Order Budowniczych Polski Ludowej

Z Wikipedii

Order Budowniczych Polski Ludowej – polskie odznaczenie cywilne (order), najwyższe odznaczenie państwowe z okresu 1949-1952 i okresu PRL.

Order Budowniczych Polski Ludowej został ustanowiony przez Sejm ustawą z dnia 2 lipca 1949 roku w celu „nagrodzenia wyjątkowych zasług położonych dla dzieła budowy Polski Ludowej”.

[edytuj] Zasady nadawania

W myśl ustawy, Orderem Budowniczych Polski Ludowej mogli być wyróżnieni obywatele polscy, którzy szczególnie zasłużyli się dla budowy Polski Ludowej wybitną działalnością lub wybitnymi czynami w dziedzinach:

• rozwoju gospodarki narodowej, zwłaszcza przez: dokonanie wynalazków, usprawnienie pracy lub ulepszenie metod pracy – jeżeli to ma poważne znaczenie ekonomiczne – inicjowanie współzawodnictwa albo przodownictwa pracy
• oświaty, nauki, kultury i sztuki
• podniesienia obronności kraju
• podniesienia zdrowotności i kultury fizycznej narodu
• służby publicznej

Orderem mogły być również wyróżniane przedsiębiorstwa, instytucje i jednostki terytorialne. Order mógł być nadawany tylko jeden raz tej samej osobie. Nadawała go Rada Państwa (do 1952 roku Prezydent RP).

Ustawą z 17 lutego 1960 o orderach i odznaczeniach inaczej zredagowano statut orderu. W jej myśl, Order Budowniczych Polskiej Ludowej mógł być nadany obywatelom polskim, którzy położyli szczególnie wybitne zasługi w dziele budowy Polskiej Ludowej, zwłaszcza w dziedzinie:

• działalności państwowej lub społecznej,
• gospodarki narodowej,
• oświaty, nauki, kultury i sztuki,
• ochrony zdrowia,
• umocnienia obronności Państwa.

[edytuj] Odznaczeni orderem

Pierwsze nadanie Orderu Budowniczych Polski Ludowej miało miejsce w dniu 22 lipca 1949 roku, otrzymało je wtedy osiem osób, głównie przodowników pracy: Wincenty Pstrowski (górnik, pośmiertnie), gen. broni Karol Świerczewski (pośmiertnie), Franciszek Apryas (górnik), Xawery Dunikowski, Franciszek Fiedler, Wanda Gościmińska (włókniarka), Michał Krajewski (murarz) i Stanisław Mazur (rolnik).
W późniejszym okresie otrzymywali je głównie działacze partii PZPR i przodownicy pracy, lecz także osoby zasłużone dla kultury lub nauki. Order otrzymali m.in. gen. broni Józef Baryła, gen. broni Zygmunt Berling, Bolesław Bierut, Władysław Broniewski, Józef Cyrankiewicz, Halina Czerny-Stefańska, Wiktor Dega, Jan Dobraczyński, Stanisław Dobrowolski, Arkady Fiedler, Felicja Fornalska, Natalia Gąsiorowska, Władysław Gomułka, gen. dyw.Mieczysław Grudzień, Stanisław Gucwa, gen. dyw. Zygmunt Huszcza, Maria Iskra, Jarosław Iwaszkiewicz, Henryk Jabłoński, gen. armii Wojciech Jaruzelski, Sylwester Kaczmarek, Tadeusz Kotarbiński, Władysław Krasnowiecki, Leon Kruczkowski, Oskar Lange, Stanisław Lorentz, Witold Lutosławski, Edmund Jan Osmańczyk, Jerzy Putrament, marsz. Polski Konstanty Rokossowski, Włodzimierz Sokorski, Ludwik Solski, marsz. Polski Marian Spychalski, Stanisława Świderska, Piotr Zaremba, gen. dyw. Aleksander Zawadzki, Wojciech Żukrowski, marsz. Polski Michał Rola-Żymierski.

Orderem wyróżniono także: województwo katowickie (1960), Łódź (1960), Wrocław (1965), Kraków i woj. krakowskie (1966), Poznań i woj. poznańskie (1966), Warszawę (1970).

Łącznie do 1984 roku nadano 314 Orderów Budowniczych Polski Ludowej osobom oraz 6 miastom i województwom, a także organizacji ZBoWiD. Najwięcej nadano ich w 1974 - 56 orderów. W 1981 i 1982 roku, 7 osób pozbawiono orderów, m.in. Edwarda Babiucha. Order został zniesiony ustawą z dnia 16 października 1992 roku, lecz nie był już nadawany od 1985 roku.

[edytuj] Opis odznaki

Odznaką Orderu Budowniczych Polski Ludowej jest wykonana ze złota ośmiopromienna gwiazda o średnicy 53 mm, między promieniami znajdują się pola w kształcie kielicha kwiatu, zwrócone do środka gwiazdy. Pola te na awersie pokryte są czerwoną emalią z prześwitami białej emalii. W środku awersu znajduje się okrągła tarcza pokryta szafirową emalią o średnicy 17 mm, z umieszczoną na niej postacią robotnika trzymającego w prawej ręce czerwony sztandar, a w lewej młot. Postać robotnika oraz młot są złote. Tarcza okolona jest dwoma ramkami: złotą i biało emaliowaną, umieszczonymi w ośmiobocznym obramowaniu. Na rewersie promienie gwiazdy są złote, bez emalii. Na środku jest okrągła tarcza o średnicy 19 mm emaliowana na czerwono z napisem PRL, koloru złotego (na orderach nadawanych do 1952 roku był napis RP). Projektantami orderu byli Michał Bylina i Wojciech Jastrzębski.

Wstążka orderu miała szerokość 40 mm, koloru czerwonego z ciemnoniebieskimi paskami o szerokości 4 mm po bokach i białym paskiem o szerokości 10 mm pośrodku.

Order noszono na lewej stronie piersi, w kolejności jako pierwszy (od prawej strony).