Denver
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
|
Denver |
|
|---|---|
| Kaart | Wapen |
 |
|
 |
|
| Vlag | |
 |
|
| Land |  Verenigde State |
| Deelstaat |  Colorado |
| Koördinate | 39°45' N, 104°54' W |
| Stigting | 22 November 1858 |
| Oppervlak: | |
| - Totaal | 401,3 vk km |
| Hoogte bo seevlak | 1 609 m |
| Bevolking: | |
| - Totaal (2006) | 575 927 |
| - Bevolkingsdigtheid | 1 405/vk km |
| - Metropolitaanse gebied | 2 330 146 |
| Tydsone | UTC -7 | Somertyd: UTC -6 |
| Burgemeester | John Hickenlooper (D) |
| Amptelike Webwerf | www.denvergov.org |
Denver (amptelik: City and County of Denver) is die hoofstad en grootste stad van die Amerikaanse deelstaat Colorado met 575 927 inwoners in die stad en 2 330 146 in die metropolitaanse gebied van Denver-Boulder-Aurora (2006). Denver lê in die vallei van die South Platte-rivier, wat deel uitmaak van die hoogvlaktes ten ooste van die Suidelike Rotsgebergte.
Die gebied was aanvanklik 'n klein handelspos vir Indiaanse stamme en pelsjagters en is in 1858 as 'n permanente nedersetting met die naam St. Charles gestig. Die naam is later gewysig na Denver City en uiteindelik net Denver. Nadat die buurstad Auraria in 1860 by Denver ingesluit is, het die stad in 1867 die hoofstad van Colorado geword.
Die plaaslike silwermynbou het in die 1870's en 1880's tot vinnige ekonomiese groei in die stad gelei, en ook ná die neergang van die silwerbedryf het die ontdekking van goudvelde 'n ekonomiese agteruitgang verhoed. Denver is tans 'n belangrike nywerheids-, handel- en vervoersentrum en beskik oor een van die grootste veemarkte in die Verenigde State. In die plaaslike filiaal van die Amerikaanse Munt, wat in 1906 geopen is, word sowat die helfte van die Amerikaanse muntstukke geslaan. Dit beskik ook oor die tweede grootste goudvoorrade in die VSA. Denver het daarnaas tot 'n gewilde skioord ontwikkel.
Denver pronk met die tiende grootste middestadse distrik en het vanweë sy ligging van presies een myl (1 609 meter) bo seevlak die bynaam The Mile-High City gekry. Ander historiese byname soos Queen City of the Plains ("Koningin van die Vlaktes") en The Rail City ("Die Spoorwegstad") verwys na die belangrike rol wat Denver vir die landbou in die streek en as vervoersentrum gespeel het. 'n Aantal skepe van die Amerikaanse Vloot is vernoem na Denver.
Inhoud |
[wysig] Geskiedenis
Denver is in 1858 in die Kansas-gebied gestig, nadat 'n groep van goud-prospekteerders uit Lawrence (Kansas) in die gewes aangekom en die nedersetting Montana City teen die oewers van die South Platte-rivier gestig het - die eerste in die gebied van die huidige Denver. Die setlaars het die nedersetting egter reeds in die somer van 1859 ten gunste van Auraria en St. Charles City opgegee.
Op 22 November 1858 het generaal William Larimer, 'n spekulant uit die oostelike Kansas, 'n kleim naby Auraria afgesteek en die plek ter ere van die goewerneur van die Kansas-gebied, James. W. Denver, Denver City genoem. Larimer het persele in die dorp aan handelaars en delwers verkoop en sodoende gehoop om die groei van sy nedersetting te bevorder en nuwe emigrante te lok. Denver City was 'n grensstad, en sy ekonomiese basis was die verskaffing van dienste aan plaaslike delwers.
Op 28 Februarie 1861 is die Colorado-gebied amptelik gevorm. Die Arapahoe-distrik is op 1 November gestig, en Denver City is ses dae later geïnkorporeer. Die dorp het tot en met 1902 as die administratiewe setel van die Arapahoe-distrik gedien. In 1865 het Denver ook die hoofstad van die Colorado-gebied geword, en die naam is verkort tot Denver. Met die toelating van die deelstaat Colorado tot die Unie op 1 Augustus 1876 het Denver sy hoofstad geword.
In 1890 was Denver met sowat 100 000 inwoners reeds die tweede grootste stad wes van Omaha, maar dit is in 1900 verbygesteek deur San Francisco en Los Angeles. Colorado se parlement het in 1901 besluit om die Arapahoe-distrik in drie gebiede te verdeel: Die Stad en Distrik van Denver, die nuwe Adams-distrik en die Suid-Arapahoe-distrik. Denver was in 1908 die gasheerstad van die Demokratiese Party se Nasionale Byeenkoms.
