Kürtleşen Türkmenler Teorisi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kürtleşen Türkmenler Teorisi, Hanefi Kürtler ve Alevi Kürtlerin etnik kökenlerine ilişkin ileri sürülen bir tezdir.[1][2] Buna göre 16. yy'da Osmanlı ve Safeviler arasında çıkan çatışmada Doğu Anadolu'da yaşayan Hanefi Türkmenler ve Alevi Türkmenler Safevilerin tarafını, o dönem tamamı Şafii olan Kürtler ise Osmanlıların tarafını tutmuşlardır.[3] Safevilerin yenilmesiyle Türkmenlerin bir kısmı İran yaylalarına geri göçmüş, bir kısmı ise Kürtleşmiştir. Bu tezin başlıca dayanakları şunlardır;
1. Safevi lideri Şah İsmail Doğu Anadolu'da yaşayan Türkmen Beylerine, Safevilere bağlı kalmaları koşulu ile, yaşadıkları bölgelerin kontrolünü vermeyi vaad etmiştir. Oysa Osmanlı Devleti Fatih Sultan Mehmet yönetimi döneminden başlayarak Türkmenlerin başına Enderun Mektebinden yetişen yöneticileri atamışlardır. Ayrıca Osmanlı Devleti yıkılana değin Türkmenleri göçebelikten vazgeçmeye ve toprağa yerleşmeye zorlamıştır. Buna karşılık Osmanlılar Kürtleri bu uygulamanın dışında tutmuştur. Üstelik Osmanlı Devleti, Kürt Aşiret Beylerine toprakta tapu hakkı vermiş, ancak aynı hakkı Türkmen Aşiret Beylerine tanımamıştır. 1516'da yapılan Çaldıran Savaşı'nda Doğu Anadolu'daki Hanefi Türkmenlerin ve Alevi Türkmenlerin Safevilerin tarafını tutmasının, Kürtlerin ise Osmanlı'nın tarafını tutmasının ana nedeni bunlardır. Bu Savaş'ta Safeviler yenildikten sonra Doğu Anadolu'yu terk etmeyen Türkmen Aşiretlerinin önemli bir kısmı Osmanlı'nın Türkmenlere yönelik söz konusu uygulamalarının dışında kalmak ve Osmanlı'nın Kürtlere tanıdığı diğer ayrıcalıklardan yararlanmak için kendilerini Kürt olarak nitelendirmeye başlamışlardır.
2. Zaten Paganist dinleri bırakarak Semavi Dinlere inanmaya başlayan hiçbir topluluk bir daha kolaylıkla din ya da mezhep değiştirmemektedir. Örneğin aynı şekilde paganist dinlerini bırakıp ilkin Ortadoks Hristiyanlığa geçen bazı Türkmenler (Karamanlılar) de 1923 mübadelesine kadar Müslümanlar arasında yaşamalarına rağmen başka dine ya da mezhebe geçmemişlerdir. Oysa toplulukların etnik bilinçleri kolaylıkla değişebilmektedir. Bu durumun gerek Anadolu'da gerekse dünyada bir çok örneği vardır. Bu yüzden başlangıçta neredeyse tamamı Şafii olan Kürtlerin mezhep değiştirmiş olma ihtimali pek azdır. Üstelik Kürtler, Türkmenlerden çok daha önce Müslüman olmuşlardır. Dolayısıyla Kürtlerin Hanefi ya da Alevi Türkmenlerle karşılaşıp Paganist dinlerden Hanefiliğe ya da Aleviliğe geçme ihtimalleri bulunmamaktadır. Diğer yandan Hanefilik Anadolu'da Türkmenler arasında yaygındır. Bütün bunlar dolayısıyla günümüzde Hanefi mezhebine inanan Kürtlerin bir kaç kuşak öncesinde Türkmen olma ihtimali çok yüksektir.
3. Osmanlı Devletinin Hanefi Türkmenlere yaptığı zorlamalar Alevi Türkmenler üzerinde daha şiddetli biçimde gerçekleşmiştir. Bu çerçevede Alevi Türkmenlerin bir kısmı da Kürtleşmiş ve buna karşılık mezheplerini korumuşlardır. Nitekim, günümüzde kendilerini Kürt veya Zaza olarak nitelendiren Alevilerin ibadetlerindeki Gülbangların hemen hemen tamamının Türkmence olması, bu durumun en önemli göstergelerinden birisidir.
