Vikipedi:Nezaket
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 |
Bu sayfa Vikipedi'nin resmî politikalarından biridir. Sayfanın içeriği, uygulanması gereken bir standart olarak Vikipedistler tarafından benimsenmektedir. Sayfada değişiklik yapmadan önce, bu değişikliklerin Vikipedistler'den onay aldığına emin olun. Uygun görmediğiniz bir madde varsa, tartışma sayfasında sebepleri ile açıkça belirtin. |
| Politika ve yönergeler |
|---|
| Madde Standartları |
| Tarafsız Doğrulanabilirlik Özgün araştırmalara yer vermemek Kaynak gösterme Vikipedi ne değildir Öz geçmiş |
| Topluluk İlkeleri |
| Nezaket ilkesi Oylama |
Nazik olmak Vikipedi'de bir kuraldır. Nezaketsizlik ise kin, saygısızlık, çatışma ve gerginlik yaratan davranış olarak tanımlanır. Nezaket kuralları insanların birbirine kibar ve incelikli davranmasını zorunlu kılar.
Vikipedi topluluğu tecrübeler sonucu gayriresmî prensipler oluşturmuştur. Bunlardan hiyerarşik olarak en başta gelen tarafsız bakış açısıdır. İkincisi de başkalarına belli ölçülerde nezaketle yaklaşılmasıdır. Nezaket göstermek resmî olmayan bir kural olmasına rağmen, uygulayabileceğimiz tek terimdir. Uygun ve uygunsuz sayılan davranışlar arasında ayrım yapmamızı sağlayan tek makul yoldur. İnsanların birbirlerini sevmelerini, söz dinlemelerini veya saygı duymalarını bekleyemeyiz. Ama herkesten her zaman nezaket bekleme hakkına sahibiz.
Konu başlıkları |
[değiştir] Sorun
Vikipedi, bir bütün olarak diğer katkıda bulunan insanlara özellikle saygılıdır. Herhangi bir nezaketsizlik, Vikipedi'de topluluk deneyiminin kalitesini doğrudan etkiler. Topluluk incitildiği anda maddelerin kalitesi de bu nedenle etkilenir. Bir nezaketsizlik ortamı yaratıldığı anda, olaylar diğer vikipedistlere ve maddelere de sıçrayabilir.
[değiştir] Örnekler
Nezaketsiz ortama yol açan ufak örnekler:
- Kabalık ve terbiyesizlik,
- Madde değiştirilirken yargı belirterek eklenen yorumlar ("dağınık harf hataları düzeltildi", "saçma sapan yorumlar çıkartıldı"),
- Katkıda bulunanları, uyguladıkları dil kuralları veya sözcük seçimleri nedeniyle küçümsemek,
- İnsanları terbiyesizlik veya ahlaksızlıkla suçlamak.
Daha ciddi örneklerden bazıları:
- kişisel saldırılar
- Irkçılık
- Etnik veya dinsel ayrımcılık içeren iftiralar
- Diğer vikipedistlere yöneltilen küfürler
- Yalancılık
- Kullanıcı sayfalarını kirletmek
- Kullanıcının erişimini engellemeyi önermek
- Yorumu şu şekilde başlatmak: "Bunu kişisel bir konuya çevirmek istemezdim, ama..."
Yeni bir madde başlattığınız esnada başka bir kullanıcının size "Böyle anlamsız bir madde yazacaksan, ilk önce harf hatalarına bir göz atabilir misin?" dediği anda nezaketsizlik başlamış olur.
"Sen kendi işine bak" diye yanıt verirseniz ortam daha da gerginleşir.
Vikipedistler arasında yaşanan bu tür etkileşimler bazı kullanıcıları uzaklaştırır, diğerlerini de daha önemli konulardan alıkoyabilir. Dolayısıyla bütün topluluğu doğrudan zayıflatır.
[değiştir] Ne zaman ve nasıl gerçekleşir?
- Madde birden fazla kişi tarafından değiştirildiği zaman, farklı fikir ve düşüncelerin ortaya çıktığı zaman, veya yetki paylaşırken çatışma olduğu zaman
- Topluluklar büyüdüğü zaman. Her katkıda bulunan insan birbirini tanımaz, ve başka birisinin projeye olan önemini algılayamaz - bu nedenle (zaten halihazırda mevcut olmayan) ilişkileri korumaya çalışmaz. Küçük topluluklara nazaran vikipedistlerin itibarına veya ününe önem verilmez.
