Wilhelm Zdobywca

Z Wikipedii

Wilhelm I Zdobywca Król Anglii i książę Normandii
Książę Normandii
Okres urzędowania	od 3 lipca 1035 do 9 września 1087
Poprzednik	Robert I Wspaniały
Następca	Robert II Krótkoudy
Król Anglii
Okres urzędowania	od 25 grudnia 1066 do 9 września 1087
Poprzednik	Edgar II Ætheling
Następca	Wilhelm II Rudy
Dane biograficzne
Dynastia	Normandzka
Urodzony	ok. 1028 Falaise
Zmarł	9 września 1087 klasztor Saint Gervais niedaleko Rouen
Ojciec	Robert I Wspaniały
Matka	Herleva
Żona	Matylda Flandryjska
Dzieci	Robert II Krótkoudy Wilhelm II Rudy Adela Normandzka Henryk I Beauclerc

Wilhelm I Zdobywca (William the Conqueror, Guillaume le Conquérant), zwany także Wilhelmem Bękartem (William the Bastard, Guillaume le Bâtard), (ur. ok. 1028 w Falaise, zm. 9 września 1087 w klasztorze Saint Gervais niedaleko Rouen), król Anglii i książę Normandii. Był nieślubnym synem księcia Normandii Roberta I Wspaniałego, zwanego również Robertem Diabłem. Jego matką była Herleva (lub Herletta), najprawdopodobniej córka Fulberta, garbarza z Falaise.

Spis treści 1 Dzieciństwo 2 Wojna domowa 3 Książę Normandii 4 Podbój Anglii 4.1 Rok 1066 4.2 Wyprawa 4.3 Ujarzmianie kraju 5 Król Anglii 5.1 Doomsday Book 6 Życie prywatne 7 Śmierć 8 Rodzina 9 Bibliografia 9.1 Kroniki 9.2 Współczesne opracowania

[edytuj] Dzieciństwo

Nieprawe pochodzenie Wilhelma było mu później często wytykane, a przeciwnicy obdarzyli go pogardliwym przydomkiem Bękarta. Sam Wilhelm nie odcinał się od swojego pochodzenia, utrzymywał kontakty z przyrodnim rodzeństwem i wynosił je do wysokich godności. Był natomiast bardzo drażliwy jeśli chodziło o nazywanie go bękartem. W późniejszych latach, gdy w mieście Alençon ludność wyszydzała nieprawe pochodzenie Wilhelma, książę kazał aresztować 32 ludzi i obciąć im ręce i stopy.

Dokładna data urodzenia Wilhelma nie jest znana. Przyjmuje się, że urodził się w 1027 lub 1028 r., najprawdopodobniej jesienią tego ostatniego. W 1035 r. został wyznaczony następcą tronu przez swego ojca, który ruszał z pielgrzymką do Ziemi Świętej. Książę Robert nie posiadał legalnego potomstwa, a lista potencjalnych kandydatów do tronu była długa. Z oporami wasale normańscy zaaprobowali wolę swego księcia. Opór wynikał nie tyle z nieprawego pochodzenia Wilhelma, ile z jego wieku (miał wtedy 7 lat). Nieprawe pochodzenie w ówczesnej Normandii (a także i Anglii) nie stanowiło przeszkody na drodze do tronu.

[edytuj] Wojna domowa

Robert udał się na pielgrzymkę, ale zmarł podczas drogi powrotnej w Anatolii. Mały Wilhelm został więc księciem Normadii pod imieniem Wilhelma II (fr. Guillaume II). Rozpoczął się najcięższy okres w życiu Wilhelma. Krnąbrnych normańskich baronów trudno było trzymać w ryzach dorosłemu, a cóż dopiero dziecku. Co gorsza, kilku przedstawicieli bocznych linii rodu książąt Normandii uznało, że ma lepsze prawa do tronu niż Wilhelm. Normandia pogrążyła się w chaosie. Baronowie, nie pytając nikogo o zgodę, budowali własne zamki i zbrojnie rozstrzygali wzajemne konflikty. Chaos podsycali władcy państw ościennych, zwłaszcza król Francji Henryk I, zainteresowani osłabieniem księstwa.

