Alevilik (mezhep)
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Maddede taraflı olarak övme ya da yerme amacını taşıyan ve doğruluğu kanıtlanamayan kısımlar olduğu iddia edilmektedir! Ayrıntılar için tartışma sayfasına bakınız.
Alevilik; İslam'ı benimseyen, Tanrı'nın birliğine (Tevhid) inanan, Muhammed'i Peygamber kabul eden, Muhammed'in Ehlibeyt'ini seven, rûku ve secdesi ile ibadetini kendi lisanıyla yapan, ümmet yerine hür insanı, yaratanla yaratılan ayrılığını "Vahdet-i Vücut" ile birleştiren, Tanrı korkusu yerine, sevgisini benimseyen, zahiri (görünen) batınla (görünmeyen), batını zahirle birleştiren, şeriat kapısını aşıp, marifet yolu ile hakikat dünyasına ulaşan, Kur'an'ın şekline değil, özüne inen akıl ve gönlü ile " Seyr-ü süluk " (Ruhsal olgunlaşma) olan bir tasavvuf yoludur.
Alevilik; Özünü insan sevgisinde bulan, Tanrı’nın insanda tecelli ettiğine ve zerresinden oluştuğuna, onun için de insanın ölümsüzlüğüne inanan, ibadetlerinde kadın erkek ayrımı yapmadan, kendi öz diliyle, musikisiyle, semahıyla inancını icra etme biçimine denir.
Alevilik; İslamiyet’in Kuran’a dayalı, Muhammed’in buyruklarına göre İslam’ı evrensel boyutuyla yorumlayıp, yeryüzü insanlığına yeni kapılar açan büyük bir düşünce akımı ve tasavvuf felsefesiyle hayat bulan bir inanç bütünlüğüne denir.
Alevilik İslam'ın Türkmenler ve İrani Halklarca yapılmış yorumu gibi düşünülebilir. Nitekim Dünya'daki Alevilerin %90'ından fazlası Türk Vatandaşıdır ve bunların da büyük çoğunluğu Türkmen Kürt asıllıdır. Aynı zamanda İran'da yaşayan az sayıdaki Alevi de yine Türkmen ve Kürttür. Bunların dışında günümüzde kendilerini Alevi olarak nitelendiren Araplar da mevcuttur. Yine bunlar da günümüz Türkiye'sinin ve bir zamanlar Türkiye'nin bir parçası olan Suriye'nin sınırları içerisinde yaşamaktadırlar.
Konu başlıkları |
[değiştir] Tarikat Olarak Alevilik
Alevilik, ocaklar şeklinde örgütlenmiş bir inanıştır. Ocakların arasında inanç yönünden küçük farklar olabilmesine rağmen esas felsefe aynıdır. Ama tarikat yapısı olarak incelemek gerektiğinde, Anadolu Aleviliği, Alevi-Caferi, Nusayrilik (Arap aleviliği), Bektaşilik, Mevlevilik olarak ayrılmalıdır.
Alevilik; şiilik, ismaililik, caferilik gibi, Muhammed'in vefat etmesi, Ali'nin öldürülmesi ve İslamiyet içinde diğer mezheplerce iyi sayılan, ama Alevilerce kötü sayılan kişilerin hakimiyet kurmaya çalışmasına karşı hak yolunu savunmak için bir araya gelen kişilerin mezhebidir. Aleviler 12 imam'ın öncülüğüne inanırlar. Anadolu Alevilerine Kızılbaş da denmiştir.
Suriye de Arap ve Kürt Aleviler vardır. Tunus'da Arap Aleviler vardır. İran içerisinde Türkmenler de Alevidir. Türkiye'de Türk, Kürt, Arap Alevileri bulunmaktadır. Bu inanışlar da ocaklar gibi, uygulamada farklılıklar barındırmasına rağmen, inanç felsefesinin esası olarak bir bütün arz eder.
Alevilik Şii'liğin bir alt kolu değildir. Ama, şiilik de 12 imamın önderliğine inandığından ve esas inanç felsefesi olarak benzediğinden sünniler tarafından bir görülmüştür.
[değiştir] Siyasi olarak Alevilik
12. ve 13.yüzyılda Anadolu'da oldukça etkin olan alevilik, daha sonra 14. yüzyılın başlarından itibaren devlet otoritesinin yeniden kurulması ve kurulan devletin mezhep olarak sunniliği seçmesi üzerine, cumhuriyet dönemine kadar sürecek baskı ve zulüme maruz kalınmıştır. Kendilerini din dışı olarak gören yönetime karşı defalarca ayaklanmışlardır. İnancın temelinde "eşitlik" "mülkiyetin reddedilmesi" gibi kavramlar olduğundan siyasi olarak da bir duruşu bulunmaktadır.
