USS Enterprise (lotniskowiec 1938)
Z Wikipedii
USS Enterprise (oznaczenie taktyczne CV-6) – lotniskowiec amerykański z okresu II wojny światowej. Był to siódmy z rzędu okręt amerykański noszący nazwę Enterprise. Lotniskowiec Enterprise, zwany popularnie Big E ("duże E"), był prawdopodobnie najbardziej aktywnym amerykańskim okrętem podczas wojny, służąc na Pacyfiku od początku do końca wojny z Japonią. Został uhonorowany 20 gwiazdami za akcje bojowe (najwięcej z okrętów amerykańskich). Z ponad dwudziestu głównych wydarzeń wojny na Pacyfiku, "Enterprise" nie uczestniczył tylko w dwóch. Według oficjalnych statystyk, jego samoloty pokładowe i artyleria zestrzeliły 911 samolotów wroga; jego bombowce brały udział w zatopieniu 71 statków i okrętów, a uszkodziły dalsze 192.
Spis treści |
[edytuj] Budowa
USS Enterprise został zamówiony jako druga jednostka typu dużych lotniskowców Yorktown, w ramach programu rozwoju floty z 1934. Jego stępkę położono 16 lipca 1934, a wodowano go 3 października 1936 w stoczni Newport News Shipbuilding. Został wcielony do służby 12 maja 1938 jako szósty amerykański lotniskowiec, otrzymując znak taktyczny CV-6.
[edytuj] Modernizacje
Oprócz uzbrojenia artyleryjskiego w postaci 8 dział uniwersalnych kalibru 127 mm, które pozostało do końca służby, w toku wojny bezustannie zwiększano liczbę małokalibrowych działek przeciwlotniczych i wymieniano je na bardziej skuteczne. Początkowo okręt uzbrojony był w 16 działek plot 28 mm (4xIV) i 24 wielkokalibrowe karabiny maszynowe 12,7 mm, lecz od wiosny 1942 wkm-y zastąpiono przez 32 pojedyncze działka 20 mm Oerlikon. W listopadzie 1942 działka kalibru 28 mm zastąpiono 16 działkami 40 mm Bofors (4xIV), a ogólna liczba działek 20 mm sięgnęła 46. W październiku 1943 roku ponownie rozbudowano uzbrojenie do 40 działek 40 mm (6xIV, 8xII) i 50 działek 20 mm. W końcu, a po remoncie po uszkodzeniu we wrześniu 1945, uzbrojenie zwiększono do 54 działek 40 mm (11xIV, 5xII) i 32 działek 20 mm (16xII).
W roku 1940 "Enterprise" jako jeden z pierwszych okrętów amerykańskich został wyposażony w radar CXAM-1. Podczas wojny otrzymał ponadto radar SC-2, a CXAM-1 został zastąpiony przez radiodalmierz SK i radiowysokościomierz SM.
Oprócz dwóch katapult głównych na pokładzie lotniczym na dziobie, Enterprise i pozostałe okręty typu Yorktown posiadały rzadko spotykane rozwiązanie – trzecią katapultę, umieszczoną w hangarze, pod pokładem, poprzecznie do osi kadłuba. Była ona wykorzystywana jedynie sporadycznie i w czerwcu 1942 ją zdemontowano, by jesienią 1943 zamontować ją ponownie.
[edytuj] Służba
Po wejściu do służby, z powodu awarii maszynowni, Enterprise faktycznie osiągnął gotowość dopiero pod koniec 1938 roku. Operował początkowo na krótko na atlantyckim wybrzeżu USA i w basenie Morza Karaibskiego. W kwietniu 1939 przerzucono go na Pacyfik, gdzie bazował najpierw w San Diego, a następnie w Pearl Harbor na Hawajach. W chwili wybuchu wojny USA z Japonią 7 grudnia 1941, "Enterprise" znajdował się w morzu, wracając z misji dostarczenia samolotów 211. dywizjonu lotnictwa Marine Corps na wyspę Wake i kierując się na Hawaje.