Wilhelm miał jednak kilku oddanych stronników. Wielu z nich, tak jak jego opiekun Gilbert z Brionne, piastun Turold czy seneszal Osbern, wierność Wilhelmowi przypłacili życiem. W sprawy wewnętrzne księstwa ingerowali również władcy ościenni. W 1040 r. książę Bretanii Alan III doszedł do wniosku, że to on powinien być opiekunem Wilhelma i zaatakował Normandię, jednak jego działania ograniczyły się do spustoszenia kraju, gdyż książę nagle zmarł (prawdopodobnie otruty).

Tymczasem Wilhelm doszedł do lat sprawnych i wszedł w sojusz z Henrykiem I Francuskim, który zauważył, że jego własni wasale zaczynają brać przykład z wasalów księcia Normandii. W 1042 r. Henryk pasował Wilhelma na rycerza. Dokładnych okoliczności i czasu przejęcia w swe ręce pełnej władzy przez Wilhelma nie znamy. Przyjmuje się, że nastąpiło to w latach 1042-1044. Jednak nawet rozpoczęcie rządów osobistych nie oznaczało uspokojenia kraju. Baronowie, nawykli do samowoli, niechętnie poddawali się władzy książęcej. Stąd też liczne spiski i próby buntów podejmowane przez normańskich wasali.

Najgroźniejszy ze wszystkich spisków został zawiązany w 1047 r. Zbuntowała się wtedy zachodnia część władztwa Wilhelma, najpóźniej poddana wpływom książęcym, i zachowująca wiele odrębności z częścią wschodnią, która była silniej poddana wpływom kultury francuskiej. Na zachodzie przetrwała jeszcze przewaga języka i kultury skandynawskiej. Bunt zaplanowano na czas, gdy Wilhelm znajdzie się w zasięgu swoich przeciwników. Książę uratował się dzięki swojemu błaznowi, który podsłuchał rozmowę spiskowców i doniósł o niej księciu, który co koń wyskoczy zbiegł do Falaise.

Tam Wilhelm poczuł się bezpieczny. Zwołał do siebie wszystkich wiernych wasali, ale zgromadzone siły okazały się zbyt szczupłe, by przeciwstawić się buntownikom. Książę zwrócił się więc o pomoc do króla Henryka I, który tej pomocy nie odmówił. Do walnej rozprawy z buntownikami doszło pod Val-ès-Dunes, gdzie Wilhelm rozgromił armię buntowników. W październiku 1047 r. w Caen Wilhelm narzucił swoim baronom "rozejm boży" i ogłosił amnestię dla buntowników. Mimo iż jego pozycja wciąż nie była zbyt silna był już faktycznym władcą księstwa Normandii.

[edytuj] Książę Normandii

Po Val-ès-Dunes Wilhelm stopniowo umacniał swoją władzę. Ludzi którzy pozostali mu wierni wynosił do godności i zaszczytów. Najbliższymi współpracownikami księcia byli jego przyrodni bracia (synowie Herlevy z jej małżeństwa z Herluinem de Conteville) - biskup Bayeux Odo i hrabia Robert de Mortain. Bliskimi współpracownikami Wilhelma byli również kuzyni księcia - William FitzOsbern (syn seneszala Osberna, który zginął broniąc Wilhelma przed zamachowcami), Roger de Beaumont, Roger de Montgomerie czy William de Warenne.

Wilhelm utrzymywał również bliskie kontakty z reformatorskim ruchem w Kościele. Pozwoliło mu to sprowadzać do Normandii takie umysły Kościoła jak Anzelm z Aosty czy Lanfranc z Pawii, a w opactwie w Bec powstało wielkie centrum ruchu umysłowego, wywierające wpływ nie tylko na Normandię. Ogólnie dobre stosunki z Kościołem uległy pogorszeniu w 1053 r., kiedy to Wilhelm zawarł wbrew woli papieża Leona IX małżeństwo z Matyldą, córką hrabiego Flandrii. Papież sprzeciwał się temu związkowi z powodu zbyt bliskiego pokrewieństwa między małżonkami. Gniew papieża ułagodzono ufundowaniem dwóch domów zakonnych w Caen - męskiego pod wezwaniem św. Stefana i żeńskiego pod wezwanie Świętej Trójcy.

Małżeństwo było również oznaką wzmocnienia pozycji Wilhelma na arenie międzynarodowej. Jego teść, hrabia Flandrii Baldwin V, był jednym z najpotężniejszych panów w rejonie. Z jego głosem liczono się we Francji i w cesarstwie niemieckim. Jego pozycja była na tyle silna, że w 1060 r., po śmierci króla Henryka I, sprawował we Francji rządy regencyjne w imieniu jego nieletniego syna, Filipa I. Tak więc małżeństwo oznaczało dla Wilhelma wzrost prestiżu i nie lada atut polityczny.

