วิกิพีเดีย:การอ่านตารางจำแนกพันธุ์
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ตารางจำแนกพันธุ์ หรือ taxobox (ย่อมาจาก taxonomy infobox) เป็นตารางที่สร้างขึ้นเพื่อจัดจำแนกสิ่งมีชีวิตว่าอยู่ในสายวิวัฒนาการใด สำหรับการอ่านตารางจำแนกพันธุ์นั้น ท่านสามารถทำความเข้าใจได้ไม่ยากนัก อาจจะมีปัญหาอยู่บ้างเล็กน้อยตรงที่ชั้นของวิวัฒนาการ หนังสือบางเล่มอาจเขียนไม่ตรงกับที่เขียนไว้ภายในวิกิพีเดียก็ได้ เช่น ส่วน (พืช) หนังสือบางเล่มเขียนเป็น ดิวิชัน ก็ได้
สำหรับคำอธิบายเกี่ยวกับการใส่ตารางจำแนกพันธุ์ลงในบทความ และการปรับแก้ตารางจำแนกพันธุ์ ขอให้ท่านดูเพิ่มที่ วิกิพีเดีย:การใช้ตารางจำแนกพันธุ์ และ วิกิพีเดีย:การใช้ตารางจำแนกพันธุ์แบบหลายส่วน สำหรับคำอธิบายการอ่านตารางจำแนกพันธุ์ มีดังนี้ (ดูภาพขวาประกอบหมายเลขที่ให้ไว้)
- ชื่อสามัญ เป็นชื่อที่เราใช้เรียกขานสิ่งมีชีวิตกันทั่ว ๆ ไป จะใส่ลงตรงนี้ แต่ถ้าสิ่งมีชีวิตชนิดนั้น ๆ ไม่มีชื่อสามัญที่เป็นที่ยอมรับ ผู้เขียนบทความก็สามารถใช้ชื่อวิทยาศาสตร์แทนได้
- ภาพของสิ่งมีชีวิต และคำบรรยาย เพื่อให้ท่านได้ทราบถึงลักษณะทางกายภาพของสิ่งมีชีวิตชนิดนั้น ๆ
- สถานะการอนุรักษ์ จะแสดงไว้ใต้ชื่อสามัญเฉพาะสิ่งมีชีวิตบางสปีชีส์ โดยเฉพาะในอาณาจักรสัตว์ ที่มีสถานการณ์การดำรงเผ่าพันธุ์ใกล้สูญพันธุ์ (โดยส่วนมากในวิกิพีเดียไทยจะไม่เขียนไว้)
- การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ แสดงการจัดสายวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิต ซึ่งจะสัมพันธ์กับลักษณะของสิ่งมีชีวิตนั้น ๆ ซึ่งประกอบด้วยชื่อชั้นการจำแนกดังนี้
- โดเมน(หรือเขต)-แสดงกลุ่มใหญ่ของสิ่งมีชีวิต (บทความส่วนใหญ่มักไม่แสดงไว้)
- อาณาจักร-แสดงกลุ่มใหญ่ระดับรอง ซึ่งสามารถแยกชัดว่าสิ่งมีชีวิตในกลุ่มเหล่านั้นมีลักษณะแยกชัดกันอย่างไร เช่น สิ่งมีชีวิตในอาณาจักรพืชสามารถสังเคราะห์ด้วยแสงได้ สิ่งมีชีวิตในอาณาจักรสัตว์ไม่สามารถสร้างอาหารเองได้ เป็นต้น
- ไฟลัม หรือส่วน(หรือดิวิชัน)-แสดงชนิดของสิ่งมีชีวิตหลัก ๆ ตามสายวิวัฒนาการ สำหรับคำว่า ส่วน หรือดิวิชัน ใช้กับอาณาจักรพืชและฟังไจ
