ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ
From Wikipedia
ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ ᎨᏒᎢ ᎤᏠᏱᎭ geological ᎪᏪᎳᏅ ᎠᎪᎵᏰᏗ ᏄᎵᏍᏔᏅ ᏂᏛᎴᏅᏓ ᎠᎹ, ᎢᏳᏓᎵᎭ ᎭᏫᎾᏗᏢ ᎯᎠ ᎤᏙᏢᏒ ᎤᏪᏴᎢ, ᎦᏛᎢ ᎦᏬᎯᎸᏙᏗ ᎠᏲᎶᎬ-ᏗᎦᏘᎸᏍᏗ ᏅᏯ ᎪᏪᎳᏅ ᎠᎪᎵᏰᏗ Ꮎ ᏚᏙᏢᏒ ᎤᎳᏂᎩᏓ ᎠᏍᏆᎵᏍᏗ ᎭᏫᎾᏗᏢ ᏂᎦᏛᎢ. ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ ᎠᎾᏍᎬᏘ ᎾᏍᎩ ᎾᏍᏇ ᎾᏍᏋ ᏗᏟᎶᏍᏔᏅ, ᎠᎴ ᎤᏅᏌ ᎠᎴ ᏱᏓᏟᎶᏍᏔᏅ ᎪᏢᏅᎯ ᏥᏄᏍᏗ ᎠᏫᏒᏅ ᎠᎴ ᎦᏙᎯ ᏄᏍᏗᏓᏅ ᎠᏣᏅᏙ.
ᎢᎦᏛ ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ ᎤᏙᏢᏒ ᎭᏫᎾᏗᏢ ᎣᏓᎸ ᏄᏍᏗᏓᏅ ᎭᏢᏃ ᎠᏲᎶᎬ ᎨᏒᎢ ᎦᏣᏄᎳ ᎠᎴ ᎤᏪᏴᎢ ᏫᏂᏚᏳᎪᏛ ᎠᎾᏍᎬᏘ ᎾᏍᏋ ᎢᏳᏍᏗ ᎧᏃᎮᏗ ᎤᎳᏂᎩᏓ ᎠᎴ catastrophic ᏧᎾᏍᏗ. ᎭᏫᎾᏗᏢ ᏯᏛᎿ ᏕᎦᎸᏛ ᎧᏁᏌᎢ, ᎯᎠ ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ ᎠᎾᏍᎬᏘ ᎾᏍᎩ ᏂᎨᏒᎾ ᎾᏍᏋ ᎯᎠ ᎤᎵᏍᏛ ᎤᏛᏒᎯ ᎤᎪᏗᏗ ᏧᏕᏘᏴᏓ ᎠᎹ ᎠᎵᏖᎸᏗ ᎦᏬᎯᎸᏙᏗ ᎤᏔᏂᏗ ᎦᏙᎯ, ᎠᎴ ᎤᏟ ᎬᏰᎸᏗ ᎯᎠ ᏄᎵᏍᏔᏅ ᏗᎦᏃᏢᎩ ᎤᎳᏂᎩᏓ geological processes ᏯᏛᎿ ᏥᏄᏍᏗ ᎤᎵᏍᏓ ᏗᎫᎪᏙᏗ ᎢᏳᏩᏂᏌᏛᎠᎴ ᎠᎾᎵᏖᎸᎲᏍᎬ ᎦᏁᏰᎩ ᎠᎵᏖᎸᏗ.
ᎯᎠ ᎦᎵᏓᏍᏛ ᎦᎶᏍᎦ bagging ᎨᏒᎢ ᎠᏥᎸᏍᎬ ᎭᏫᎾᏗᏢ ᎤᎪᏗᏗ ᎢᎦᏛᎭ ᎯᎠ ᎡᎶᎯ.