W tym samym czasie doszło do zerwania francusko-normańskiego sojuszu. Silny książę Normandii był wybitnie nie na rękę królowi Francji. Król Henryk przypomniał sobie, że Normandia należała kiedyś do jego przodków i podjął nieprzyjazne kroki przeciw Wilhelmowi, popierając niezadowolonych stryjów panującego - hrabiego Wilhelma d'Arques i biskupa Rouen Maugera z Rouen. W 1053 r. hrabia Wilhelm otwarcie zbuntował się przeciw księciu. Wilhelm obległ jego zamek, ale na odsiecz buntownikowi ruszył król Henryk. Książę przeciął drogę Francuzom i doszło do bitwy. Podczas niej rycerze księcia zastosowali manerw pozornej ucieczki. Francuzi złamali szyk i rzucili się w pogoń za nimi. Wówczas jazda normańska zawróciła i rozbiła ścigających. Król Francji wycofał się z księstwa, hrabia Wilhelm musiał się poddać i udał się na wygnanie.

To nie był jeszcze koniec kłopotów. Rok później ponownie doszło do buntu i najazdu zewnętrznego. Wilhelm ponownie sobie z tym poradził, tłumiąc bunt i pokonując najeźdźców pod Mortemer. Do niewoli dostał się wówczas hrabia Gwidon I de Ponthieu, który został następnie zmuszony do złożenia hołdu lennego Wilhelmowi.

Największe niebezpieczeństwo nadeszło w 1057 r., kiedy to Wilhelm stanął w obliczu najazdu połączonych sił króla Francji oraz hrabiego Andegawenii, Godfryda II Martela. Wilhelm ponownie stanął na wysokości zadania. Swoich przeciwników zaatakował podczas przeprawy przez rzekę Dives pod Varaville. Moment ataku został wybrany po mistrzowsku. Połowa armii przeprawiła się, a połowa pozostała na drugim brzegu, odcięta przez przypływ. Pokonani król Henryk i hrabia Godfryd wycofali się, ale wciąż starali się szkodzić księciu Normandii jak tylko potrafili.

Radykalną poprawę sytuacji Wilhelma przyniósł rok 1060, kiedy to zmarli jego najwięksi wrogowie - król Henryk I i hrabia Godfryd II. We Francji korona przypadła 8-letniemu synowi Henryka, Filipowi I, w imieniu którego regencję sprawował teść Wilhelma, Baldwin Flandryjski. W Andegawenii doszło natomiast do wojny domowej między pretendentami do władzy - Godfrydem IV Brodatym i Fulkiem IV. Od tamtej pory polityka Wilhelma nabrała rozmachu. W 1063 r. podporządkował sobie hrabstwo Mayenne. Jego wzrok zwrócił się wówczas ku Bretanii. Po kilku latach walk książę Conan II uznał zwierzchnictwo księcia Normandii. Tymczasem w styczniu 1066 r. przez Wilhelmem pojawiła się możliwość zdobycia tronu Anglii.

[edytuj] Podbój Anglii

[edytuj] Rok 1066

5 stycznia 1066 r. zmarł nie pozostawiając po sobie potomka król Anglii Edward Wyznawca. Wilhelm zgłosił pretensje do tronu jako odległy kuzyn Edwarda, powołując się przy tym na obietnicę sukcesji, jakiej udzielił mu Edward w 1051 r. Możni anglosascy wybrali jednak na króla jednego z pośród siebie, earla Wessex, Harolda Godwinsona, pochodzącego z możnego i potężnego rodu. Podobno kilka lat wcześniej Harold znalazł się na dworze księcia Normandii i tam obiecał popierać jego pretensje do tronu, ale nie posiadamy na to wiarygodnych relacji, a sama wizyta jest tylko hipotezą.