[edytuj] Pierwszy etap działań wojennych
"Enterprise" wszedł do działań wojennych już rano 7 grudnia, gdy 18 startujących z jego pokładu bombowców SBD Dauntless, lecących na wyspę Oahu, natknęło się na japońskie eskadry atakujące Pearl Harbor. W toku nierównej walki zestrzelono 6 z nich (1 omyłkowo przez obronę przeciwlotniczą). Już po ataku, pozostałe samoloty "Enterprise" poszukiwały bezowocnie floty japońskiej. Podczas patroli bojowych w ciągu kolejnych dni, samolot SBD z "Enterprise" odnalazł i zatopił 10 grudnia japoński okręt podwodny I-70.
1 lutego 1942 grupa lotnicza z "Enterprise" w składzie zespołu TF 8 wzięła udział w ataku na cele na wyspach Kwajalein, Wotje i Maloelap (Wyspy Marshalla), zatapiając statek transportowy i okręt pomocniczy oraz uszkadzając 6 okrętów i niszcząc liczne samoloty i instalacje naziemne. Na skutek kontrataku japońskiego lotnictwa, "Enterprise" odniósł niewielkie uszkodzenia od odłamków blisko wybuchających bomb. Po raz pierwszy też okręt zetknął się z atakiem samobójczym uszkodzonego samolotu japońskiego (G3M), który zniszczył jeden z samolotów na pokładzie i wywołał pożar. Podczas kolejnych miesięcy, samoloty "Enterprise" uczestniczyły w kilku atakach na wyspy Wake i Marcus na środkowym Pacyfiku. 13 kwietnia 1942 "Enterprise" spotkał się z lotniskowcem "Hornet", osłaniając 18 kwietnia start z "Horneta" 16 bombowców B-25 Mitchell, które dokonały następnie pierwszego nalotu na Tokio (rajd Doolittle'a).
[edytuj] Bitwa o Midway
Po powrocie do bazy Pearl Harbor, "Enterprise" został skierowany w celu wzmocnienia grupy lotniskowców operujących na Morzu Koralowym, jednakże z powodu zbyt dużego dystansu, nie dotarł tam na czas i nie wziął udziału w bitwie na Morzu Koralowym 4-8 maja 1942.
28 maja 1942 "Enterprise" wypłynął w morze jako okręt flagowy kontradmirała Raymonda Spruance w składzie zespołu operacyjnego TF 16, w celu przeciwdziałania japońskiej flocie, zamierzajacej uderzyć na wyspę Midway. Oprócz niego, w skład TF 16 wchodził lotniskowiec "Hornet", 6 krążowników i 10 niszczycieli. W celu wsparcia zespołu, wysłano także drugi zespół TF 17 z lotniskowcem USS "Yorktown". 4 czerwca 1942 doszło do lotniczo-morskiej bitwy o Midway, w wyniku której samoloty z amerykańskich lotniskowców zatopiły 3 japońskie lotniskowce "Soryu"' "Kaga" i "Akagi" biorące udział w bitwie, a jeden poważnie uszkodziły i pozbawiły go wszystklich samolotów. Bezpośrednio samoloty "Enterprise" zbombardowały lotniskowce "Kaga" i "Akagi", brały też udział w ataku na Flagowy lotniskowiec japoński "Hiryu". Bitwa ta była zwrotnym punktem w walkach na Pacyfiku, po którym Japonia straciła inicjatywę i większość wyszkolonych pilotów lotnictwa morskiego. "Enterprise" nie odniósł uszkodzeń, chociaż utracił sporą część samolotów pokładowych; między innymi, zniszczeniu uległ prawie cały dywizjon samolotów torpedowych VT-6 (11 z 14 samolotów), jako jeden z pierwszych atakujący japońskie okręty. W bitwie zaś zatonął jego bliźniaczy okręt "Yorktown". Następnego dnia samoloty "Enterprise" uszkodziły japoński krążownik "Mikuma", który następnie zatonął.
