Sobibor
Z Wikipedii
SS-Sonderkommando Sobibor - nazwa hitlerowskiego obozu zagłady funkcjonującego w ramach "Einsatz Reinhard" w latach 1942-43, w lasach 4 kilometry od wsi Sobibór, niedaleko od linii kolejowej łączącej Chełm z Włodawą.
Spis treści |
[edytuj] Historia obozu
[edytuj] Wcześniejsze okoliczne obozy pracy
W rejonie Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego od 1940 roku powstał szereg obozów pracy (Arbeitslager), z których większość stanowiła część niemieckiego programu modernizacji rolnictwa regionu. Najważniejsze okoliczne obozy pracy były w Krychowie, Lucie, Osowie, Rudzie Opalin, Sawinie, wsi Sobibór, Sajczycach (stawy), Tomaszówce, Ujazdowie i Włodawie. W obozach tych pracowali więźniowie - Polacy, Żydzi, również w mniejszym zakresie Romowie. Dla części Żydów, obozy te były przedsionkiem Sobiboru. Na rampie w obozie zagłady dokonywano czasem selekcji i przewożono wybranych więźniów do tych obozów pracy.
[edytuj] Obóz zagłady
Budowa obozu rozpoczęła się w marcu 1942 r. w ramach "Aktion Reinhard", analogicznie do obozów Belzec i Treblinka. Obóz powstał przy małej stacji kolejowej Sobibór, 5 km od wschodniej granicy Generalnego Gubernatorstwa. Pierwsze transporty zaczęły docierać w maju 1942.
Komendantami obozu w Sobiborze byli:
Załoga składała się z 30 esesmanów i ok. 100–150 Ukraińców.
Sam obóz zajmował z początku obszar ok. 12 ha, a po rozbudowie ok. 60 ha. Składał się z części garnizonowej i czterech ponumerowanych Lagrów (Lager I, II, III i IV).
- Przedpole (Vorlager): tam znajdowała się rampa kolejowa na którą przyjeżdżały transporty, oraz budynki gospodarcze SS: magazyn odzieżowy, pralnia, garaże, kantyny, wreszcie komendantura i kwatery SS i Ukraińców.
- Lager I: na tym terenie mieszkali więźniowie żydowscy pracujący przy warsztatach, głównie szewskim, krawieckim i rymarskim.
- Lager II: stanowił plac, na którym więźniowie z transportów musieli się rozbierać. Tamteż znajdowały się baraki, w których magazynowano ubrania i bagaże ofiar.
- Lager III: miejsce zagłady, na które składały się komory gazowe, ruszty paleniskowe i masowe groby. Budynek z komorami był murowany i zawierał trzy komory po każdej stronie korytarza, w których zaczadzano ofiary spalinami. Instalacje pozwalały na jednoczesne zagazowanie 1200 osób. Lager III był całkowicie odizolowany od reszty obozu - do tego stopnia, że gdy wybuchł bunt więźniów, ta część nie wzięła w nim udziału nie będąc o niczym poinformowana.
- Lager IV: nazywany "Obozem Północnym", powstał podczas powiększania obszaru obozu w 1943 r., w ostatniej fazie jego funkcjonowania. Nie odgrywał żadnej roli w procesie eksterminacji.
Cały obóz był ogrodzony potrójnym płotem z drutu kolczastego i rowem wypełnionym wodą, a przyległy teren zamieniono - po jednej z bardzo nielicznych ucieczek - w pole minowe o szerokości 15 metrów.
[edytuj] Więźniowie i ofiary
Liczba ofiar nie jest łatwa do ustalenia ze względu na niewielkie pozostałe archiwalia, szacunki wskazują na min. 250.000 Żydów. Pochodzili oni głównie z Lubelszczyzny, ale również z Galicji. Trafiały tu także transporty z innych okupowanych przez Niemcy krajów Europy Zachodniej i terenów na wschód. Wśród nich 39.000 Żydów holenderskich. W ostatnich miesiącach skierowano tu transporty jeńców wojskowych - Żydów z Armii Czerwonej. Brak jednoznacznych dowodów na istnienie nieżydowskich ofiar, choć nie można wykluczyć pojedynczych ofiar polskich..
Z transportów wydzielano czasem ludzi przeznaczonych do pracy przy zagładzie. W ten sposób do 600 osób pracowało w komandach przy sortowaniu mienia żydowskiego, opróżnianiu komór gazowych, paleniu zwłok.
[edytuj] Powstanie w Sobiborze
W dniu 14 października 1943 roku w obozie wybuchł zbrojny bunt więźniów, kierowany przez oficera Armii Czerwonej Aleksandra "Saszę" Peczerskiego. W czasie buntu w obozie zginęło przynajmniej 9 SS-manów i 2 ukraińskich strażników. Z obozu zbiegło wówczas ok. 300 osób, jednak większość została złapana i rozstrzelana. 49 osobom ucieczka się powiodła, a ok. 30 z nich doczekało końca wojny, z czego 2 osoby zginęły bezpośrednio po wojnie z rąk antysemitów. Po stłumieniu buntu, Niemcy podjęli decyzję o likwidacji obozu, do czego użyli więźniów z Treblinki.
[edytuj] Dzieje powojenne
W 1965 r. został postawiony na terenie byłego obozu Pomnik Pamięci Ofiar, przedstawiający matkę z dzieckiem, i kopiec usypany ze szczątków ludzkich. Przez długi czas, tak jak w przypadku innych obozów zagłady, władza komunistyczna ukrywała żydowskie pochodzenie ofiar, oficjalnie mówiąc o "ofiarach wielu narodowości" zamiast o polskich Żydach, holenderskich Żydach, rosyjskich Żydach, francuskich Żydach itd.
W 1993 roku, w pięćdziesiątą rocznicę buntu, utworzono Muzeum Byłego Hitlerowskiego Obozu Zagłady w Sobiborze, które stanowi dziś filię Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego.Od 1999 r. prowadzone są na tym terenie badania archeologiczne, które dostarczają nowych informacji o zagładzie więźniów Sobiboru.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
Wykaz bibliografii dla serii artykułów o niemieckich obozach w latach 1933-1945 został umieszczony na osobnej stronie.