Wieść o śmierci Edwarda i koronacji Harolda II dotarła do Wilhelma, kiedy ten polował w okolicach Rouen. Książę natychmiast przerwał łowy i rozpoczął działania dyplomatyczne. Do Harolda zostaje wysłane poselstwo mające mu przyponieć o jego obietnicy, ale wraca ono z niczym. Drugie poselstwo udaje się do papieża Aleksandra II. Posłowie oskarżają Harolda o krzywoprzysięstwo i przedstawiają planowaną wyprawę na Anglię jako sprawiedliwą ekspedycję karną. Wyprawa uzyskuje poparcie wpływowego kardynała Hildebranda i odnosi pełny sukces. Harold zostaje obłożony klątwą, a Wilhelm otrzymuje od papieża relikwie i chorągiew św. Piotra, która ma go poprowadzić do zwycięstwa. Następnie Wilhelm uzyskuje potwierdzenie neutralności w konflikcie od cesarza Henryka IV, swojego teścia hrabiego Baldwina i jego podopiecznego Filipa I. W marcu na zjeździe baronów w Lillebonne Wilhelm przestawia swoje plany i zyskuje pełne ich poparcie ze strony wasali, którzy obiecują wesprzeć jego ekspedycję na ile tylko będzie ich stać.

Wilhelm rozpoczął zakrojoną na wielką skalę budowę floty, która miała przetransportować jego armię przez kanał La Manche. Ocenia się, że ta flota liczyła ok. 1000 okrętów, którymi miało zostać przewiezione ok. 20 000 ludzi. Około Wielkanocy nad Normandią pojawiła się kometa Halleya (uwidoczniona na będącej kroniką tej wyprawy tkaninie z Bayeux), co odczytano jako dobry znak przed wyprawą. Na wieść o planach ekspedycji do Normandii przybywają liczni ochotnicy, których książę chętnie przyjmuje w swoje szeregi.

Latem zwołany zostaje kolejny wiec rycerstwa, tym razem do Bonneville. Wilhelm mianuje na nim swoim następcą swojego pierworodnego syna Roberta. Regencję ma sprawować żona Wilhelma, Matylda. W tym samym czasie nastąpiło poświęcenie kościoła Świętej Trójcy w Caen. Z tej okazji śluby zakonne złożyła córka Wilhelma, Cecylia. Aby zyskać bożą pomoc podczas wyprawy Wilhelm ślubował ufundować w Anglii opactwo. Tymczasem flota i wojsko zebrały się u ujścia rzeki Dives i oczekiwały na znak do wypłynięcia.

[edytuj] Wyprawa

Na przeszkodzie planom Wilhelma stanęła pogoda. W lipcu przygotowania były zakończone, pozostawało tylko czekać na pomyślny wiatr, który tymczasem uparcie wiał z północy. Lato mijało, a w wojsku pojawiały się oznaki znudzenia i rozprzężenia dyscypliny. Wilhelm poradził sobie z tym i kronikarze z pewnym zdziwieniem piszą o panującym spokoju, bezpieczeństwie i udanych żniwach. We wrześniu nastąpił pewien ruch we flocie Wilhelma, ale nie mamy o nim żadnych informacji.

Los uśmiechnął się do Wilhelma w nocy z 27 na 28 września, kiedy wiatr zawiał wreszcie z południa. Nie zwlekając Wilhelm kazał armii zaokrętować się i na pokładzie flagowego okrętu Mora wypłynął do Anglii. Okręt flagowy okazał się szybszy niż reszta floty i z nastaniem świtu okazało się, że nie ma przy sobie armii. Wilhelm pokazując swoim ludziom, że się tym nie przejmuje rozkazał przygotować sobie sute śniadanie. Po jakimś czasie przypłynęła reszta floty (okazało się, że stracono tylko 2 okręty) i Wilhelm zdecydwał się na lądowanie. Nastąpiło ono w zatoczce między Hastings a Eastbourne, naprzeciw fortyfikacji Pevensey. Podczas wysiadania z okrętu Wilhelm poślizgnął się i upadł co mogło zostać odczytane jako zły znak. Wilhelm obrócił całą sprawę w żart, biorąc w dłoń garść piasku i obwieszczając wszystkim, że oto bierze Anglię w posiadanie.

