Komuna e Prishtinës

Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë

Prishtina
Statistika
Popullsia -dendësia	564,800 banorë 661 banorë/km²
Sipërfaqja	854 km²
Administrata
Shteti	Kosova
Rrethet	Prishtina
Posta	10 000
Prefiksi telefonik	0381 38
Faqe zyrtare	KK Prishtinë
Politika
Kryetar	Ismet Beqiri
Partia udhëheqëse	LDK
Komunikacioni
Targa e automjeteve	KS
Aeroporti	Nënë Tereza IATA-Code: 10 km nga qendra
redaktoni kutinë

Komuna e Prishtinës është njësi admistrative në pjesën veri-lindore të Kosovës me qendrë në kryeqytetin e Kosovës Prishtinë.

Tabela e përmbajtjeve 1 Pak histori 2 Gjeografia 3 Ekonomia 4 Demografia 5 Kultura 5.1 Objekte turistike dhe kulturore 6 Politika 7 Të tjera 8 Shiko dhe këtu 9 Burim i të dhënave 10 Lidhje të jashtme

[redaktoni] Pak histori

Gjurmët e banimit në Prishtine dhe rrethine i gjejmë që në parahistori. Lokalitetet e Neolitit të hershëm, si në Matiçan, Graçanicë, Ulpianë etj. pastaj në epokën e bronzit, deri te etnokultura dardane që nga shek. VIII e VI p.e. sonë e vërteton ketë. Në të dhënat historike të shkruara deri në shek. XIV, për Prishtinën kemi të dhëna të pakta e fragmentare. Shkrimet e para për Prishtinën si një fshatë janë bërë nga Johan Kantakuzes, perandor i Bizantit i cili përmend kishën e Shën Mërisë. Duket se qendra e Prishtinës së sotshme gjatë periudhave historike ka lëvizur nga kohërat e vjetra si Ulpiana (Ulkiana) deri te mesjeta e hershme Artana si qytet xehetarësh. Gjatë sundimit Osmane qyteti fillon të fitoi edhe rendësin tregtare për regjionin. Nga popujt e regjionit të Ballkanit, Prishtina është e njohur si tregu i arit.

Amza e banorëve të regjistruar që jetonin në Prishtinë ndër shekuj:

• 1486 - 392 familje
• 1569 - 692 familje
• 1669 - 2.060 familje
• 1685 - 3.000 familje
• 1689 - 4.000 familje
• 1850 - 3.000 familje (12.000 banorë)
• 1902 - 18.000 banorë (3.760 familje)
• 1921 - 14.338 banorë
• 1948 - 19.631 banorë (4.667 familje)
• 1961 - 38.593 banorë (9.059 familje)
• 1971 - 69.514 banorë (14.813 familje)
• 1981 - 108.083 banorë (21.017 familje)

[redaktoni] Gjeografia

Komuna e Prishtinës përfshinë një sipërfaqe prej 572 kilometra katrorë. Prishtina ndodhet në pjesën veriperëndimore të Kosovës dhe shtrihet buzë rrafshnaltës së plleshme rrëzë maleve të argjendta. Ka pozitë të përshtatshme gjeografike, pasi gjendet në kryqëzimet parësore kontinentale.