Alhoewel Denver as die gasheerstad van die Olimpiese Winterspele van die jaar 1976 gekies is, het kiesers teen die gebruik van publieke fondse vir die spele se finansiering gestem, en die olimpiade is gevolglik na Innsbruck in Oostenryk verskuif. Die veldtog se leier, die afgevaardigde Richard Lamm, het veral op die nadelige gevolge vir die gebied se ekologie verwys. Hy is in 1974 as goewerneur van Colorado verkies.
[wysig] Klimaat
Denver het 'n semi-ariede klimaat met vier onderskeie seisoene. Alhoewel die stad in die Groot Vlaktes lê, word die weersomstandighede in die stad en sy omgewing sterk deur die nabygeleë Rotsgebergte beïnvloed. Die klimaat is in vergelyking met die berggebiede in die weste en die vlaktes oos van die stad in die algemeen gematig, maar nogtans dikwels onvoorspelbaar.
Die gemiddelde jaarlikse temperatuur in Denver is 10,1 °C (50,1 °F) en die gemiddelde jaarlikse neerslag 402 millimeter (15,81 duim). Sneeuvalle begin gereeld teen mid-Oktober, terwyl die laaste sneeuvalle gewoonlik in laat April aangeteken word. Die gemiddelde jaarlikse sneeuval is 156 sentimeter (61,6 duim). Denver het jaarliks sowat 250 sonskyndae.
Die winters in Denver is koud en droog, en alhoewel groot sneeuvalle in die berge wes van die stad aangeteken word, droog die lugmassas, wat oor die voorgebergte beweeg, uit. Daarnaas tree dikwels warm chinook-winde op, wanneer lug, wat oor die berge beweeg het, begin verwarm terwyl dit daal. Die koudste temperatuur ooit is op 9 Januarie 1875 aangeteken, toe die kwik tot by -34 °C (-29 °F) gedaal het.
Lentetyd word deur baie veranderlike weersomstandighede gekenmerk, aangesien Denver deur lugmassas uit alle rigtings geraak kan word. Arktiese lug uit die noorde verenig soms met Pasifiese stormstelsels en lei tot hewige sneeuvalle. Sneeuvalle bereik 'n hoogtepunt in Maart met 'n gemiddelde van 29,7 sentimeter (11,7 duim). Warm lugmassas uit die Golf van Meksiko bring die eerste donderstorms vamn die seisoen, terwyl kontinentale lugmassas someragtige droë en warm weer saambring.
Vanaf mid-Julie bring die mossoen vogtige lug en kort donderbuie in die laat namiddag na Denver. Humiditeitsvlakke is in die algemeen nogtans baie gematig. Die gemiddelde maksimum-temperature in die somer is 29 °C (85 °F), die gemiddelde minima 13 °C (56 °F).
Tropiese mossoen-lugstromings neem in die herfs geleidelik af, en as arktiese lugmassas nader en met vogtige lug uit die Pasifiese noordweste vermeng, bring hulle hewige sneeuvalle teweeg. Die tweede grootste sneeuvalle van die jaar word gewoonlik in November aangeteken.
[wysig] Ekonomie
Denver se ekonomie trek voordeel uit die stad se geografiese posisie en sy toegang tot sommige van die land se belangrikste vervoerstelsels. Aangesien Denver die grootste stad binne 'n omtrek van 600 myl is en ook halfpad tussen die groot stede van die Midweste soos Chicago en Detroit en die metropole aan die Weskus geleë is, het dit tot 'n sentrum van logistiese diensverskaffing in die Bergstate ontwikkel. 'n Aantal groot maatskappye van die Sentrale Verenigde State het hulle hoofkwartiere in Denver en sodoende van die stad 'n belangrike nasionale handelsentrum gemaak.
Daarnaas het ook 'n groot aantal regeringsinstellings vanweë Denver se geografiese ligging hier hulle hoofkwartiere of kantore opgerig. Die metropolitaanse gebied van Denver-Aurora het nou meer federale werknemers as enige ander vergelykbare gebied, met die uitsondering van Washington, DC. Saam met die regeringsagentskappe het ook baie ondernemings van die krygstuig- en ruimtevaartbedrywe hulle in Denver gevestig. As die administratiewe hoofstad van die deelstaat Colorado beskik Denver ook oor talle werkgeleenthede by die plaaslike regeringsinstellings.