Jak się okazało na całym wybrzeżu nie było żadnych wojsk Harolda. Król trzymał je pod bronią przez całe lato, ale we wrześniu, kiedy uznał inwazję za nieprawdopodobną, rozpuścił pospolite ruszenie (tzw. fyrd) do domu. Tymczasem na północy Anglii wylądował inny pretendent do angielskiego tronu, król Norwegii Harald III Surowy, wspierany przez zbuntowanego brata Harolda, Tostiga. Harold ponownie zwołał fyrd i ruszył błyskawicznym marszem przeciw najeźdźcy. Pojawienie się Harolda zaskoczyło Norwegów. 25 września pod Stamford Bridge Harold zniszczył armię norweską, a król Harald III poległ. Kiedy wojsko odpoczywało po zwycięstwie nadeszła wieść o lądowaniu Wilhelma w Pevensey. Harold niezwłocznie ruszył na południe i 8 października stanął w Londynie, po czym wyruszył przeciw Wilhelmowi.

Tymczasem książę Normandii umocnił fortyfikację w Pevensey i czekał na Anglosasów. Ponieważ ci nie pojawili się, Wilhelm zwołał radę na której postanowiono przenieść obóz do miasta Hastings. Tam oczekiwał na Harolda, który pojawił się w okolicach Hastings 13 października. W obozie normańskim odprawiono krótką mszę, po której mowę wygłosił książę Wilhelm. Powiedział swoim wojom, żeby uzbroili się w całą odwagę jaką posiadają, gdyż stamtąd, gdzie się znaleźli nie ma już odwrotu. Następnie założył na szyję relikwie i dał rozkaz do wymarszu.

Pojawienie się przeciwnika zaskoczyło Harolda, zdołał jednak ustawić swoją armię w gotowości bojowej. W armii anglosaskiej dominowała piechota, natomiast Normanowie posługiwali się głównie jazdą. Harold zajął pozycję na wzgórzu Senlac i przyjął postawę obronną, gdyż wiedział, że to Wilhelm musi atakować. Pierwszy atak Wilhelm wykonał przy użyciu piechoty, do drugiego skierował swoją jazdę. Książę atakował falami chcąc zmęczyć obrońców, jednak szala bitwy zaczęła przechylać się na stronę Anglosasów. Na lewym skrzydle naporu nie wytrzymały posiłki bretońskie, na domiar złego w oddziałach normańskich rozeszła się wieść o śmierci Wilhelma i pojawiła się panika.

Wilhelm nie zginął jednak (najprawdopodobniej ubito pod nim konia), więc ściągnął z głowy hełm i zawołał: Patrzcie! Żyję i z bożą pomocą wygram! Opamiętajcie się, cóż za szaleństwo w was wstąpiło?!. Panika została przezwyciężona, Bretończycy uporządkowali szyki, a ścigające ich oddziały anglosaskie zostały otoczone przez jazdę i wycięte. Nastąpiła przerwa w zmaganiach, konieczna by uporządkować szyki. Walki rozgorzały wkrótce na nowo. Wilhelm był zdeterminowany wygrać bitwę przed zachodem słońca. Dążył więc do tego, aby rozluźnić szyk anglosaski, poprzez stosowanie manewru pozorowanej ucieczki. Nie przynosiło to jednak takich efektów, jakich oczekiwał książę.

O wyniku bitwy przesądził przypadek. Otóż późnym popołudniem jakaś wystrzelona z normańskiego łuku strzała trafiła króla Harolda w oko. W oddziałach pojawił się niepokój, który przeszedł w panikę. Szyk został złamany a Anglosaski rzucili się do ucieczki. Atak jazdy normańskiej dokończył dzieła. Zginął król Harold, zginęli jego bracia Gyrth i Leofwine, zginął kwiat anglosaskiego możnowładztwa, a królewska gwardia (tzw. housecarlowie) została wybita do nogi. Anglia stanęła przez Normanami otworem.

[edytuj] Ujarzmianie kraju

Wilhelm pozostawił załogę w Hastings i ruszył do Dover. Po drodze, w odwecie za wybice załogi jednej z jego łodzi, spalił miasto Romney. Mieszkańcy Dover nie mieli ochoty umierać i poddali się Wilhelmowi, co nie przeszkodziło ludziom księcia podpalić przedmieścia. Tymczasem w wojsku Wilhelma wybuchła epidemia czerwonki. Siły Wilhelma wzmocnili jednak awanturnicy, którzy na wieść o sukcesie pociągnęli pod sztandary księcia Normandii. Kolejnym celem Wilhelma była siedziba arcybiskupstwa Canterbury, która poddała się bez walki. Książę ruszył następnie na Londyn, gdzie po bitwie pod Hastings możni anglosascy wybrali królem ostatniego z rodu królów Wessex, Edgara II. Szybkie sukcesy Wilhelma spowodowały jednak, że nowy król szybko tracił grunt pod nogami.

