Xawery Dunikowski
Z Wikipedii
Xawery Dunikowski - (ur. 24 listopada 1875 w Krakowie, zm. 26 stycznia 1964 Warszawie), wybitny pedagog, rzeźbiarz i malarz.
Pochodził ze zubożałej szlachty. Jego ojciec Mieczysław pracował jako nadkonduktor kolei warszawsko-wiedeńskiej. Edukację rozpoczął w Szkole Technicznej w Warszawie. W 1896 r. przyjechał do Krakowa uczyć się w Szkole Sztuk Pięknych u rzeźbiarzy: Alfreda Dauna w latach 1896-99 i Konstantego Laszczki 1899-1903.
Po studiach wyjechał do Warszawy, aby objąć stanowisko profesora rzeźby w Szkole Sztuk Plastycznych. W 1905 r. zastrzelił malarza Wacława Pawliszaka, jednak został wkrótce zwolniony z aresztu po zapłaceniu kaucji w wysokości 2 tys. rubli. Pracował tu do 1910 r., wracając na okres 4 lat do Krakowa. W 1914 r. wyjechał na stypendium do Londynu. Kolejne lata spędził w Paryżu, zaliczając nawet roczną służbę w Legii Cudzoziemskiej. W 1922 r. wrócił do kraju, aby objąć katedrę rzeźby na krakowskiej ASP.
W okresie międzywojennym otrzymał wiele prestiżowych nagród, wykonał setki realizacji, które przyniosły mu międzynarodową sławę. Wśród dzieł z tego okresu czasu należy wymienić postacie czterech ewangelistów na gmachu Seminarium Śląskiego w Krakowie z 1927 r., głowy wawelskie z lat 1925-27 i najlepsze dzieło - pomnik prezydenta Józefa Dietla z 1936 r. Pomnik ten dziś zaliczany jest do najwybitniejszych dzieł Dunikowskiego i uważany za jeden z najlepszych pomników na świecie.
Okres okupacji spędził jako więzień obozu Auschwitz, gdzie trafił po aresztowaniu w 1940 r. Po wojnie, w latach 1945-55, kierował katedrą rzeźby na krakowskiej ASP. W 1955 r. na stałe przeniósł się do Warszawy. W 1959 r. został profesorem i kierownikiem katedry rzeźby w Państwowej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Z powojennych realizacji Dunikowskiego należy wymienić Pomnik Czynu Powstańczego na Górze św. Anny (1955) powstały w wyniku przebudowania niemieckiego mauzoleum. Z obrazów warto wspomnieć "Portret córki" z 1924 r. i "Autoportret w stroju mandaryna" z 1935 r. W Krakowie Dunikowski mieszkał w latach 1938-1940 i 1945-1955 na ulicy Karmelickiej 27, dziś na kamienicy znajduje się tablica upamiętniająca artystę.
Był artystą powszechnie znanym i cieszącym się ogromnym autorytetem. Odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej w 1949 r. i Orderem Sztandaru Pracy I Klasy w 1955 r.
