Ziu

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Zîo (o Tio) südgermanische Gott. Me waiss aber nöd öber e Chriegsgott, Stammesgott oder Rechtsgott gsii isch.

Name : germ. *Teiwaz "Gott"; an. Týr; ae. Tíw; ahd. nume as Runename überlieferet: ᛠ ziu. De Name isch vererbt us indoeuropäisch *deiwos "Gott". Au im altisländische het s Wort týr no d Bedütig "Gott" gha, vor alem im Plural tívar. Danebe hets aber au en Gott bezeichnet.

Im Althochdütsche isch de Gott nöd gnennt, mir kenet nu de Name vo de ᛠ-Rune: ziu, e Variation vo de alte ᛏ-Rune. Aber au e Manename isch bekannt: Ziolf, da haisst "Zîo-Wolf". Denn isch de Name no im Wuchetag Ziischtig enthalte, altalem. ciestag.

Götter wo vo de haidnische Alemane verert worde sind: Wuotan, Frîja, Donar und Zîo.

[ändere] Cyuuari und Ciesburg

Vill diskutiert wird über e Glosse, wo sich i de glyche Handschrift findet wie s Wessobrunner Gebet. Die Glosse lutet "Cyuuari - Suuapa". Da werd gern mit "Zîo-Verehrer" übersetzt, isch aber sprochlich falsch. Germanischi Volksnäme wo uf -wari endet, enthalte im erste Tail e Flussname (Amsivarii, Chasuarii) oder e Landesname (Chattuarii, Baiuvarii) und bedütet "Bewohner". Drum wird agnoo, dass Cyuuari e Verstümelig vo *Raetivarii isch, also "Bewohner vo Rätie". D Hauptstadt vo dere römische Provinz isch Augsburg gsi. I de Notitia Galliarum haissts zu dere Stadt "Civitas Augustensis id es Ciesburg" ("Stadt Augsburg, da isch Ciesburg"). Da chönnt nu tatsächlich e Hiwys si, dass de Gott Zîo i dere Stadt e gwüssi Bedütig ghaa het. Da isch aber no lang kai Grund i Oifory uszbreche!

[ändere] Aftermæntag, Ertag und Dienstag

Týr mitm Fenrir

De name vom zwaite (dritte) Wuchetag haisst nume im Alemanische Zyschtig (em wirdabergischa Schwäbisch Zaeschdich).
In de Gegend vum Bistum Augsburg heisst de Tag Aftermændag. S schint fascht, ass d Missionar en feste Grund gha hend, d Erinnerig an en Gott Zîo uszlösche.
In Bayern haisst de Tag Ertag (abayr. erintag). Do drüber isch au scho vill gstritte worde.
Im Norde sägets aber Dienstag. Da füehrt uf de Gott Mars Thingsus zrugg. Dem Gott hend Friese am Hadrianswall in Nordengland drü Inschrifte gwaiht.
Bi de Friese, Angelsaxe und Nordgermane isch de Wuchetag wider noch dem Gott benennt: afrs. tiesdei; ae. tíwesdæg; aisl. týsdagr.

[ändere] Týr

I de Edda isch de Týr de Sohn vom Riis Hymir uns dem sinere nsmenlose Frau. Er isch ser muetig gsii, und wo d Aase Schiss vorem Fenriswolf öbercho hend, weler nüme het wöle ufhöre wachse, hend afange überlege, wiesen fessle chöntet. Da ischne zwor glunge, aber debi het de Týr sini recht Hand verlore. Im Endzitkampf (Ragnarrök) kömpfet de Týr mit em Wolf Garmr und die baide tötet sich gegesitig.