W Canterbury Wilhelm zapadł na czerwonkę i przez miesiąc leżał w łóżku. W tym czasie do jego obozu przybył poselstwo od żona Edwarda Wyznawcy, królowej Edyty, która poddała Wilhelmowi Winchester. Po powrocie do zdrowia Wilhelm ruszył na Londyn. Ograniczył się jednak do spustoszenia okolicy, po czym odstąpił od miasta. Tymczasem stronnictwo Edgara rozsypywało się. Pierwszy pękł arcybiskup Canterbury Stigand, później na stronę Wilhelma przeszli znaczniejsi możni. Wreszcie na początku grudnia 1066 r. w Berkhamstead skapitulował sam król Edgard. Wilhelm wkroczył do Londynu i 25 grudnia został koronowany w katedrze westminsterskiej i przyjął hołd od swych anglosaskich poddanych.

Podbój Anglii nie był jednak jeszcze zakończony. W marcu 1067 r. Wilhelm wrócił do Normandii, zabierając ze sobą najważniejszych anglosaskich magnatów. Tymczasem w Mercji, nie objętej jak do tej pory poważnymi działaniami wojennymi, zbuntował się Edryk Szalony, pochodzący z rodu earlów Mercji. Bunty wybuchły również w hrabstwach Exeter i Kencie. W połowie 1068 r. do Anglii przybyli synowie Harolda II na czele floty zebranej w Dublinie. Z dworu Wilhelma uciekł również Edgar II, który znalazł schronienie na dworze swego szwagra, króla Szkocji Malcolma III, i działał na rzecz odzyskania przez siebie tronu. W 1068 r. earlowie Edwin i Morcar zbuntowali się przeciw Wilhelmowi i sprzymierzyli się z walijskim Gwyneddem Bleddynem i poderwali do walki całą Northumbrię. Na przeszkodzie buntownikom stanęły rozbiezności na temat ewentualnego następstwa tronu po Wilhelmie, jak i również błyskawiczne działania nowego monarchy.

Powstanie w hrabstwach południowych nie osiągnęło zbyt dużych rozmiarów i Wilhelm nie miał kłopotów z jego stłumieniem. Skoncentrowawszy armię wkroczył do Mercji. Działał tam według swojej ulubionej taktyki, polegającej na budowaniu zamków i oberowaniu zagonami kawalerii. Anglosasi okazali się bezradni. Po stłumieniu powstania w Mercji Wilhelm ruszył na północ, w kierunki Yorku, paląc i niszcząc wszystko na swojej drodze. Samo miasto York pozostawało bezludne przez wiele następnych lat, a marsz Zdobywcy na północ nawet życzliwi mu kronikarze określali mianem "gehenny". W 1069 r. Anglię zaatakował król Danii Swen II Estrydsen, ale i on nie zdołał pokonać Wilhelma. W Northumbrii zwolennicy Edgara II wywołali powstanie, zakończone jak pozostałe klęską. Pozycja Æthelinga w Szkocji pogarszała się, a w 1072 r. pod groźbą zbrojnej interwencji, Wilhelm wymusił na królu Malcolmie wydalenie Edgara, który udał się do Flandrii, by po kilku latach ostatecznie już przybyć na dwór Wilhelma Zdobywcy. W 1075 r. wybuchła tzw. rewolta earlów, która zakończyła się jak wszystkie poprzednie. Ok. 1080 r. wygasł wszelki czynny opór przeciwko rządom normańskim. W 1081 r. dokonał najazdu na Walię, usuwając niebezpieczeństwo zagrażające z tej strony jego władzy.

[edytuj] Król Anglii

Rządy Wilhelma Zdobywcy oznaczały początek nowej epoki w dziejach Anglii. W ciągu kilku lat po bitwie pod Hastings, anglosaska klasa możnowładcza została praktycznie całkowicie zastąpiona przez przybyszów z kontynentu. Lukratywne godności, tak świeckie jak i kościelne, przypadały Normanom i ludziom związanym z Wilhelmem. Za zabicie Normana groziła wyższa główszczyzna niż za zabicie Anglosasa. Na ludność nakładano olbrzymie podatki (oprócz nich skarb miał inne dochody, takie jak prekaria, Danegeld, daniny od miast, Żydów, opłaty celne i in.), mające napełnić wiecznie pusty skarbiec Wilhelma. Dobra ziemskie były konfiskowane lub wykupywane za bezcen przez zwycięzców. Ponadto okazało się, że nowa elita bynajmniej nie zamierza wzorem duńskich najeźdźców z początków XI wieku zasymilować się z miejscowymi.