[redaktoni] Ekonomia

Numri i përgjithshëm i bizneseve të regjistruara në Komunën e Prishtinës, sipas llojit të pronës është 8.735 biznese me 75.089 punëtorë. Saktësisht numri i punëtorëve nuk dihet, për faktin se regjistrimi tashmë është në kompetencë të Ministrisë së Tregtisë dhe Industrisë, përkatësisht Agjencisë për Regjistrim të Bizneseve. Për biznese merret vetëm leja, mirëpo ka shumë të atillë që nuk e kanë kryer këtë procedure të domosdoshme. Aktualisht në sektorin e gjuetisë dhe pylltarisë janë 27 biznese me 29 punëtorë, ndërsa në atë të peshkimit janë 31 punëtorë dhe dy biznese. Në sektorin e industrisë nxjerrëse ekzistojnë 16 biznese me 107 punëtorë, në industri përpunuese janë 600 biznese me 4.527 të punësuar, ndërkaq sektori i furnizimit me energji elektrike, gas dhe ujë numëron 5 biznese me 12.836 punëtorë. Në fushën e ndërtimtarisë janë 329 biznese me 3.976 të punësuar, ndërsa tregtia me shumicë dhe pakicë, i riparimit të biçikletave, motoçikletave dhe artikujve për përdorim personal e shtëpiak ka 4.203 biznese me 21.026 punëtorë. Një biznes mjaft i përhapur në kryeqytetin e Kosovës është edhe ai i hotelerisë, ku aktualisht veprojnë 781 restorane dhe hotele me 6.584 të punësuar.

Biznesi i transportit, magazinimit dhe i komunikacionit përfshinë 1.672 biznese me 18.351 të punësuar, ndërkohë me biznes të ndërmjetësimit financiar janë të punësuar 285 persona dhe kjo veprimtari ka 26 biznese. Në shërbimin e afarizmit ekzistojnë 273 biznese me 285 të punësuar. Numri i përgjithshëm i bizneseve në Prishtinë është 8.412, ndërkaq numri i përgjitshëm i të punësuarëve kap shifrën në 73.429. Vetëm gjatë vitit të kaluar në Komunën e Prishtinës janë regjistruar 2.908 biznese, kanë njoftuar në media zyrtarë nga Agjecia për Regjistrim të Bizneseve në MTI. Ata kanë thënë se rreth 50 për qind të bizneseve janë regjistruar në veprimtarinë e tregtisë me shumicë dhe pakicë.

Nga rreth 3 mijë biznese të reja dhe të regjistruara gjatë vitit 2004, tregtia është biznesi më i preferuar edhe në kryeqytetin e Kosovës.

Sipas listës së MTI-së për biznese dhe klasifikimit të tyre në bazë të veprimtarive, në nivel të Kosovës tregtia me shumicë merr pjesë me 11 për qind, derisa ajo me pakicë 37 për qind, apo shprehur në shifra ka 5837 biznese të tregtisë me shumicë dhe pakicë.

Sipas kësaj liste radhiten: Me 12 për qind transporti tokësor, ajror, i udhëtarëve, pastaj shërbimet hoteliere, restaurantet, hotelet, motelet, menzat ushqimore me 9 për qind, veprimtaritë publike shërbyese me 5 për qind, ndërsa prodhimi i ushqimit dhe pijeve merr pjesë me vetëm 3 për qind.

Aktualisht në Komunën e Prishtinës si pronar të vetëm janë të punësuar 29.605 punëtorë me 7.936 biznese, ndërkaq në partneritet janë 7.037 të punësuar në 339 biznese. Si kompani të përbashkëta janë 54 biznese dhe 10 kooperativa me 131 të punësuar. Në pronën private me përgjegjësi të kufizuar, në kryeqendrën e Kosovës aktualisht janë 183 veprimtari me 1.375 të punësuar, kompani publike janë 13, kurse ekzistojnë edhe 57 prona shtetërore me 15.472 punëtorë dhe 143 biznese shoqërore me gjithësej 14.137 punëtorë.

[redaktoni] Demografia

• Shiko Lista e ardhacakëve - Prishtinë

Komuna e Prishtinës i ka gjithësej 48 fshatra. Përposë shqiptarëve në Komunën e Prishtinës jetojnë edhe disa komunitete tjera siq janë: Serbët, turqit, boshnjakët, romët, ashkalinjët etj.