- ชั้น (หรือคลาส) แสดงลักษณะย่อยรองลงมาจากไฟลัม เช่น สัตว์ชนิดหนึ่งอยู่ในคลาสแมมมาเลีย (mammalia) แสดงว่าสัตว์ชนิดนั้นเลี้ยงลูกด้วยนม หรือพืชชนิดหนึ่งอยู่ในคลาสลิลิออปซิดา (lliopsida) ก็แสดงว่าพืชชนิดนั้นเป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยว เป็นต้น
- ตระกูล (หรืออันดับ)-ลักษณะรองลงมาจากคลาส
- วงศ์-รองลงมาจากอันดับ
- สกุล-รองลงมาจากวงศ์
- สปีชีส์-ขยายความลักษณะสิ่งมีชีวิตนั้น ๆ นอกจากนี้ บางครั้งอาจจะมี "สกุลย่อย" (ซับจีนัส-subgenus), สกุลใหญ่" (ซูเปอร์จีนัส-supergenus) ฯลฯ การที่เติมคำว่า -ย่อย (sub-) หรือ -ใหญ่ (super-) ไว้กับชื่อชั้นการจำแนก ก็เพื่อระบุชื่อการจำแนกที่สูงหรือต่ำกว่าชื่อชั้นการจำแนกนั้น ๆ แต่ไม่เลยชั้นการจำแนกที่อยู่ถัดกัน ตัวอย่างเช่น สกุลใหญ่ จะอยู่เหนือกว่าสกุล แต่ต่ำกว่าวงศ์ เป็นต้น
- ชื่อทวินาม หรือ ชื่อไตรนาม (หรือชื่อวิทยาศาสตร์) คือชื่อที่ให้แก่สิ่งมีชีวิตแต่ละสปีชีส์ เพื่อให้เข้าใจได้โดยทั่วกัน ถ้ามีสองส่วนเรียกชื่อทวินาม และถ้ามีสามส่วนก็เรียกชื่อไตรนาม และชื่อย่อนักวิทยาศาสตร์ เป็นชื่อย่อของนักวิทยาศาสตร์ผู้ตีพิมพ์ชื่อวิทยาศาสตร์นั้นเป็นครั้งแรก มักใส่ไว้ท้ายชื่อวิทยาศาสตร์ เมื่อกล่าวถึงเป็นครั้งแรกในงานตีพิมพ์ต่าง ๆ โดยมีกฎเกณฑ์บางประการดังนี้
- ใส่ชื่อสกุลเต็ม เมื่อใช้กับสัตว์ (มักใส่ปีที่ตีพิมพ์ด้วย) เช่น Panthera leo Linnaeus, 1758 ซึ่งเป็นชื่อของสิงโต
- ใส่ชื่อสกุลย่อ เมื่อใช้กับพืช และเห็ดรา เช่น Cocos nucifera L. ซึ่งเป็นชื่อของมะพร้าว
นอกเหนือจากนี้ อาจมีข้อมูลอื่น ๆ เช่นแผนที่แสดงถิ่นที่อยู่ และชื่อพ้อง (synonym) ฯลฯ สำหรับสีที่อยู่บนตารางจำแนกพันธุ์ แสดงถึงอาณาจักรหรือโดเมน ที่ได้จัดจำแนกสิ่งมีชีวิตให้อยู่ แต่ส่วนมากจะยึดที่อาณาจักรมากกว่า ดังตาราง
| อาณาจักร | สี | รหัสสีในวิกิพีเดีย |
|---|---|---|
| อาณาจักรสัตว์ | ชมพู | pink |
| อาณาจักรพืช | เขียวอ่อน | lightgreen |
| อาณาจักรฟังไจ | ฟ้า | lightblue |
| อาณาจักรโพรทิสตา | กากี | khaki |
| โดเมน | สี | รหัสสีในวิกิพีเดีย |
|---|---|---|
| โดเมนยูคาเรีย | น้ำตาลอ่อน | #e0d0b0 |
| โดเมนแบคทีเรีย | เทาอ่อน | lightgrey |
| โดเมนอาร์เคีย | เทาเข้ม | darkgray |
| ชนิด | สี | รหัสสีในวิกิพีเดีย |
|---|---|---|
| ไวรัส | ม่วง | violet |