Wraz z normandzkim podbojem pojawił się w Anglii w pełni rozwinięty system feudalny. Całe terytorium kraju uznano za własność króla, który mógł nadawać ziemie swoim wasalom. Ścisła domena królewska obejmowała 1/7 terytorium kraju, głównie tereny najbardziej urodzajne. W domenie królewskiej lasy przekształcono w rezerwaty łowieckie, gdzie zabronione było polowanie pod groźbą wykłucia oczu. Wprowadzono odmienną niż na kontynencie zasadę, że "wasal mojego wasala jest moim wasalem". Wilhelm unikał również nadawania zwartych kompleksów lenn. Nadania ziemskie, choć liczne, były rozproszone po wielu hrabstwach (np. Robert de Mortain uzyskał 693 nadziały w 20 hrabstwach). Wyjątkami od tej zasady były hrabstwa pograniczne, takie jak Cheshire, Durham i Kent. Dwie ostatnie powierzono pieczy duchownych, Cheshire przekształcono w marchię wojskową.

Kolejne bunty przerzedzały szeregi dawnej arystokracji. Możni ginęli na polach bitew lub uciekali za granicę. Niektórzy godzili się z losem i wstępowali w szeregi nowej anglonormandzkiej arystokracji. Pomniejsci anglosascy arystokraci zachowali swoje posiadłości, ale zostali podporządkowani normańskim baronom.

Wilhelm budował również w całym kraju zamki (min. Tower of London) mające utrzymywał podbity kraj w posłuszeństwie. Za jego panowania rozpoczęła się dominacja wśród klas wyższych języka i kultury francuskiej, która utrzyma się do XIV wieku. Wilhelm dokonał również przeglądu anglosaskiego prawa i wzbogacił je normańskimi elementami. Sądownictwo publiczne znalazło się pod kontrolą funkcjonariuszy królewskich, głównie szeryfów, odpowiedzialnych również za zbieranie podatków i utrzymanie pokoju w podległym im hrabstwie.

[edytuj] Doomsday Book

Na polecenie Wilhelma, w latach 1085-1086, opracowano rejestr budynków, gruntów oraz pogłowia trzody i bydła. Spis ten był przeprowadzony, głównie po to, aby było wiadomo, jakie na kogo nakładać podatki. Od sum zapisanych w księdze nie było odwołania, stąd lud nazwał ją Księgą Sądu Ostatecznego (ang. Doomsday Book).

[edytuj] Życie prywatne

Wilhelm był wysokim i szczupłym mężczyzną o ciemnych włosach i władczym głosie. Był odważnym i mądrym dowódcą, cenił sobie lojalność. Potrafił hojnie nagradzać, ale również okrutnie karać. Był dobrego zdrowia i, jeśli wierzyć kronikom, nie posiadał żadnych nałogów. Był równocześnie bardzo skąpy i chciwy. W późniejszych latach życia roztył się do tego stopnia, że miał problemy ze wsiadaniem na konia.

W życiu rodzinnym Wilhelm pozostał wierny swojej małżonce. Kroniki nie notują jego ekscesów miłosnych, nie słyszymy o jego nieślubnym potomstwie. Wilhelm i Matylda doczekali się razem ok. 11 dzieci. Z rodziną Wilhelm utrzymywał dobre relacje, które popsuły się pod koniec jego życia, kiedy to zbuntował się jego najstarszy syn, Robert II Krótkoudy.

[edytuj] Śmierć

Wojna z pierworodnym synem trwała w latach 1077-1080 i zakończyła się ugodą. Pod koniec życia Wilhelm wdał się w wojnę z królem Francji. Podczas oblężenia Mantes, ważnego miasta na pograniczu francusko-normandzkim, Wilhelm spadł z konia i został ciężko ranny. Rana okazała się śmiertelna. Króla przewieziono do Rouen, gdzie przy jego łożu stanęli młodsi synowie, Wilhelm (ulubiony syn Zdobywcy) i Henryk. Robert pozostał na dworze króla Francji. Mimo tego Wilhelm przekazał mu Normandię. Korona Anglii przypadła Wilhelmowi (ugoda z królem Francji w 1066 r. przewidywała, że po śmierci Wilhelma korona Anglii i Normandii będzie rozdzielona), natomiast Henryk otrzymał 5000 funtów srebra. Zapisawszy hojne darowizny na rzecz Kościoła i ubogich Wilhelm zmarł 9 września 1087 r.

