มะกรูด

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

มะกรูด

ต้นมะกรูด

การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์

อาณาจักร:	Plantae
ส่วน:	Magnoliophyta
ชั้น:	Magnoliopsida
อันดับ:	Sapindales
วงศ์:	Rutaceae
สกุล:	Citrus
ชนิด:	C. hystrix

ชื่อทวินาม

C. hystrix
DC.

มะกรูด เป็นพืชในสกุลส้ม (Citrus) มีผลมีเขียวเข้ม เปลือกเป็นปุ่มป่ำ เนื้อข้างในมีน้ำแต่ไม่มากอย่างส้มชนิดอื่นๆ ใบมีสีเขียวเข้ม ขอบใบเว้าแบ่งเป็นสองส่วน และมีกลิ่นฉุน ยาวประมาณ 6 นิ้ว และกว้าง 2 นิ้ว ใบด้านบนสีเข้ม ใต้ใบสีอ่อน

ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ นิยมใช้ใบมะกรูดและผิวมะกรูดเป็นส่วนหนึ่งของเครื่องปรุงอาหารหลายชนิด นอกจากในประเทศไทยและลาวแล้ว ยังมีความนิยมในกัมพูชา เวียดนาม มาเลเซีย และอินโดนีเซีย (โดยเฉพาะบาหลี)

[แก้] การนำมาใช้

การใช้มะกรูดสระผมน่าจะรู้จักกันมาตั้งแต่สมัยโบราณ วิธีการสระ บ้างก็ใช้ผลดิบผ่าแล้วบีบน้ำสระโดยตรง บ้างก็นำไปเผา หรือต้มก่อนสระ มะกรูดยังมีใช้ในพระราชพิธีสำคัญ เช่น พระราชพิธีโสกันต์ ซึ่งระบุไว้ในพระราชพิธีสิบสองเดือนไว้ ว่าจะต้องมีผลมะกรูดและใบส้มป่อยประกอบในพิธีด้วย เข้าใจว่าน่าจะใช้เพื่อการสระผมนั่นเอง และก็สามารถนำไปล้างพื้นได้ด้วย ซึ่งเป็นสมุนไพรชนิดหนึ่งเช่นกัน

น้ำมะกรูดมีรสเปรี้ยว กลิ่นฉุนคล้ายใบ แต่ไม่ค่อยจะได้ประโยชน์กันมาก ทั้งนี้อาจจะเป็นเพราะหาได้ยากกว่า และได้น้ำน้อยกว่า เพราะมะกรูดมีส่วนเปลือกที่หนา ขณะที่มะนาวหาได้ง่ายกว่า น้ำมากกว่า และรสชาติที่ถูกปากมากกว่า อย่างไรก็ตาม มีอาหารบางชนิดที่นิยมใช้น้ำมะกรูดเช่นกัน ค่ะ

[แก้] กล่าวถึงในวรรณคดี

สำหรับผลมะกรูดนั้นชาวไทยนิยมใช้ สระผมมาช้านาน และมีกล่าวไว้ในวรรณคดีของไทยหลายเรื่อง เช่น โคลงกำสรวล และกาพย์ห่อโคลงนิราศพระบาท ในสมัยอยุธยา ดังนี้

เยียมาสํดอกแห้ง	หฤทัย ชื่นแฮ
เคร่ายอมถวิลงมอก	ค่ำเช้า
เยียมาเยียไกลคลาย	บางกรุจ
ถนัดกรูดแก้วสระเกล้า	กลิ่นขจร
(โคลงกำสรวล บทที่ 54)

มะกรูดสองแถวทาง	คิดมะกรูดนางสางสระผม
แก้เกล้าเจ้าผึ่งลม	กลิ่นขจรขจายเรียมสบายใจ

มะกรูดสองเถื่อนถ้อง	แถวพนม
มะกรูดเหมือนนางสระผม	พ่างเพี้ยง
แก้เกล้าเจ้าผึ่งลม	รวยรื่น
ขจรสุคนธกลิ่นเกลี้ยง	รื่นล้ำเรียมสบายฯ
(กาพย์ห่อโคลงนิราศพระบาท	เจ้าฟ้าธรรมาธิเบศร์)