda* (Amanda Plummer) rozmawiają o niebezpieczeństwie rabowania restauracji, banków i sklepów monopolowych. Postanawiają wykonać ostatni skok. Za cel obierają restaurację, w której się znajdują. Każą wypłacić kelnerce wszystkie pieniądze z kasy, zbierają także portfele i kosztowności od klientów restauracji. Wśród klientów znajdują się Vincent i Jules. Jules, który zrezygnował z życia kryminalisty, ponieważ stał się świadkiem cudu (w jego mniemaniu), wyjaśnia Ringowi i Vincentowi to, co sądzi o swoim życiu przestępcy oraz przedstawia swoją interpretację słów zawartych w Biblii (Ezechiel 25:17). Oddaje Ringowi i Jolandzie zawartość swojego portfela jako symbol swojego odkupienia.
* vide sekcja Polskie tłumaczenia
[edytuj] W filmie
[edytuj] Tajemnicza walizka
Wielką tajemnicą pozostaje zawartość walizki, którą odzyskali dla Marsellusa Vincent i Jules. Zapytany o jej zawartość Tarantino odpowiedział, że znajduje się w niej to, co widz chce, żeby się znalazło. Fanom nie wystarczyła jednak taka odpowiedź, dlatego uparcie dążą do tego, aby dowiedzieć się, co tak naprawdę znajdowało się w walizce. Pomagają wnikliwe obserwacje (np. szyfr do walizki – 666, czyli liczba szatana), które pozwalają wysuwać nowe hipotezy.
Fani stworzyli kilka teorii, z których najpopularniejsza mówi o tym, że w walizce znajdowała się dusza Marsellusa. Przemawiać może za tym kilka faktów, jednym z nich jest właśnie wspomniany wyżej szyfr. Według tej teorii to szatan wyciągnął duszę Marsellusa przez kark, na co wskazywać może plaster w tym miejscu. Vincent i Jules wykradają duszę diabłu i mają za zadanie dostarczyć ją Marsellusowi. Gdy w jednej scenie młody chłopak oddaje kilka strzałów w kierunku Vincenta i Julesa, kule trafiają dokładnie w ścianę za nimi. Może to wskazywać na to, że to Bóg pokierował torem kul, by Vincent i Jules mogli zwrócić duszę jej właścicielowi.
Inne teorie mówią między innymi o uchu z Blue Velvet Davida Lyncha, skradzionych diamentach ze Wściekłych psów (wcześniejszego filmu Tarantina), kamieniach Sankary z Indiany Jonesa i świątyni zagłady, martwym obcym z Repo Mana, royale z serem, Świętym Graalu lub innych precjozach.
W serwisie snopes.com zebrane zostały teorie odnośnie tego, co mogło się znajdować w walizce.
[edytuj] Powiązania ze Wściekłymi psami
We Wściekłych psach z 1992 roku Michael Madsen wciela się w postać Vica Vegi, potencjalnego krewnego Vincenta Vegi zagranego przez Travoltę. Przypuszczenia te zostały potwierdzone przez Tarantina, który powiedział kiedyś, że być może nakręci film łączący obie te postaci.
Jimmie Dimmick zagrany przez Tarantina w Pulp Fiction ma na nazwisko tak samo jak Harvey Keitel we Wściekłych psach – Larry Dimmick (Biały). Mimo wszystko obie te postaci różnią się w filmach: we Wściekłych psach Tarantino wciela się w Brązowego, a Keitel w Pulp Fiction w Winstone’a Wolfe’a.
Pojawiają się także spekulacje, jakoby w walizce z Pulp Fiction znajdować miały się diamenty ze Wściekłych psów.