Wilhelm został pochowany w klasztorze św. Stefana w Caen, który sam ufundował. Jego ciało zostało połamane, gdyż nie chciało się zmieścić do trumny. Podobno zwłoki wydzielały straszliwy odór, który wypłoszył żałobników.

[edytuj] Rodzina

W 1053 r. w katedrze Norte Dame w Eu w Normandii, poślubił Matyldę (ok. 1031 - 2 listopada 1083), córkę Baldwina V, hrabiego Flandrii i Adelajdy, córki Roberta II Pobożnego, króla Francji. Wilhelm i Matylda mieli razem czterech synów i ok. siedmiu córek (liczba niepewna):

• Robert II Krótkoudy (ok. 1054 - 10 lutego 1134), książę Normandii
• Adeliza (lub Alicja) (ok. 1055 - ?), istnienie niepewne, istnieje pogląd, że była zaręczona z królem Haroldem II
• Cecylia (ok. 1056 - 1126), opatka klasztoru Świętej Trójcy w Caen
• Wilhelm II Rudy (ok. 1056 - 2 sierpnia 1100), król Anglii
• Ryszard (1057 - ok. 1081), zginął w wypadku w New Forest
• Adela (ok. 1062 - 8 marca 1137), żona Stefana II, hrabiego Blois, była matką króla Stefana
• Gundred (ok. 1063 - 1085), żona Williama de Warenne, 1. hrabiego Surrey, nie jest pewne czy była córką Wilhelma, niektórzy historycy uważają, że mogła być jego nieślubnym dzieckiem lub pasierbicą
• Agata (ok. 1064 - 1080), zaręczona z Haroldem z Wessex i Alfonsem VI Mężnym, królem Kastylii
• Konstancja (ok. 1066 - 1090), żona Alana IV Młodszego, księcia Bretanii, została otruta prawdopodobnie na polecenie męża
• Matylda, istnienie niepewne
• Henryk I Beauclerc (ok. 1068 - 1 grudnia 1135), król Anglii i książę Normandii

[edytuj] Bibliografia

[edytuj] Kroniki

• Oderyk Vitalis, Historia Ecclesiatica, (tłum. na język angielski Marjorie Chibnall, Oxford Medieval Texts, 1968-1990, ISBN 0-19-820220-2)
• Wilhelm z Jumieges, Historia Normannorum
• Wilhelm z Poitiers, Gesta Guillelmi II ducs Normannorum, obejmuje lata 1047-1068, wykorzystane później przez Oderyka Vitalisa (tłumaczenie na język angielski pt. The Gesta Guillelmi by William of Poitiers, ISBN 0-19-820553-8)
• zbiór kronik anglosaskich wydany przez Anne Savage, wydawnictwo CLB, 1997, ISBN 978-1-85833-478-3

[edytuj] Współczesne opracowania

• David Bates, William the Conqueror, 1989, ISBN 978-0-7524-1980-0
• Allen Brown, Historia Normanów, tłum. Jerzy Jarniewicz, Gdańsk 1996
• Nick Higham, Podbój Anglii przez Normanów, tłum. Sławomir Bartosiak, Warszawa 2001
• J.Z. Kędzierski, Historia Anglii do 1485, Wrocław 1966
• Jacek Soszyński, Hastings 1066, wyd. Bellona, Warszawa 2003, ISBN 83-11-09678-3
• George Trevelyn, Historia Anglii, tłum. A. Dębnicki, Warszawa 1967
• Benedykt Zientara, Historia powszechna średniowiecza, wydawnictwo TRIO, wyd. VIII, Warszawa 2002, ISBN 83-85660-94-1
• Henryk Zins, Historia Anglii, Wrocław 1971
• Paul Zumthor, Wilhelm Zdobywca, tłum. Eligia Bąkowska, Warszawa 1994

Poprzednik Robert I Wspaniały

książę Normandii 1035 - 1087

Następca Robert II Krótkoudy

Poprzednik Edgar II Ætheling

król Anglii 1066 - 1087

Następca Wilhelm II Rudy