Türkiye'de Yahudilik

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Türkiye'de Yahudilik tarihi çok eskiye dayanan bir mevcudiyettir. Türk Yahudileri, Türkiye'de yaşayan başlıca gayrimüslim cemaatlerden biridir. Günümüzde Türk Yahudileri’nin sayısının 24.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Türkiye'deki Yahudilerin yaklaşık 22.000'i İstanbul’da, 1.800 kadarı İzmir’de, diğerleri de Ankara, Bursa, Antakya, Edirne, Çanakkale ve Kırklareli’nde yaşamaktadır. Bu Yahudi topluluğunun %96 kadarı Sefarad kökenli olup, %4'ü oluşturan Aşkenaz Museviler'in sayısı 1000 civarındadır. Çok az da olsa Karaim mezhebine bağlı Musevi İstanbul'da yaşamaktadır. Ladino dili (Judeo-İspanyolca) 65 yaş üzeri kişiler tarafından konuşulur, 65 yaşın altındaki Museviler tarafından anlaşılsa bile artık konuşulamamaktadır. Ladino ciddi bir yok olma tehliksiyle karşı karşıyadır.

Halen İstanbul’da 19 sinagog hizmettedir ve en eskisi 1992 yılında 500. Yıl Vakfı tarafından restore edilen ve İstanbul’un fethinden beri devamlı hizmet veren Balat Ahrida Sinagogu’dur. En büyük ve başlıca sinagog ise ünlü Neve Şalom Sinagogu'dur. Bir süredir artık hizmette olmayan 17. yüzyıldan kalma Karaköy’deki Zülfaris Sinagogu ise 500. Yıl Vakfı tarafından Türk Yahudileri’nin bu vatanda 500 yıllık geçmişlerinin tarihçe özetini, beraber huzurlu ve devamlı yaşamlarını ve etkileşmeyi dünya kamuoyuna sunmak amacı ile Türk Yahudileri Müzesi olarak düzenlenmiş ve Kasım 2001 tarihinde 500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi adıyla hizmete girmiştir.

İstanbul'da ikişer ve İzmir’de birer hastanesi, çok sayıda vakıf, hayır ve yardım kurumları, İstanbul Ulus’ta bir ilk ve ortaöğretim kompleksi bulunan Ulus Özel Musevi Lisesi, toplumunun 1543 yılında başlayan uzun ve parlak bir Türk-Yahudi basını (5.000 tirajlı Şalom gazetesi gibi) geçmişi mevcuttur. Ayrıca Gözlem Kitap adında büyük bir yayınevi vardır.

Türk Yahudileri %99.9’u Müslüman olan 73 milyonluk bir nüfus bünyesinde tam bir eşitlik ve özgürlük içinde yaşamaktadır. Aralarında değişik üniversitelerde görevli çok sayıda öğretim üyeleri, ticaret-sanayi ve serbest mesleklerin her dalında ün yapmış işadamları, yazarlar, tarihçiler, sanatçılar ve basın mensupları da bulunmaktadır.

İbrani kökenli Sefarad ve Aşkenaz Musevileri dışında, bir de Türk kökenli Museviler de vardır. Bunlar sayıca az da olsa, ırk bakımından İbranilerin dışında başka bir ırkın giremeyeceği bu dine inanmaları bakımından önemlidir. Hazar İmparatorluğu'nun bu dini benimsemesinden sonra Hazar ve Karaim Türkleri arasında yayılmıştır. Ülkemizde de çok küçük bir Karaim Musevi topluluğu vardır. Onun dışında Kırım, Dağıstan ve Doğu Avrupa'nın çeşitli bölgelerinde de Türk kökenli Musevi topluluklar vardır.