Përbërja etnike
Viti / Etnia	Shqiptar	%	Serb	%	Romë	%	Të tjerë	%	Total
1991 reg.	161,314	78.7	27,293	13.3	6,625	3.2	9,861	4.8	205,093
1998	N/A	N/A	N/A	N/A	N/A	N/A	N/A	N/A	225,388
Shkurt 2000 llog.	550,000	97.4	12,000	2.2	1,000	0.1	1,800	0.3	564,800
Burimi: 1991 figures from Federal Republic of Yugoslavia (FRY) Institute for Statistics – others include Montenegrins, Slav Muslims, Turks, etc. 1999 figures fromUNHCR, "Kosovo Village List", 9 March 1999 (1998 population estimate excluding forced displacement). 2001 figures from KFOR – MNB (c) and for minority figures OSCE/UNHCR ‘Situation of Ethic Minorities in Kosovo’, February 2001. It is noted that the 1991 census was highly politicised and is thus unreliable. [1]

[redaktoni] Kultura

Edukimi

Komuna e Prishtinës ka 17 biblioteka publike. Biblioteka kryesore e Qytetit ka përafërsisht 58.475 libra dhe 16 degë: Pallatin e Rinisë, Bibliotekën Përkujtimore të shkrimtarit Hivzi Sylejmani, bibliotekën e "Përrallave" dhe, në Llukar, Koliq, Hajvali, Llaplleselë, Graçanicë, Çagllavicë, Slivovë dhe Viti të Marecit me 108.541 libra, në përgjithësi me 167.016 libra.

Gjatë masave të dhunëshme serbe të viteve 1990-1999 dhe luftës, "Dora e zezë" e ka djegur bibliotekën në Hade, ka shkatërruar një numër të librave në bibliotekën e Obiliqit, dhe ka djegur bibliotekën në Koliq dhe Viti të Marecit. Numri i librave të djegur është rreth 23.000.

Muzika klasike

Prishtina si kryeqender e Kosovës është njëherit edhe qyteti në të cilën gjendet edhe instituti i Operës dhe Filharmonisë së Kosovës që udhëhiqet nga dirigjendi Arbër Dhomi.

Sporti

• Basketbolli në vitet pas luftës 2000 - 2005 është njëri ndër sportet më të popullarizuara në kryeqendër. Në kë të sport në eliten e klubeve Kosovare, Prishina është e prezentuar nga dy skuadrea.
• Futbolli Prishtinas ka një traditë të gjatë sportive. Prirës i kësaj tradite është skuadra që mbanë emrin e qyteti KF Prishina e cila ndeshjet vendase i zhvillon në Stadiumin e Qytetit.

[redaktoni] Objekte turistike dhe kulturore

Ndër objektet turistike dhe kulturore më të vizituara në Konunen e Prishtinës janë:

• Monumenti „Skënderbeu“

Ky monument i përkushtruar heroit kombëtarë Gjergj Kastriot-Skenderbeut gjendet në qendrën administrative të qytetit dhe është ndërtuar pas luftës së fundit. Banorët e shumtë që jetojnë në diasporë e viztojnë këtë objektë dhe vendasit që me një ceremoni e kanë përcjellur sjelljen e satujës së Skenderbeut e konsiderojnë si ardhje të lirisë.

• Teatri Kombëtar

Teatri kombëtar gjendet përballë monumetit "Skendebeu" dhe i argëtonë Prishtinait me shfaqjet e shpeshtuara pas luftës.

• Parku Nacional „Gërmia“

Është vendi në të cilin Prishtanisit e kalojnë kohen e lirë kryesisht gjatë ditëve të ngrohta. Ky parkë është i paisur me liqenin dhe restorante e pushimore të ndryshme rreth tij.

• Biblioteka Kombëtare Universitare e Kosovës

Vetë objekti i kësaj Biblioteke ka një hstori të veten që paraqet rrethanat politike e shoqërore kosovare të viteve të gjysmës së dytë të shekullit të kaluar. Objekti nga pamja e jashtëme është i ndërtuar me disa kupe të cilat në kohrat e kaluara për vendasit simbolizonin "Plisin" simbol i veshjes kombëtare. Përndryshe në këtë objekt ruhen libra të ndryshëm të cilët qytetarët kanë mundësi ë i lexjnë brenda objektit.