[edytuj] Bitwy w rejonie Wysp Salomona
Po miesiącu przerwy, "Enterprise" został skierowany 15 lipca 1942 na południowy Pacyfik, gdzie dołączył do zespołu operacyjnego TF 61, wspierającego 8 sierpnia desant morski na wyspie Guadalcanal w archipelagu Wysp Salomona. 24 sierpnia 1942 "Enterprise" wziął udział w powietrzno-morskiej bitwie koło wschodnich Salomonów. Jego samoloty prowadziły rozpoznanie i wzięły udział w zatopieniu lekkiego lotniskowca "Ryujo". Sam "Enterprise" padł ofiarą ataku samolotów z lotniskowców "Shokaku" i "Zuikaku" i został uszkodzony 3 bezpośrednimi trafieniami bomb oraz kilkoma bliskimi wybuchami, odnosząc najpoważniejsze uszkodzenia z okrętów amerykańskich w tym starciu i tracąc 74 zabitych i 95 rannych. Załoga okrętu zdołała jednak opanować sytuację i powrócił on do Pearl Harbor o własnych siłach.
Po remoncie od 10 września do 16 października 1942, "Enterprise" powrócił w skład grupy operacyjnej TF 61 na Wyspach Salomona. 26 października wziął udział w lotniczo-morskiej bitwie koło wysp Santa Cruz, w której jego samoloty ponownie prowadziły rozpoznanie, lecz zdołały także uszkodzić bombą i wyłączyć z akcji lekki lotniskowiec "Zuiho". "Enterprise" z kolei ponownie został uszkodzony dwoma bombami samolotów z "Shokaku" i kilkoma bliskimi wybuchami, tracąc 44 zabitych i 75 rannych. Mimo to, zdołał przyjąć na pokład wracające po bitwie samoloty swoje i ciężej uszkodzonego, następnie zatopionego bliźniaczego "Horneta". Po pośpiesznych i prowizorycznych naprawach w bazie Nouméa w Nowej Kaledonii, już 13 listopada samoloty "Enterprise" wzięły udział w bitwie pod Guadalcanalem, pomagając w zatopieniu unieruchomionego pancernika "Hiei". Oprócz tego, w tym okresie samoloty "Enterprise" brały również udział w zatopieniu innych mniejszych okrętów.
[edytuj] Dalsze działania
Od lutego 1943 lotniskowiec operował przez trzy miesiące z bazy Espiritu Santo. 20 lipca 1943 "Enterprise" udał się do stoczni Puget Sound Naval Shipyard na remont, z którego powrócił w listopadzie. Od 19 do 21 listopada "Enterprise" uczestniczył w zapewnianiu osłony lotniczej dla desantu Marines na atolu Makin. 26 listopada z jego pokładu wypuszczono po raz pierwszy myśliwce w nocy, do ataku na grupę japońskich bombowców. Od 29 stycznia do 3 lutego 1944 samoloty lotniskowca w składzie zespołu TF 58 bombardowały Wyspy Marshalla i wspierały lądowanie na atolu Kwajalein. 17 lutego w nocy 12 samolotów TBF Avenger z "Enterprise" zaatakowało bazę japońskiej floty w atolu Truk, dokonując po raz pierwszy nocnego ataku bombowego z lotniskowca, wyszukując cele za pomocą radaru. Atak ten spowodował 1/3 strat wywołanych przez akcję floty amerykańskiej przeciwko atolowi Truk 17-18 lutego.
Przez kolejne miesiące, "Enterprise" w składzie grup operacyjnych z innymi lotniskowcami wspierał desanty na wyspach Pacyfiku, w tym Marianach, Saipanie, Rota i Guam. 19 i 20 czerwca 1944, w składzie TF 58, "Enterprise" wziął udział w wielkiej lotniczo-morskiej bitwie na Morzu Filipińskim. 23-26 października wziął udział w bitwie w zatoce Leyte. Jego grupa lotnicza przyczyniła się do zatopienia m.in. superpancernika "Musashi". W tym okresie i w ciągu najbliższych miesięcy lotniskowiec operował głównie w obszarze Filipin, a jego lotnictwo atakowało również Okinawę, a następnie inne cele na Wyspach Japońskich.
