Yr Hen Aifft

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Pyramid Khafre a'r Sffincs

Roedd yr Hen Aifft yn wareiddiad a ddatblygodd ar hyd canol a rhan isaf Afon Nîl o tua 3150 C.C. hyd nes iddi ddod yn dalaith Rufeinig Aegyptus yn 31 C.C.. Yr oedd yn ymestyn tua'r de o aber Afon Nîl hyd at Jebel Barkal ger y pedwerydd cataract. Ar brydiau roedd yr Aifft yn rheoli tiriogaethau ehangach.

Yr oedd gwareiddiad yr Aifft yn dibynnu ar Afon Nîl. Pan fyddai'r glawogydd ymhellach i'r de yn peri i'r afon ddod tros ei glannau a gorchuddio llawer o'r tir, byddai'n dyfrhau ac yn ffrwythloni'r tir ar unwaith. Roedd hyn o bwysigrwydd mawr mewn gwlad lle nad oes bron ddim glaw.

Yr oedd amaethyddiaeth wedi cyrraedd dyffryn Afon Nîl erbyn tua 6000 C.C.. Erbyn 3300 C.C, yr oedd yr Aifft wedi ei rhannu yn ddwy deyrnas, Yr Aifft Uchaf (Ta Shemau) a'r Aifft Isaf (Ta Mehu), gyda'r ffin oddetu safle Cairo heddiw. Unwyd y ddwy deyrnas gan Menes, brenin cyntaf yr Aifft unedig.

Y prif gyfnodau yn hanes yr Aifft yw:

Yr Hen Deyrnas (27ain ganrif C.C. hyd yr 22ain ganrif C.C.)
Y Deyrnas Ganol (20fed ganrif C.C. hyd yr 17eg ganrif C.C.)
Y Deyrnas Newydd (16eg ganrif C.C. hyd yr 11eg ganrif C.C.)

[golygu] Datblygiadau yn yr Hen Aifft

3300 CC : gwaith efydd : gweler Oes yr Efydd
3200 CC : Hieroglyffau wedi datblygu'n llawn
3200 CC : Paled Narmer, y ddogfen hanesyddol gyntaf yn y byd
3100 CC : system ddegol am y tro cyntaf yn y byd hyd y gwyddir
3050 CC : adeiladu llongau yn Abydos
3000 CC : allforio gwin o'r Aifft i'r Lefant.
3000 CC : Papyrus, y papur cyntaf
2700 CC : Llawfeddygaeth, y dystiolaeth gyntaf
2700 CC : Hieroglyffau wedi datblygu i greu'r wyddor gyntaf
2600 CC : Sffincs Mawr Giza, hyd yn oed heddiw y cerflun mwyaf o un darn o garreg
2600 CC : Pyramid Djoser, yr adeilad carreg cyntaf y gwyddir amdano
2600 CC : Pyramid Menkaure a'r Pyramid Coch
2580 CC : Pyramid Mawr Giza, yr adeilad talaf yn y byd hyd 1300 O.C.
1600 CC : Papyrus Edwin Smith, ysgrifau ar feddygaeth, traddodiad yn ôl i tua 3000 CC
1500 CC : gwneud gwydr am y tro cyntaf
1258 CC : y cytundeb heddwch cyntaf y gwyddir amdano, rhwng Ramesses II a'r Hethiaid
1160 CC: Papyrus Turin, y map cyntaf