Peme

Èn årtike di Wikipedia.

ene såvadje peme Malus sieversii do Kazaxhtan

Ene peme (on dit eto : on pun), c' est on rond frut ki meurixh e l' erire-såjhon el Walonreye. Ele a ene tchå foirt tinre, ene cawe å dzeu, ene moxhe å dzo, et des piretes å mitan. C' est l' frut li pus codou å monde.

Li peme vént so les pemîs (u melêyes).

No e sincieus latén : Malus pumila

Famile : rôzacêyes.

Po les ratourneures et les disfondowes, riloukîz e splitchant motî.

[candjî] Vinaedje des pemes

Melêye ki florixh

On code u on scheut les pemes, do moes d' awousse e moes d' octôbe el Walonreye.

[candjî] Magnaedje des pemes

totes crowes.

Cwand on-z a magnî l' bon, i dmeure ene ragosse ki s' lome eto crakion, toursion, toursea.

Dins des rcetes : avou des pemes, on fwait del sirôpe, des rombosses, do cide, do djus d' pemes, des dorêyes, des catches (tchitches), mins eto des djelêyes, et des tchitchons (compotes).

[candjî] Sôres di pemes

[candjî] Sôres di melêyes

Gn a des melêyes ås bassès coxhes (po aveur åjhey a lzès code, tos les pemîs d' rinte d' asteure), u des ås hôtès coxhes (les seus k' i gn aveut dvinltins).

[candjî] Viyès sôres di pemes

vî pemî d' awousse, e l' Årdene

li peme d' awousse (k' est ddja meure e moes d' awousse, mins ki n' est nén foirt soucrêye).
li pemes di vinaigue (ki vnèt so les suretîs).
les coistreces
- dobe coistrece u calvile (calvine, F. calville blanche).
- simpe coistrece.
li peme di copete.
li peme d' amour : pitite rodje peme (F. Reinette étoilée).
li bele-fleur (F. belle-fleur)
li bouliene, ki dût bén po les catches.
li Braibant : grijhe peme (F. Gris-braibant).
li pun d' capindou : foirt corante. Disfondowes : capindu, capandu, côrpindu, corpindou, coûpindou, coûrpandu. (F. Court-pendu, Reinette des Belges). Come si no l' dit, c' est ene peme court pindowe, ene melêye avou des coxhes pus basses k' els ôtes (mins nén come les bassès coxhes d' asteure).