- Bazen projeye nezaketsiz katkıcılar katılabilir.
Çoğu zaman tartışma anında veya tartışmanın uzadığı durumlarda, hakaret içeren sözler sarfedilebiliyor. Hatalı bir şekilde, tartışmayı sona erdirmek için hakaret edilebiliyor. Hakaret eden şahsın yaptığı davranıştan dolayı sonradan pişman olmasına sıkça rastlanır. Bu da rahatsızlık veren sözleri ortadan kaldırmak için iyi bir sebeptir.
Bazı durumlarda, suçlu şahıs bilerek kötü davranışta bulunur. Bunu, karşısındakinin dikkatini konudan çevirmek veya onu konudan ve hatta projeden uzaklaştırmak için yapabilir. Hatta karşısındaki kişiyi nezaketsizliğe sürükleyip kullanıcının engelliler listesine eklenmesini sağlamak için de bu davranışları sergileyebilir. Bu tip durumlarda, suçlu şahsın pişmanlık duyması veya özür dilemesi ihtimali pek yüksek değildir.
Bir ek not olarak da bilinmelidir ki, bazı editörler (maddeyi değiştiren kişiler) kendileri böyle bir davranışta bulunmasalar bile, insanları kasten nezaketsizliğe itebilirler.
[değiştir] Neden zararlı sayılır?
- İnsanları mutsuz yapar, sonuçta vazgeçirtebilir veya uzaklaştırabilir.
- İnsanları öfkelendirir, ve sonuçta yapıcı olmayan veya nezaketsiz yorumlar sergilenebilir.
- İnsanlar güvenini kaybeder, ve sonuçta tartışmalara çözüm getirmek zorlaşır.
[değiştir] Genel tavsiyeler
[değiştir] Vikipedi içinde nezaketsizliği engellemek
- Madde değişiminde veya kişiler arasında ortaya çıkan tartışmaları önleyiniz (madde değişiminde kısıtlamalar proje tarafından konulur - esasında toplumun verdiği bir karardır)
- Çirkin davranışlar sergileme ihtimali olan kişilerin Vikipedi'ye erişimini engelleyiniz (açıklığı azaltmak)
- Editörlerin sakinleşmesini ve toparlanmasını sağlamak için, ve çatışmanın daha büyük boyutlara ulaşmaması için yanıtlar arasında geciktirme uygulayınız (maddeyi korumak veya tartışma esnasında geçici bir süre için editörlerin erişimini engellemek)
- Olumlu geri yanıtlar kullanınız (nezaketsizliğe aynı biçimde nezaketsizce yanıt vermeyenleri kutlayınız)
- Olumsuz geri yanıtlar kullanınız (tartışma konusu olan editörün Vikipedi'yi terketmesini öneriniz ve gitmesine izin veriniz - editör hatalı olsa veya olmasa da)
- Toplu olarak baskı uygulayınız (kaba veya nezaketsiz davranış sergilenen her seferde yorumunuzu belirtiniz)
- Suçlu şahıs ve diğer editörler arasında geçen çatışmanın kaynağını bulunuz - veya uzlaşma sağlayınız
- Nezaketsiz davranışları tetikleyen maddeleri bazı şahısların değiştirmesini engelleyiniz
- Yeni bir kural yaratıp uygulayınız - bazı kelimeler içeren ve bu kelimeleri belirli sayıda kullanan editörleri geçici bir süre engellenenler listesine taşıyınız
- Editörlerin sorumluluk kabul etmeleri için kayıt olup kullanıcı adına sahip olmalarını öneriniz (ama bu genelde Vikipedi'ye uygun bir çözüm yolu olarak görülmüyor)
- Suçlu şahsın e-maillerini tarayınız, veya bazı sözler içeren mailleri tarayıp Vikipedi mail listelerine gönderilmelerini engelleyiniz
- Nezaketsizliğin ve kabalığın böyle bir projede kaçınılmaz bir yan etki olduğuna karar veriniz, ve varlığını kabul ediniz
[değiştir] Etkisini azaltmak
- Her nezaketsiz yorumu yapıcı ve sakinleştirici yorumla dengeleyiniz