• Muzeu i Kosovës
• Galeria e Arteve

[redaktoni] Politika

Partia dominuese në komunën e Prishtinës është "Lidhja Demokratike e Kosovës" - LDK. Kretarë i komunës është Ismet Beqiri anëtarë i partisë dominuese.

[redaktoni] Të tjera

   * Telekomunikacioni

   * Transporti

Aeroporti i Prishtinës pas luftës është përdorur si vendkalimi kufitar më i dendur në Kosovë. Më 15 qershor, Aeroporti ndërkombëtar i Prishtinës është dekorua me ‘Çmimin aeroporti më i mirë 2006’ për aeroportet me nën një milion udhëtarë për vit. Ky nder është prezantua nga Këshilli Ndërkombëtar i Aeroporteve (ACI). ACI e njohu rritjen mbresëlënëse prej 300 për qind në trafikun e pasagjerëve gjatë viteve të fundit, investimin e madh në objekte, rrjetin e zgjeruar në mënyrë të shpejtë, dhe ndërtimin intensiv të kapaciteteve dhe trajnimin e personelit të aeroportit.^[2]

   * Ushtria (TMK)
   * Turizmi :

[redaktoni] Shiko dhe këtu

• Foto galeria

Aktivitetet ekonomike dhe burimet kryesore të të ardhurave.

Sektori i bujqësisë, gjuetësisë dhe pylltarisë përshinë 27 biznese. Në sektorin e industrisë nxjerrëse ekzistojnë 16 biznese. Sektori i furnizimit me energji elektrike, gas dhe ujë numëron 5 biznese, ai i ndërtimtarisë me 329 biznese, ndërsa ai i tregtisë me shumicë dhe pakicë 4.203 biznese. Po ashtu edhe biznesi i hotelerisë po avancohet përditë e më shumë dhe kështu në Komunën e Prishtinës aktualisht ekzistojnë 781 restorante dhe hotele. Në biznesin e ndërmjetësimit financiar veprimtarinë e tyre e zhvillojnë 26 biznese, ndërsa në shërbimin e afarizmit ekzistojn 273 biznese. Administrimi publik dhe mbrojta e sigurimit social vepron me 10 biznese, ndërsa mbrojtja shëndetësore e sociale me 104 veprimtari. Numri i pergjithshëm i biznesit në Komunën e Prishtinës është 8.412 sish.

Në Komunën e Prishtinës ekzistojnë edhe 57 prona shoqërore me 143 biznese shoqërore. Kështu, numri i përgjithshëm i biznesit të regjistruar në Komunën e Prishtinës është 8.735 biznese më 75.089 punëtorë.

[redaktoni] Burim i të dhënave

• Dokumente të OSCE-së të gjetura në internet në vitin 2006, për profilet e komunave të Kosovës: mik/2005/02/1199_en.pdf
• Dokumente të Rrjetës Elektronike të Organizatave Mjedisore Kosovare - Sharri.net 2006: prishtina.pdf
• Dokumente të Postës dhe Telekomit Kosovës të gjetura në internet 2006:KodePostare.pdf
• Dokumente të Misionit të Bibliotekës së Kosovës të gjetura në internet në vitin 2006: Raporti i IFLA-s/FAIFE-së, prill 2000: Anex 3

1. ^ OSCE(PDF/HTML)
2. ^ Fokus Kosova

[redaktoni] Lidhje të jashtme

• KK Prishtinë
• Association of Kosovo Municipalities - Asociacioni i Komunave të Kosovës
• Universiteti i Prishtinës
• Qendra Kryesore e Procesimit

---

• Profile of Prishtinë .pdf
• OSCE Profile of Prishtinë .html
• Rrjeta Elektronike e Organizatave Mjedisore Kosovare - Prishtina - sharri.net
• Organizata Internacionale e emigrimit
• IFLA - International Federation of Library Associations and Institutions - raport para dhe pas luftës - anglisht

---

• Aeroporti Nënë Tereza