Danksy die nabyheid van die Rotsgebergte met sy minerale rykdom het baie ondernemings in die mynbou- en energiebedryf in die gebied ontstaan. Aanvanklik het goud- en silwerontginning 'n belangrike rol by die ekonomiese ontwikkeling van Denver gespeel. Die energiekrisis van die 1970's en vroeë 1980's het tot 'n bedidende ekonomiese oplewing in Denver gelei - wat selfs in die vermaaklikheidsbedryf met die televisie-sepie Dynasty uitgebeeld is. Grootskaalse boubedrywighede het in die middestad plaasgevind, waar 'n groot aantal nuwe wolkekrabbers opgerig is.
Die ineenstorting van die olieprys (dit het van VSA-$ 34 per vaatjie in 1981 tot slegs VSA-$ 9 in 1986 gedaal) het 'n nekslag vir die plaaslike ekonomie beteken. Byna 15 000 werkers in die oliebedryf is werkloos gelaat, en met sy leegstand van sowat 30 persent van middelstedelike kantore was Denver landswyd op 'n negatiewe rekordvlak. Vandag speel die energie- en mynboubedrywe met maatskappye soos EnCana, Halliburton, Newmont Mining, Noble Energy en Anadarko weer 'n groot rol in die plaaslike ekonomie.
Die telekommunikasiebedryf trek voordeel uit Denver se westelike sentrale ligging in die Bergtydsone (UTC -7), aangesien dit kommunikasie op dieselfde sakedag met albei Noord-Amerikaanse kusgebiede, Suid-Amerika, Europa en Asië vergemaklik. Die ligging op die 105de meridiaan een myl bo seespieël maak van Denver die grootste stad in die VSA, wat maklike satellietverbindings met ses vastelande op dieselfde sakedag kan aanbied. Qwest Communications, EchoStar, Starz-Encore en Comcast is voorbeelde van groot telekommunikasie-maatskappye met bedrywighede in die Denver-gebied.
Alhoewel die resessie in die tegnologiebedryf teen die begin van die 21ste eeu 'n nadelige uitwerking op Denver se ekonomie gehad het, het die plaaslike regering en sakeleiers daarin geslaag om die ekonomie deur middel van effektiewe diversifisering minder afhanklik te maak van die sakesiklusse van sy vroeëre hoofnywerhede. Die Colorado Convention Center, wat in 2005 uitgebou is, het van Denver een van die tien leidende bestemmings vir kongresse landswyd gemaak.
[wysig] Kultuur
Denver se eerste teater, Apollo Hall, is kort ná die stad se stigting in 1859 geopen en het baie toneelstukke vir die gretige setlaars aangebied. In die 1880's het Horace Tabor Denver se eerste operagebou opgerig. Ná die eeuwisseling het die stadsvaders 'n hernuwingsprogram van stapel gestuur, waarvolgens parke, wandellane, museums en die Munisipale Ouditorium opgerig is, waar in 1908 die Demokratiese Party se Nasionale Konvensie plaasgevind het. Vandag staan dit bekend as die Ellie Caulkins Opera House.
Denver en die metropolitaanse gebiede in die omgewing het ook in die volgende dekades kulturele belange gesteun. Die kiesers in die Metropolitaanse Gebied van Denver-Aurora het in 1988 'n verkoopbelasting van 0,01 persent goedgekeur, die Scientific and Cultural Facilities Tax (SCFD), waarmee fondse aan 'n verskeidenheid kulturele en wetenskaplike instellings en organisasies in die gebied beskikbaar gestel word.
Denver pronk nou met 'n groot aantal museums, wat nasionale bekendheid verwerf het, soos byvoorbeeld die nuwe vleuel van die Denver Kunsmuseum, wat deur die internasionaal befaamde argitek Daniel Libeskind ontwerp is, die tweede grootste Sentrum vir Uitvoerende Kunste in die VSA na die Lincoln Center in New York en stadswyke soos LoDo (Lower Downtown), wat talle kunsgalerye, restourante, kroeë en klubs huisves. Denver is ook as die stad gekies waar 'n museum aan die abstrakte ekspressionistiese skilder Clyfford Still gewy sal word.
Alhoewel Denver in die Amerikaanse musiekgeskiedenis 'n minder belangrike rol speel as byvoorbeeld New York, Detroit en Los Angeles, spog dit met 'n uiters lewendige musiekbedryf, en van sy pop-, jazz-, jam-, folk- en klassieke musiekkunstenaars het nasionale en internasionale bekendheid verwerf. Die stad het veral in die 1960's en 1970's 'n groot rol as sentrum van die folkmusiek gespeel, en welbekende kunstenaars soos Bob Dylan, Judy Collins en John Denver het vir 'n tyd lank in Denver gewoon en in plaaslike klubs opgetree.