[edytuj] Inne
[edytuj] Czas akcji
Akcja Pulp Fiction rozgrywa się we wczesnych latach 90. XX wieku w Los Angeles, jednak w filmie znajdują się rzeczy charakterystyczne dla większości dekad XX wieku:
- ze względu na uczesanie Mia Wallace wygląda czasami jak Louise Brooks w filmach z wczesnych lat 20. XX wieku. Niektóre ze scen z jej udziałem przywodzą także na myśl postać Anny Kariny z filmu Jeana-Luca Godarda Żyć własnym życiem (1962)
- acura NSX, którą jeździł Wolfe, pojawiła się po raz pierwszy w 1991 roku
- wspomina się o obu wojnach światowych oraz o wojnie w Wietnamie
- Marcellus Wallace wspomina o Indochinach
- neon informujący o walce Coolidge’a i Wilsona mówi, że walka odbędzie się w czwartek, 16 lipca. Najbardziej pasującym rokiem, w którym 16 lipca przypada w czwartek, jest rok 1992 (pozostałe to 1987 i 1998). Zgadza się to także z tym, że Butch był małym chłopcem we wczesnych latach 70. XX wieku
- Mia posiada przestarzały odtwarzacz kaset i rejestrator dźwięku
- Vincent dzwoni do Lance’a z telefonu komórkowego
[edytuj] Inspiracje
W Pulp Fiction znajduje się wiele odwołań do innych filmów. Tarantino, który pracował kiedyś w wypożyczalni kaset video, znał dobrze wiele starych filmów jeszcze przed nakręceniem Wściekłych psów. Oto niektóre zapożyczenia w Pulp Fiction:
- fragment Starego Testamentu (Ezechiel 25:17) pierwszy raz wykorzystany został w filmie Karate Kiba (1967)
- słowa naślę na niego kilku czarnuchów, którzy popracują nad nim z obcęgami i palnikiem pierwotnie wypowiedziane zostały w filmie Charley Varrick (1973)
- w filmach Śmiertelny pocałunek i Repo Man pojawia się motyw otwierania walizki, której zawartość nie zostaje ujawniona, a widać jedynie jasną poświatę
- w filmie Martina Scorsesego Amerykański chłopak (1978) bohater grany przez Stevena Prince’a opowiada o tym, jak wstrzyknął przyjacielowi adrenalinę. Zaznaczył na jego klatce piersiowej czerwonym markerem znak, po czym wbił długą igłę prosto w serce – jego przyjaciel natychmiast odzyskał przytomność
[edytuj] Ścieżka muzyczna
- "Pumpkin and Honey Bunny" (dialogue)/"Misirlou" - Dick Dale & His Deltones – 2:27
- "Royale With Cheese" (dialogue) – 1:42
- "Jungle Boogie" - Kool & the Gang – 3:05
- "Let's Stay Together" - Al Green – 3:15
- "Bustin' Surfboards" - The Tornadoes – 2:26
- "Lonesome Town" - Rick Nelson – 2:13
- "Son of a Preacher Man" - Dusty Springfield – 2:25
- "Zed's Dead, Baby" (dialogue)/"Bullwinkle Part II" - The Centurions – 2:39
- "Jack Rabbit Slims Twist Contest" (dialogue)/"You Never Can Tell" - Chuck Berry – 3:12
- "Girl, You'll Be a Woman Soon" - Urge Overkill – 3:09
- "If Love Is a Red Dress (Hang Me in Rags)" - Maria McKee– 4:55
- "Bring Out the Gimp" (dialogue)/"Comanche" - The Revels– 2:10
- "Flowers on the Wall" - The Statler Brothers – 2:23
- "Personality Goes a Long Way" (dialogue) – 1:00
- "Surf Rider" - The Lively Ones – 3:18
- "Ezekiel – 25:17" (dialogue) – 0:52 "Ezechiel 25:17" (Jules' Sermon) - bAD eGGZ
Wydanie kolekcjonerskie które ukazało się w 2002 roku i zawierało 5 dodatkowych utworów:
- "Since I First Met You" - The Robins – 2:20
- "Rumble" - Link Wray and His Ray Men – 2:25
- "Strawberry Letter #23" - Brothers Johnson – 4:57
- "Out Of Limits" - The Marketts – 2:05
- "Stranger Than Fiction / Tarantino Talks!" Interview with Quentin Tarantino – 16:11
[edytuj] Polskie tłumaczenia
Film doczekał się wielu polskich tłumaczeń nieoficjalnych. Wśród tłumaczeń oficjalnych długo dominowała wersja Elżbiety Gałązki-Salamon, dziś poniekąd uznawana za kultową. W 2005 roku Pulp Fiction zostało wydane na DVD wraz z magazynem filmowym „Premiery”, co stanowi drugą wersję oficjalną. Pomiędzy wersjami pojawiły się rozbieżności. Oto dwie z nich, które znaczenie miały podczas opracowania tego hasła:
- w wersji E. Gałązki-Salamon serial Fox Force Five nazwany został Pieszczota pięciu pięści (w pierwszej wersji tłumaczenia jej autorstwa - Pięści pięść pięć), natomiast w wersji „Premier” – Pięć pięknych pięści
- Ringo i Yolanda w wersji oryginalnej zwracają się do siebie Pumpkin (do Ringa) i Honey Bunny (do Yolandy) i tak też zwykło się ich nazywać. W wersji E. Gałązki-Salamon zwracają się oni do siebie, odpowiednio: Dziubasku i Misiu-Pysiu, natomiast w wersji „Premier” – Ptysiu i Króliczku.
[edytuj] Ciekawostki
- film pierwotnie miał nazywać się Black Mask (czarna maska)
- gdy Butch jedzie samochodem śpiewając Flowers on the Wall, wers It’s good to see you... (jak dobrze cię widzieć) pojawia się akurat w momencie, w którym zobaczył Marsellusa
- gdyby film ułożyć w kolejności chronologicznej, ostatnim zdaniem byłoby kultowe: Zed zszedł, kochanie. Zed zszedł
- w filmie Szklana pułapka III Bruce Willis mówi: Smoking cigarettes and watching Captain Kangaroo – jest to fragment piosenki Flowers on the Wall
- portfel Julesa z napisem niezły skurwiel (bad motherfucker) jest własnością Tarantina; podobno także samochód, którym Vincent odwoził Mię do Lance’a, należał do reżysera
- neon na zewnątrz budynku, w którym Butch odbywał walkę (Wilson vs. Coolidge), jest nawiązaniem do prezydentów Stanów Zjednoczonych: Woodrowa Wilsona i Calvina Coolidge’a
- w czasie jazdy taksówką po walce można zauważyć, że świat poza samochodem jest czarno-biały, jak w starym filmie
[edytuj] Obsada
| Aktor | Postać |
|---|---|
| John Travolta | Vincent Vega |
| Samuel L. Jackson | Jules Winnfield |
| Uma Thurman | Mia Wallace |
| Harvey Keitel | Winston Wolfe |
| Tim Roth | Pumpkin (Ringo) |
| Amanda Plummer | Honey Bunny (Yolanda) |
| Maria de Medeiros | Fabienne |
| Ving Rhames | Marsellus Wallace |
| Eric Stoltz | Lance |
| Rosanna Arquette | Jody |
| Christopher Walken | kapitan Koons |
| Bruce Willis | Butch Coolidge |
| Quentin Tarantino | Jimmie Dimmick |
| Angela Jones | Esmarelda Villalobos |
| Phil LaMarr | Marvin |
| Frank Whaley | Brett |
| Bronagh Gallagher | Trudi |
| Duane Whitaker | Maynard |
| Peter Greene | Zed |
| Julia Sweeney | Rachel |
| Alexis Arquette | czwarty facet |
| Paul Calderon | Paul |
| Steve Buscemi | gburowaty kelner Buddy Holly |
| Lawrence Bender | długowłosy yuppie |
[edytuj] Linki zewnętrzne