[değiştir] Türk siyasal hayatında Alevilik
Aleviler, İsmet İnönü'nün deyimiyle, milli mücadele yıllarında 'herkesten çok millici' bulunmuştur. Cumhuriyet Türkiyesi ve onun laikliği seçmesi, (tekkelerinin kapatılmasına rağmen) hoş karşılanmıştır. Aleviler geleneksel olarak, Cumhuriyet devriminin ilkeleri taraftarı olmuşlar, şovenist ve islamcı akımları Osmanlı'daki zulüm günlerinden kalma bir refleksle olsa gerek, desteklememişlerdir. Maraş, Çorum, Sivas olayları, cumhuriyet tarihinde alevi mezhebine yapılan en şiddetli ve aşikar saldırılardır.
[değiştir] Tarihte Alevilik
Aleviliğin tarihte kendini ilk gösterişi hakkındaki iddialar çelişkilidir. Aleviliği islamın içinde görenlerle islam öncesi inanış olduğunu savunanlar birbirinden ayrılmaktadır. Aleviliği islam içinde görenlere göre, Alevilik, Muhammed'in ölümünden sonraki olaylar zincirinin ardından doğmuştur. Ali'nin öldürülmesinden sonra, onu "yolgösterici" olarak kabul edenler, devlet yönetiminin diğer tarafa geçmesi nedeniyle, toplumdan ayrılmıştır. İslam içinde ve Kur'anı temel olarak alan inanış burada şekillenmiştir. Ali'nin çocuklarının peygamber(sav) soyundan gelmesi nedeniyle onların etrafında birleşmişlerdir. Bu sırada devlet yönetiminde şekillenmekte olan sünni islam'dan farklar doğmaya başlamıştır. Aleviliğin islam öncesi bir inanış olduğunu savunanlara göre ise, Alevilik, Hristiyanlıktan bile önce varolan bir Mezopotamya inancıdır.[kaynak belirtilmeli] Roma İmparatorluğunda kilisenin lanetleyerek anlattığı bir inanış, "pir"leriyle, ibadet şekilleriyle, kilise otoritesini reddetmesiyle günümüz aleviliğine benzemektedir. Bu iddiayı savunanlara göre aleviliğin çıkış tarihi belli değildir, ama inancın temelini koruyarak diğer dinlerin içinde kendini yaşatmıştır.
[değiştir] Osmanlı Tarihinde Alevilik
Osmanlı devleti, kuruluşunda herhangi bir mezhebi kabul etmemiş bir devletti. Kuruluş döneminde, devlet kademelerinin birçok yerinde aleviler yer almıştı. Hatta, fethedilen topraklardan getirilen gayrimüslim çocuklardan oluşan yeniçeri ocağı da aleviliğin bir ocağı[kaynak belirtilmeli] olan bektaşiliğe bağlıydı. Fakat devlet, imparatorluğa doğru gittikçe, devlet yönetimi açısından daha uygun olan sünni inancı, daha öncelikli hale gelmeye başladı.
Osmanlı'da alevilerin zulüm görmelerine kadar gidecek[kaynak belirtilmeli] dışlanmalarını, çaldıran savaşı ve beraberinde getirdiği olaylar zinciri başlattı. Osmanlı padişahı olan Yavuz Sultan Selim, Şah İsmail ile ters düştü. Devlet yönetiminin giderek sünnileşmesinden şikayetçi olan alevi halk[kaynak belirtilmeli], Şah İsmail'in devletinin alevilik tabanlı bir Safevi devleti olması nedeniyle şah İsmail'e sempati duymaya başladı. Yavuz Sultan Selim'le Şah İsmail savaşmaya doğru adım adım giderken, aralarındaki mektuplaşma, olayın bir gönül meselesi olduğu izlenimini uyandırmıştır.[kaynak belirtilmeli].
[değiştir] Alevi gelenekleri
- Aleviler, kadın erkek eşitliğine dayanan bir inanca sahiplerdir. Alevi geleneklerinde hiçbir zaman kadının örtünmesiyle ilgili bir durum sözkonusu olmamıştır.
- Eskiden dedeleri Ali'nin celcelutiye duasını bilirlerdi. Arapça hastaların sırtına yazarlardı.
[değiştir] İlgili maddeler
- Anadolu Aleviliği
- Arap Aleviliği ya da Nusayrilik
- Şiilik
- Caferilik
- Bektaşilik
- Mevlevilik
- Şah İsmail
- İslam
- Mezhepler
- Tarikatlar
