Wikipedia:Mga patakaran at panuntunan
Mula sa Tagalog Wikipedia, ang malayang ensiklopedya.
| Ang artikulong ito ay isa sa mga pahinang nangangailangan ng atensyon. Mangyaring ito ay ituwid sa paraang nararapat. |
 |
| Ang nilalaman ng pahinang ito ay opisyal na patakaran sa Wikipedia. May malawak itong pagtanggap sa pagitan ng mga tagapatnugot at kinikilala bilang isang standard na nararapat sundin ng lahat. Maliban sa maliliit na edits, maaaring gamitin ang pahina para sa usapan upang magmungkahi ng mga pagbabago sa patakarang ito. |
Ang Wikipedia ay isang kolaboratibong proyekto; ang mga nagtatag nito at mga kontribyutor ay may iisang layunin:
- Our goal with Wikipedia is to create a reliable and free encyclopedia—indeed, the largest encyclopedia in history, in both breadth and depth (Ingles).
- Ang aming layunin sa Wikipedia ay ang bumuo ng maasahan at malayang ensiklopedya-gayun na nga, ang pinakamalaking ensiklopedya sa kasaysayan, pareho sa kaniyang lapad at lalim (transliterasyon, Tagalog).
Ang Wikipedia ay mayroong mga patakaran at panuntunan upang matulungan ang nakararami, ang mga Wikipedians, upang maabot ang iisang layunin na ito. Ang mga sumusunod ay mga patakaran na patuloy pa ring umuunlad, samantalang ang iba ay matagal pinagtibay, samantalang ang iba naman ay nanatiling malalaking kontrobersya.
Habang ang ibang mga patakaran ay patuloy na umuunlad, maraming Wikipedians ang naniniwala, na walang nasusulat na panuntunan ang sasapat para mabigyan solusyon ang naparaming hindi magandang paguugali.
Mga nilalaman |
[baguhin] Pangunahing patakaran
Hindi na kinakailangan na basahin ang bawat isang patakaran bago makapag-ambag! Gayumpaman, ang mga sumusunod na patakaran ay susi sa mas kapakipakinabang na karanasan sa Wikipedia, at ang mapapabilis ang pagkakaunawa sa kaniyang sistema.
- Ang Wikipedia ay isang ensiklopidya. Wala na itong iba pang layunin.
- Iwasan ang di pantay na pagtingin at pagsulat sa mga usapin. Ang mga artikulo ay dapat na maisulat sa isang patas na paraan, at kailangan maglahad ng mga nagkakaibang pananaw nang pantay at may pagsasaalang-alang sa damdamin ng iba.
- Huwag na huwag aagawin o labagin ang karapatan ng mga may karapatang-ari (copyright). Ang Wikipedia ay malayang ensiklopedya at lisensyado sa ilalim ng terminong "GNU Free Documentation License". Ang pagsusumite ng mga gawang labag sa batas hinggil sa karapatang-ari (maging sa mga batas na lokal, pambansa o pang-internsyunal) ay maaring maging banta sa layuning makabuo ng isang tunay na malayang ensiklopedya na maaring ipamahagi sa iba; maari rin itong maging ugat ng problemang legal.
- Igalang ang ibang kontribyutor. Ang mga Wikipedia kontribyutor ay nagmumula sa ibat ibang bayan at kultura, at maaring di maiiwasan ang pagkakaiba ng pananaw. Ang pagtatrato sa kanila ng may respeto ay susi sa epektibong pagbuo ng proyektong ito. Maari ring tignan ang Wikpedia Etiquette, "Wikipedia: Rules of Engagement", Wikipedia:Sibilidad, Solusyon sa di Pagkakasundo.
[baguhin] Iba pang Patakaran at Panuntunan
Ang mga links na mag-uugnay sa ibat ibang patakaran ay matatagpuaan sa mga sumusunod na Mga Kategorya:
- Mga Kategorya:Opisyal na Patakaran ng Wikipedia - naglalaman ng mga patakaran na may malawakang pag-tanggap at inaasahang susundin ng mga Wikipedians.