- Çirkin yorumlara karşılık vermeyiniz. Onları unutunuz. Yazanı da affediniz. Çatışmayı daha fazla sürüklemeyiniz. (bireysel bir yaklaşım)
- Madde değişikliklerini geriye çevirirken özetlerde bulunan kötü yorumları maskeyle (&bot=1) gizleyiniz
- Nezaketsizliğin ve kabalığın böyle bir projede kaçınılmaz bir yan etki olduğuna karar veriniz, ve varlığını kabul ediniz
[değiştir] Nezaketsiz yorumları çıkartmak
- Olay çıkartan yorumları siliniz veya bu sözleri daha yumuşak bir şekilde yazıp tartışma sayfasına ekleyiniz (bu çözüm tartışmalara yol açabilir, çünkü başkalarının sözlerini saptırmaya yakın bir davranıştır)
- Tartışma sayfalarında olay çıkartan yorumları siliniz (sayfanın geçmişinde halen göründükleri için ihtiyaç olduğunda kolayca bulunabilinir)
- Maddeyi geçmişteki haline değiştirirken &bot=1 ile maskeleyiniz. Son değişikliklere bakıldığında suçlu kullanıcının yaptığı değişiklikler gizli kalır (teknik bilgi gerektirir)
- Yapılan değişikliği tamamen ve kalıcı biçimde siliniz (teknik bilgi gerektirir)
- Mail listelerinde yapılan uygunsuz yorumları tamamen ve kalıcı biçimde siliniz (teknik bilgi gerektirir)
- Yapılan değişiklikleri özetleyen yorumları daha kibar sözlerle değiştiriniz (teknik bilgi gerektirir)
[değiştir] Arabuluculuk sürecinde nezaketsizliği idare etmek
Taraflardan biri hazır olmasa bile kişiler bazen anlaşmak için çaba sarfedebilirler. Örneğin, sorun madde içeriğinde bir noktaya mahsussa, ve taraflar arasında halen hakaretli sözler söyleniliyorsa, tatsızlığı gidermek zorlaşır. Bu hakaretli sözlere son bulmak en iyi başlangıçtır. Dolaysıyla taraflar arasında denge sağlanır ve açıklık ortaya çıkar.
[değiştir] Nezaketsizliği anlatmak
Bazı editörler kendilerine söylenen kötü sözlerden fazla etkilenebilir, ve çatışmanın asıl kaynağına odaklanamayabilirler. Yardımcı bir yaklayış sergilemek amacıyla onlara bu sözlerin hangi sebeplerden dolayı sarfedildiğini, nezaketsiz davranışların yanlış olduğunu ama yapılan yorumların arasında geçerli sayılacak nedenlerin olduğunu anlatmak daha uygundur.
Kırılan şahıs bu sözlerin kelimesi kelimesine kullanılmadığını anlayıp, söylenilenleri unutabilir ve yorum yapan kişiyi de affedebilir.
[değiştir] Karşı çıkan kişinin yorumlarını farklı bir şekilde ifade etmek
Arabuluculuk sürecinin sonunda, arabulucu şahıs tartışan kişilere madde ve tartışma sayfalarında yer alan uygunsuz cümleleri silmelerini önerebilir. Editörler tartışma veya saldırı amacıyla yaratılmış maddeleri tamamen silmeye karar verebililer.
Benzer şekilde, münakaşa edenler birbirlerinden özür dilemeye karar verebilirler.
[değiştir] Özur dilenmesini önermek
Arabuluculuk çoğu zaman tarafların birbirine söyledikleri sözler yüzünden kırıldığı zaman ortaya çıkar. Özür dilemek, soruna bir çözüm bağlamak veya taraflar arasında anlaşmaya yol açmak değildir. Daha da doğrusu özür, taraflar arasında geçen bir merasimdir ve barışı sağlamak için söylenen sözlerdir.
Bazı kişiler nezaketsiz davranışlara maruz kaldıkları için karşı taraftan özür bekleyebilirler. Bu nedenle aradakı uzlaşmayı sağlamak için samimi bir şekilde özür dilemek gereklidir. Söylenen özür affedilmeyi dilemenin bir yönergesidir.
