Pesse des oujheas

Èn årtike di Wikipedia.

Li pesse des oujheas (on dit eto: gripe des oujheas), c' est ene maladeye des poyes et des dinnes et di totès sôres d' oujheas di cinse u såvaedjes, ki vént pa minêye.

Ele schafeye bråmint des oujheas d' on plin côp. Les rascråwêyès poyes crevèt come des moxhes, so onk a deus djoûs après aveur sitî crokêyes. Li maladeye si prind come po rire, et zoupler d' ene cinse a l' ôte. Dispu 1997, ele si pout mete eto ås djins.

Li må est cåzé pa ene virûsse Inflouwenza del sôre A.

Li minêye Azeye-Urope-Afrike å virûsse H5N1 (1997-2006) est studieye so ene pådje tote seule.

Li pesse des poyes est diferinne del fåsse pesse (maladeye di Newcastle), ene ôte maladeye pus corante ki touwe ossi felmint ki l' pesse.

[candjî] Kinoxhance del maladeye

C' est diviè 1890 k' on sincieus itålyin a discrît l' maladeye.

Diviè 1920, on-z a bén veyou ki ci n' esteut nén on microbe, mins çou k' on loméve on colåve virûsse, dj' ô bén ki passe houte des coloes ki ratnèt les bactereyes.

Pus tård e 20inme sieke, on-z a trové totès sôres di maladeyes di totès sôres d' oujheas, cåzés pa des ortomicsovirûsses A. Sacwants sont foirt touwants, des ôtes nén. Did la l' idêye des virolodjisses diviè 1980 di n' pus eployî li mot "pesse des oujheas", mins "gripe (influwenza) des oujheas".

Ciste idêye la n' esteut kécfeye nén trop boune, ca ele rascrove des maladeyes foirt diferinnes, des cis ki touwnut tos les oujheas d' on côp, et des ptits matchureas.

[candjî] Espaitchance

Cwand l' maladeye est co epizôtike, on pout touwer totes les poyes et les ôtes oujheas d' poli dins l' epestiferêye cinse et did ttåtoû (so on rai d' 3 kilometes). I fåt tni a l' ouy tos les oujheas so on aroyaedje di 10 km åtoû d' l' aisse del maladeye. C' est çou k' on-z a fwait lanawaire e l' Olande, e l' Itåleye, e Canada.

S' el maladeye divént inzôtike, come dins les payis d' Azeye e 2005-2006, Turkeye, on-z årè ptchî eplocter totes les poyes, les canårds, les dinnes, evnd., avou des moirts virûsses. E moes d' fevrî 2006, li France et l' Olande ont yeu l' droet del fé po les poytreyes metowes ttåtoû des basses d'aiwe.

Po n' nén spåde li rascråwant adjint, disk' asteure les vaccins sont fwaits avou des touwés virûsses. Adon, i fåt piker totes les poyes (dînes, evnd.). L' eploctant virûsse, c' est on H5N2, ki fwait diswalper des anti-coirs eto siconte do H5N1.

[candjî] Dierinnès minêyes

E l' Itåleye di 1997 a 2000 (virûsse H7N1).
E l' Olande, et dins les contrêyes djondant e l' Almagne et e Limbork bedje e 2003. Gn ourit on moirt, èn årtisse ki sognive ene des epestiferêyès cinses. C' esteut on virûsse H7N7.
Li laide minêye d' Azeye-Urope-Afrike k' a cmincî e 1997 et continowe å djoû d' ouy. Elle est cåzêye pa on virûsse H5N1. C' est l' ci ki s' pout prinde ås djins.
Li minêye do Canada e 2004 (virûsse H7N3).