- Mga Kategorya:Mga Alintuntunin ng Wikipedia - mas maluwag na pangunahing batas na kadalasan ay tinatanggap ng nakararami at maaring gamitin sa ibang pagkakataon.
[baguhin] Kumbensyon
Ang pagsunod sa mga sumusunod at maaring maging paraan upang mapanatili ang isang konsistent at mas kapakipakinabang na ensiklopediya:
- patakaran Hinggil sa Pag-eedit (Kung paano mag-edit ng artikulo)
- Mga kombensyon sa pagsusulat ng mga artikulo (Gabay pang-estilo sa pagsusulat ng artikulo)
- Paglilinaw (Kung paano maisosolusyunan ang mga di pagkakasundo)
- patakaran Hinggil sa Paggamit ng Larawan (Kung paano gagamitin ang larawan)
- patakaranng Patungkol sa Pagbubura (Kung paano magnomina ng mga pahina para ito ay mabura at kung paano gawin ang pagbubura (para sa mga administrador) )
[baguhin] Mga Tanong
[baguhin] Paano napagdedesisyunan ang mga patakaran?
Karamihan sa mga patakaranng ay naipagdesisyunan na noong kabataan pa ng proyekto, masasabing ito ay bago pa magtapos ang taong 2002. Ang mga pagbabago at karagdagan ay isinagawa sa pamamagitan ng mga konsensus, gayumpaman ang "Practice Consensus" ay napakahirap na maabot. Sa napakaraming pagkakataon ang patakaran ay napapaunlad sa impormal na paraan, at naisusulat ang mga ito sa nakagisnang tradisyon.
Mga pinanukala at naibasurang patakaran ay nasa mga sumusunod na kategorya:
- Kategorya: Panukala para sa Wikipedia naglalaman ito ng mga ideya hinggil sa mga bagong panukalang patakaran
- Kategorya: Mga Naibasurang patakaran naglalaman ito ng mga patakaranng naiwanan o naibasura.
Tignan din ang Wikipedia:Kung Paano Gumawa ng patakaran.
[baguhin] Paano pinatutupad ang mga patakaran?
Ikaw ay isa sa mga Wikipedia editor. Mayroong pagkukulang ang Wikipedia sa punong editor o isang mekanismo para mabantayan at mapaunlad ang araw-araw na pagusad ng ensiklopedya. Kung magkagayon, ang mga aktibong editor ay gumagawa ng mga copyedits at pagwawasto sa mga nilalaman at pagsasaayos ng mga problemang nakikita. Sa maikling pananalita, ang mga Wikipedians ay parehong manunulat at editors.
Mayroong mga patakaran at alituntunin na naipapaganap sa pagitan ng mga Wikipedians sa pag-eedit ng mga pahina, at paguusap hinggil sa paksa. Ang iba naman ay pansamantalang hinahadlangan ang kakayahang makapag-ambag o makapagbago ng isang artikulol. Ang mekanismong ito ay gaya na lamang ng Pakikitungo sa mga Vandals) na isang pribilehiyo ng mga admins. Sa mas malalang kaso, ang Arbitration Committee ay maaring magsagawa ng desisyon na sasaklaw sa mataas na uri ng di kanaisnais na sitwasyon, bilang bahagi ng Resolusyon sa Di Pagkakasundo.
[baguhin] Mga Limitadong Gamit na "Feature" (Restricted)
Ang ilan sa mga kakayahan ng software na ito ay bukas sa pang-aabuso, gaya ng pagbura sa mga pahina, pagpaapka ng mga ito sa susunod na pag-eedit. Ang mga ito ay ginagawang "restricted" para sa mga Mga Administrador, na siya namang mas may karanaasan at mapagkakakiwalaang miyembro ng komunidad. Ang mga patakaranng ito ay ang mga sumusunod:
- patakaran para sa Proteksyon (Kailan at bakit prinoprotektahan ang isang pahina).
- patakaran para sa Pagharang (Para maharang ang mga vandals, o ang pagsasapatupad ng desisyon ng "Arbitration Committee").