Od 10 lutego 1945 "Enterprise wspierał lądowanie i walki Marines na Iwo Jima. Cały czas biorąc udział w akcjach, 18 marca padł pierwszy raz ofiarą samobójczego ataku samolotu kamikaze, odnosząc lekkie uszkodzenia. Powrócił do akcji 5 kwietnia, wspierając operacje przeciw Okinawie. 11 kwietnia został poważniej uszkodzony atakiem kamikaze. Po naprawach w atolu Ulithi, 6 maja ponownie powrócił do akcji, przejmując rolę okrętu flagowego zespołu TF 58. 14 maja 1945 ponownie został uszkodzony przez kamikaze, który zniszczył jego przedni podnośnik samolotów, zabijając 14 i raniąc 34 ludzi. 7 czerwca lotniskowiec przybył do remontu do Puget Sound Navy Yard, gdzie zastał go koniec wojny.
[edytuj] Po II wojnie światowej
Po wojnie, wyremontowany "Enterprise" brał udział w przywożeniu weteranów amerykańskich z Europy do USA (operacja Magic Carpet). 17 lutego 1947 okręt został przesunięty do rezerwy. 2 października 1956 został wycofany ze służby. 1 lipca 1958 w wyniku krótkowzrocznej decyzji, ten zasłużony okręt sprzedano na złom, mimo starań zachowania go jako okrętu-muzeum (pomimo, że już kilka lat później przeznaczono na okręty-muzea kilka lotniskowców seryjnie budowanego typu Essex). Złomowanie zakończono w maju 1960.
[edytuj] Dane taktyczno-techniczne
- wyporność:
- standardowa: 19 800 ton
- pełna: 27 500 ton
- wymiary:
- długość / szerokość / zanurzenie: 252 / 25,3 / 8,8 m
- długość pokładu lotniczego: 238,9 m
- siłownia:
- 4 turbiny parowe o mocy łącznej 125 000 KM, 9 kotłów parowych, 4 śruby
- prędkość maksymalna: 33,6 węzły
- zasięg: 8220 mM przy prędkości 20 w.
- załoga: 2920 ludzi
- uzbrojenie:
- na początku służby:
- 8 dział uniwersalnych (plot) kalibru 127 mm (pojedynczych)
- 16 działek plot 28 mm (4xIV)
- 24 wkm
- 1942:
- 8 dział plot 127 mm
- 32-38 działka plot 20 mm
- listopad 1943:
- 8 dział plot 127 mm
- 40 działek plot 40mm Bofors (6 poczwórnych i 8 podwójnych)
- 48 działek plot 20 mm
- 1945:
- 8 dział plot 127 mm
- 54 działka plot 40mm Bofors (11 poczwórnych i 5 podwójnych)
- 32 działka plot 20 mm
- na początku służby:
- liczba samolotów: 70-91
- orientacyjne składy grupy lotniczej (w nawiasie łączna liczba samolotów):
- 1941: 18 myśliwców F4F-3, 37 bombowców nurkujących SBD, 18 bombowców torpedowych TBD (73)
- 1942: 27 myśliwców F4F-4, 36 bombowców nurkujących SBD, 18 bombowców torpedowych TBD (81)
- październik 1942: 34 myśliwce F4F-4, 34 bombowców nurkujących SBD, 10 bombowców torpedowych TBF (78)
- 1943: 36 myśliwców F6F-3, 37 bombowców nurkujących SBD, 18 bombowców torpedowych TBF (91)
- 1944: 32 myśliwce F6F-3, 4 myśliwce F4U-1, 30 bombowców nurkujących SBD, 16 bombowców torpedowych TBF/TBM (82)
- 1945: 32 myśliwce F6F-5N, 21 bombowców torpedowych TBM-3D (53)