Contents |
[edit] ᎪᏪᎳᏅ ᎠᎪᎵᏰᏗ
ᎢᏯᏛᏁᎵᏓᏍᏗ, ᎤᏪᏴᎢ ᎠᏕᏴᎠᏍᎬ ᏗᎦᎾᏗᎯᏍᏗ ᎡᏍᎦᏂ ᎪᏪᎳᏅ ᎠᎪᎵᏰᏗ strata ᏫᎵ ᎤᏙᏢᏒ ᎦᎷᎯᏍᏗ ᏗᎦᎾᏗᎯᏍᏗ ᎯᎠ streamway, ᏂᎦᏛᎢ ᎦᎸᎳᏗᏢ ᎯᎠ ᎤᏗᏗᏢ ᎤᏪᏴᎢ ᎦᏂᏟ ᎯᎳᎪ ᎢᏳ ᎯᎠ ᎦᏲᎵᎨ ᎠᏲᎶᎬ-ᏗᎦᏘᎸᏍᏗ ᏅᏯ yvwatuwidv ᎾᏍᎩ ᎠᏗᏍᎦᎶᏗ. ᎦᏬᎯᎸᏙᏗ ᎠᎴᏫᏍᏙᏗ ᏧᏕᏘᏴᏓ, ᎯᎠ ᎠᏍᏛᎢ ᎪᎯ ᎠᏯᏔᎾᎵ ᏫᎵ ᎦᏂᎸ ᎠᏱᎸᏓ ᎠᏍᏆᎵᏍᏗ ᎤᏣᏘᎾ ᎠᎴ ᎯᎠ ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ ᏫᎵ ᎢᎦᏘᎭᎢ ᎠᏓᏅᏍᏗ upstream. ᎢᏳᏓᎵᎭ, ᎯᎠ ᏅᏯ strata ᎣᏍᏛ ᎡᎳᏗᏢ ᎯᎠ ᎤᏟ ᎢᎦᎢ ᏗᎦᏘᎸᏍᏗ ᎠᏯᏔᎾᎵ ᏫᎵ ᎾᏍᏋ softer ᏗᎦᎪᏗ, ᎠᎴ ᏫᎵ ᎠᏲᎶᎬ atsinuqowisgv ᎤᏙᏢᏒ ᎤᏅᏬᏓ ᎤᏍᏔᎦᎳᏱ-ᎾᏍᎩᏯᎢ ᎪᏪᎳᏅ ᎠᎪᎵᏰᏗ ᎤᎾᏅᏛ ᏥᏄᏍᏗ ᏅᏯ ᏄᎾᏰᎯᏍᏛᎾ (ᎾᏍᎩ ᎾᏍᏇ ᎤᎾᏅᏛ ᏥᏄᏍᏗ ᏅᏯ ᎦᎵᏦᏕ) ᎭᏫᎾᏗᏢ ᎠᎴ ᎣᏂᏗᏢ ᎯᎠ ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ.
ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ ᏰᎵᏇ ᎾᏍᎩ ᎾᏍᏇ ᎤᏙᏢᏒ ᎤᏍᏆᎸᎲ glaciation, ᎾᏍᎩ ᏯᏛᎿ ᎤᏪᏴᎢ ᎠᎴ ᎤᏪᏴ ᎦᏛᎢ ᎾᎾᎯ ᎤᏴᏢ ᏫᎬᎵᏱᎴᎩ ᎠᏕᏴᎠᏍᎬ ᎾᎾᎯ ᎤᎨᏓᎵᏴ ᎤᎶᏐᏅ ᎯᎠ ᎤᏴᏢ ᎤᎭ receded ᎠᎴ melted. ᎯᎠ ᎡᏆ ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ ᎭᏫᎾᏗᏢ Yosemite ᎤᎨᏓᎵᏴ ᎠᎴ ᏱᏓᏟᎶᏍᏔᏅ ᎪᎯ ᏂᎦᎵᏍᏔᏂᏙᎲ.
ᎤᏪᏴᎢ ᎢᏳᏓᎵᎭ ᏗᏙᎳᎩ wider ᎠᎴ ᎤᏟ ᎢᎦᎢ ᎤᏅᏬᏓ ᎣᏍᏛ ᎦᎸᎳᏗᏢ ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ ᎤᏍᏆᎸᎲ ᎦᏛᎢ ᎦᏬᎯᎸᏙᏗ ᎯᎠ ᏅᏯ ᎠᏯᏔᎾᎵ, ᎠᎴ ᎾᎿᎢ ᎨᏒᎢ ᎤᏠᏱᎭ ᎠᏍᏛᎩ ᎦᏁᎲ ᎣᏍᏛ ᎡᎳᏗᏢ ᎯᎠ ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ ᎤᏍᏆᎸᎲ ᎯᎠ kinetic ᏄᎵᏂᎬᎬ ᎯᎠ ᎠᎹ hitting ᎯᎠ ᎭᏫᏂ.
[edit] ᎢᏗᎦᎪᏘ ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ
- ᏍᏆᎳ ᎠᏍᏆᎵᏛ
- ᎠᎹ ᎠᎦᏲᎳᏗᏍᏗ ᏂᏛᎴᏅᏓ ᏗᎦᏃᏢᎩ ᎠᏯᏖᎾ ᎤᏪᏴᎢ ᎠᎴ ᎤᏪᏴ.
