Stanisław Plebański
Z Wikipedii
Stanisław Plebański herbu Junosza (ur. 20 lipca 1889 w Wilnie, zm. 3 lutego 1954 w Górze Kalwarii) – inżynier.
Syn Franciszka Plebańskiego i Stanisławy z domu Plebańskiej. Jeszcze przed I wojną światową Stanisław Plebański uzyskał dyplom inżyniera w Ecole des Ponts et Chaussees w Paryżu. Ukończył studia z trzecią lokatą, co wśród obcokrajowców było rzadkością. Po powrocie do kraju, jako pracownik firmy budowlanej 'Rutkowski', został zaangażowany do budowy mostu nad Amurem. Most ten po ukończeniu był siódmym co do wielkości w skali światowej. Z chwilą wybuchu I wojny światowej Plebański przeniósł się na południe Rosji i tam budował mosty na Dnieprze i Bohu.
W 1917 roku przedostał się przez Murmańsk do Francji i jako absolwent Ecole des Ponts et Chaussees wstąpił w randze oficera do Legii Cudzoziemskiej. Z armii francuskiej, już w stopniu kapitana, powrócił do Polski biorąc czynny udział w walkach 1919 i 1920 roku oraz w Powstaniu Śląskim. Za służbę odznaczony zostaje orderami francuskimi i polskimi. Po zdemobilizowaniu Stanisław Plebański rozpoczął pracę jako inżynier przy odbudowie kraju. Od 1928 r. jest właścicielem dużej firmy budowlanej. Buduje m.in. kościół na ul. Chełmskiej, kamienice na Narbutta, fabrykę sztucznego jedwabiu w Chodakowie, Dom Polonii na ówczesnym Powiślu oraz budynki Szkoły Wiejskiej Powszechnej na Raszyńskiej i Grottgera. W Polsce międzywojennej Stanisław Plebański jest wykładowcą statyki na Politechnice Warszawskiej na wydziale inżynierii lądowej, oraz w szkole wojskowej, z której zostaje usunięty za podpisanie protestu przeciw Berezie. Przeciwsanacyjne poglądy, współorganizacja ówczesnego Stronnictwa Pracy i przyjaźń z Władysławem Sikorskim utrudniają wspinanie się po szczeblach kariery w II Rzeczypospolitej. W 1937 r. po latach ciężkiej pracy Stanisław Plebański kupuje majątek Łyczyn – 379 ha w okolicy Konstancina, z domem na skarpie i przylegającą do folwarku cegielnią. Już wiosną 1939 r. Stanisław zostaje powołany do robót fortyfikacyjnych na Warcie i Widawce. W czasie kampanii wrześniowej jest ranny i kontuzjowany. Udaje mu się jednak uchodząc przed niewolą niemiecką przedostać do Wilna, skąd dociera do Tallina. W Tallinie wsiada na statek zmierzający do Anglii. Niestety w trakcie podróży Niemcy przejmują statek i osadzają uciekinierów w obozie w Starogardzie. Następnie Stanisław Plebański jest więziony w Berlinie, gdzie Gestapo poddaje go torturom w celu wymuszenia współpracy. Po 11 miesiącach w wyniku interwencji rodziny królewskiej Włoch zostaje przewieziony do Polski, gdzie ma być zwolniony. Trafia jednak do więzienia na Pawiaku. W ciężkim stanie zdrowia przebywa tam jakiś czas aż do uwolnienia (dzięki zabiegom rodziny i wysokiemu okupowi). Do końca okupacji mieszka w Warszawie, pracując naukowo i często upadając na zdrowiu.
W 1945 r. po zakończeniu wojny i utracie wszelkich dóbr materialnych zakłada z dwoma inżynierami, swymi dawnymi studentami, małą firmę budowlaną. Przedsiębiorstwo szybko rozwija się przy odbudowie Warszawy. 15 stycznia 1949 r. Stanisław Plebański zostaje z niewiadomych przyczyn aresztowany przez UB i przebywa przez 4 lata w więzieniach politycznych w Warszawie bez przedstawienia zarzutów i wytoczenia procesu. Przez 4 lata ówczesne władze odmawiają rodzinie jakiegokolwiek kontaktu z więźniem, lub też informacji o nim. Z interwencji prywatnych na najwyższym szczeblu wynika, że bezpośredni nadzór nad uwięzionym sprawuje NKWD. Stanisław Plebański umiera 3 lutego 1954 r. w stanie niepoczytalnym po latach nieustannego bicia i maltretowania psychicznego.[potrzebne źródło]