[baguhin] Mga Uri ng Alituntunin
[baguhin] Pangunahing Alituntunin
- Magambag ng mga impormasyon na iyong nalalaman, o nais na matutunan
- Iwasan ang mga paggamit ng bots
- Pagugnay-ugnayin ang Wikipedia, sa pamamagitan ng paglilink
- Magbigay ng buod ng pag-eedit
- Gawing kapuna-puna ang pag-eedit o naiedit
- Maging "bold" sa pagsasapanahon ng mga pahina
Para sa karagdagang tips, sangguniin ang "Iwasan ang Kadalasang Pagkakamali".
[baguhin] Alintuntunin sa Paguugali
- Lagdaan ang mga binago o karagdaagan sa Usapang Pahina
- Iwasan ang kabastusan.
- Hindi pinahihintulutan ang pag-atake sa tao at hindi sa argumento (dalhin sa email ang personal na debate)
- Hindi pinahihintulutan ang pagbabanta.
- Mag-login bago magsakatuparan ng malawakang pagbabago sa artikulo.
- Hindi pinahihintulutan ang usernames na opensibo.
- Maging mapang-anyaya sa bagong dating.
- Huwag gagawa ng artikulo tungkol sa inyong sarili.
- Ipaliwanag ang pagbabalik ng dating pahina.
- Ang tatlong batas sa pagbabalik ng dating pahina (Kung kailan ang pagbabalik ay maituturing na mapanganip)
- Pakikitungo sa Isyung Pang-administrasyon.
- Gamitin ang pahinang laan sa mga users ng nararapat.
[baguhin] Alituntunin para sa mga Nilalaman
- Gabay sa pagsulat ng mas maayos na artikulo
- Ipaliwanag ang mga termino
- Mga Salita o Pariralang Dapat Iwasan
- Manatili sa Paksa
- Isalaysay ang kapansin pansin
- Pakitunguhan ng tama ang mga Patent Nonsense
- Pagbibigay ng Karampatang Pagkilala sa Pinagmulan ng Impormasyon - ilista ng tama ang mga represensya.
- Patotohanan: siguraduhin ang mga impormasyon ay maaring patotohanan.
- Iwasan ang paggamit ng mga salitang mabilis na mapaglipasan ng panahon
- Gawing Kapakipakinabang ang mga Artikulo at isaalang alang ang mga tagabasa sa pagsusulat.
- Siguraduhing tama ang iyong impormasyon
- Bigyan ng karampatang paalala ang mga mambabasa (spoiler)
- Ibuod ang usapan
- Iwasan ang mga terminong "peacock" (pinagtatalunan pa rin)
- Iwasan ang mga terminong "weasel" (pinagtatalunan pa rin)
- Iwasan ang pagbibigay reperensya sa iyong sarili
- Algoritmo sa Wikipedia
[baguhin] Alituntunin para sa mga Istilo
- Manuwal ng Pagiistilo
- Huwag isama ang sipi ng pangunahing pinagmulan ng impormasyon
- Laging lagyan ng buod ang "Summary Field"
- Sundin ang kumbensyon sa pagbibigay diin
- Gumawa lamang ng links na nauukol sa paksa
- Iwasan ang paggamit ng Subpage
- Iwasan ang paggamit ng talatang may iisang pangungusap
- Iwasan ang paggamit ng "line breaks"
- Gamitin ang subheads nang may pag-aalumbaga
- Gumamit ng maiksing pangungusap at listahan
[baguhin] Alituntunin para sa Taktika ng Paggrugrupo
- Gumamit ng tamang taktikang panggrupo: Wikipedia:Mga Kategorya, listahan, at mga kahong pangserye
- Igrupo sa pamamagitan ng mga sumusunod na taktika:
- Mga listahan
- Mga Kategorya, at iba pang artikulo sa Kategorya:Pagkakategorya sa Wikipedia
- Kahong Pangserye o templates na pangnabigasyon
[baguhin] Mga Sanaysay at Usapan tungkol sa Wikipedia
- Meta-Wikipedia -naglalaman ng mga artikulo tungkol sa Wikipedia at mga kaugnay na paksa sa istilong pang-editoryal.
- Angpaggawa ng artikulong sumasagot sa mga tanong na Paano
- Ang paghalal sa mga pahinang nararapat na burahin