- ᎤᏪᏴ
- ᎠᎹ ᎠᎦᏲᎳᏗᏍᏗ ᎧᏁᏉᎥᎢ ᎤᏠᏱᎭ ᏅᏯ ᎠᎳᏍᎬᏎᎬ.
- ᎤᏪᏴ
- ᎡᏆ ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ. ᎠᎪᏩᏛᏗ ᎤᏪᏴ ᎯᎠ Nile ᎾᏍᎩᎾᎢ ᎠᏔᎴᏒ ᎠᎹᏱ-ᎤᎾᏅᏛ ᎠᏍᏓᏩᏗᏒ ᏑᏓᎵ.
- ᎠᏔᏃᏲ
- ᎠᎹ ᎠᏰᏍᏛᏗ ᎤᏩᎾᏕᏍᎩ ᏥᏄᏍᏗ ᎾᏍᎩ ᎠᎦᏲᎳᏗᏍᏗ ᎾᎯᏳᎢ ᏩᎵᏃᎯᏯᏍᎬ ᎭᏫᎾᏗᏢ ᏚᏓᏂᏴᏒ ᎬᏙᏗ ᏅᏲᎯ.
- Horsetail
- ᎠᎷᏚᎧᏘ ᎠᎹ ᎢᎦᏘᎭ ᎢᎬᏁᏗ ᎢᎦᏛ ᏚᏓᏂᏴᏒ ᎬᏙᏗ ᏅᏲᎯ.
- ᎠᏕᏲᎲ
- ᎠᎹ ᎠᎦᏲᎳᏗᏍᏗ ᏄᎶᏒᏍᏛᎾ, ᎠᏓᏲᎱᏎᎲ ᏚᏓᏂᏴᏒ ᎬᏙᏗ ᎯᎠ ᏅᏲᎯ ᎦᏚᎢ.
- Punchbowl
- ᎠᎹ ᎠᎦᏲᎳᏗᏍᏗ ᎭᏫᎾᏗᏢ constricted ᎤᏙᏢᏒ, ᎾᎯᏳᎢ ᎠᏰᏍᏛᏗ atsinuqowisgv ᎭᏫᎾᏗᏢ wider ᎦᏁᎲ.
- Segmented
- ᏗᏙᎶᎩ ᏧᏓᎴᎿᎢ ᎠᏕᏴᎠᏍᎬ ᎠᎹ ᎤᏙᏢᏒ ᏥᏄᏍᏗ ᎾᏍᎩ ᎠᎦᏲᎳᏗᏍᏗ.
- Tiered
- ᎠᎹ ᎪᎭᏍᎬ ᎭᏫᎾᏗᏢ ᎧᏁᏉᎥᎢ ᎤᏠᏱᎭ ᎤᏤᎵᏛ ᎠᎳᏍᎬᏎᎬ ᎠᎴ ᎦᎶᏍᎦ.
- Multi ᎠᎳᏍᎬᏓ
- ᎧᏁᏉᎥᎢ ᎤᏠᏱᎭ ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ ᏌᏊ ᎤᎶᏐᏅ ᏄᏓᎴ ᎾᎥᏂᎨᏍᏙᏗ ᎯᎠ ᎤᏠᏱ ᏂᎬᎢ ᎠᏂᏏᏴᏫᎭ ᎬᏙᏗ Ꮝ ᎣᏤᎵ sunken ᎠᏕᏲᎲ ᎦᏁᎲ.
[edit] ᏱᏓᏟᎶᏍᏔᏅ ᎡᏆ ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ
- ᎠᏂᏓᏪᎯ ᎦᎶᏍᎦ, ᎯᎠ ᎡᎶᎯ ᎤᏤᎵ ᏩᎦᎸᎳᏗᏴ ᎾᎾᎢ 979 m (3230 ft), ᎭᏫᎾᏗᏢ Venezuela
- Tugela ᎦᎶᏍᎦ, ᎯᎠ ᎡᎶᎯ ᎤᏤᎵ ᏔᎵᏁ ᏩᎦᎸᎳᏗᏴ ᎾᎾᎢ 947 m (3110 ft), ᎭᏫᎾᏗᏢ KwaZulu-ᎠᏓᎴᏂᏍᎬ ᎢᏧᎳᎭ ᏗᏂᏱᎴᎩ, ᎠᏰᎵ ᎤᏙᏢ ᎤᎦᎾᏭ Africa.
- Ramnefjellsfossen, ᎯᎠ ᎡᎶᎯ ᎤᏤᎵ ᏦᎢᏁ ᏩᎦᎸᎳᏗᏴ ᎾᎾᎢ 808m (2685 ft), ᎾᎾᎢ Stryn, Nesdalen, Norway.
- ᎤᏍᏗ ᏓᏆᎴᎷ ᎦᎶᏍᎦ, ᎯᎠ ᎡᎶᎯ ᎤᏤᎵ widest, ᎾᎿ ᎯᎠ Zambezi ᎤᏪᏴ, ᎾᎿ ᎯᎠ ᎠᏟᎶᏛ ᎬᎪᏛ ᎠᏰᎵ Zambia ᎠᎴ Zimbabwe
- Boyoma ᎦᎶᏍᎦ, ᎬᏙᏗ ᎯᎠ ᎡᎶᎯ ᎤᏤᎵ ᏩᎦᎸᎳᏗᏴ ᎦᏟᏌᏅ ᎪᏪᎵ, 17,000 m³/(600,000 ft³/), ᎾᎿ ᎯᎠ Congo ᎤᏪᏴ, Democratic ᎠᏰᎵ ᎤᏙᏢ ᎯᎠ Congo
- Gocta, ᎯᎠ ᎯᏍᎩᏁ ᏩᎦᎸᎳᏗᏴ ᎭᏫᎾᏗᏢ ᎯᎠ ᎡᎶᎯ ᎾᎾᎢ 771 m (2533 ft), ᎤᏂᎷᏨ ᎭᏫᎾᏗᏢ ᎯᎠ ᎢᏧᎳᎭ ᏗᏂᏱᎴᎩ Chachapoyas, Peru
- Yosemite ᎦᎶᏍᎦ, ᎯᎠ tallest ᎭᏫᎾᏗᏢ ᎤᏴᏢ ᎠᎺᎵᎨ, ᎤᏂᎷᏨ ᎭᏫᎾᏗᏢ Yosemite ᎬᎾᏕᎾ ᎠᏣᏪᏐᎸᏍᏙᏗ, ᎠᏫᏒᏗ ᎧᏃᎮᎭ
- ᎤᏪᏴ ᎦᎶᏍᎦ, ᎤᎪᏗᏗ ᏂᎬᎢ ᎭᏫᎾᏗᏢ ᎤᏴᏢ ᎠᎺᎵᎨ, ᎾᎿ ᎯᎠ ᎠᏟᎶᏛ ᎬᎪᏛ ᎠᏰᎵ ᎯᎠ ᎠᏫᏒᏗ ᎧᏃᎮᎭ ᎠᎴ Canada
- Rhine ᎦᎶᏍᎦ, Europe ᎤᏤᎵ ᎤᏔᏂᎢᏍᏗ, ᎤᏂᎷᏨ ᎭᏫᎾᏗᏢ Switzerland
- Iguazu ᎦᎶᏍᎦ, ᎢᏅ ᎢᎦᏘ ᎠᎴ ᏭᎶᏒᏍᏔᏅ ᎠᏯᏖᎾ ᎤᎶᏒᎩ ᎤᏂᎷᏨ ᎭᏫᎾᏗᏢ ᎤᎦᎾᏭ ᎠᎺᎵᎨ ᎾᎿ ᎯᎠ Argentina/Brazil ᎠᏟᎶᏛ ᎬᎪᏛ
- ᎤᎵᏍᏓ ᏗᎫᎪᏙᏗ ᎦᎶᏍᎦ, ᎠᎹ ᎦᏄᎪᎬ ᎤᏤᎵ ᏩᎦᎸᎳᏗᏴ ᎠᎴ ᏔᎵᏁ ᏩᎦᎸᎳᏗᏴ ᎭᏫᎾᏗᏢ Asia, ᎤᏂᎷᏨ ᎭᏫᎾᏗᏢ Karnataka ᎤᏔᏂᏗ ᎦᏙᎯ, ᎠᎹ ᎦᏄᎪᎬ
- Jurong ᎦᎶᏍᎦ ᎭᏫᎾᏗᏢ Singapore ᎨᏒᎢ ᏄᏪᏒᎩ ᎾᏍᏋ ᎯᎠ tallest ᎠᏍᎦᏯ-ᎪᏢᏅᎯ ᎠᎹᏍᎧᎦᎯ ᎭᏫᎾᏗᏢ ᎯᎠ ᎡᎶᎯ