Αρκτούρος
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
| Αρκτούρος (α Βοώτου) | ||
|---|---|---|
| Αστερισμός: | Βοώτης | |
| Συντεταγμένες (εποχή 2000.0): | α = 14h:15m:40s , δ = +19°.10′.56″ | |
| Φαινόμενο μέγεθος: | -0,035 | |
| Φασματικός τύπος: | K1.5 IIIpe | |
| Απόσταση από τη Γη: | 36,7 έτη φωτός | |
Αρκτούρος είναι η ιδιαίτερη ονομασία του αστέρα α (άλφα) του αστερισμού Βοώτη. Πρόκειται για τον φωτεινότερο αστέρα (με το μικρότερο δηλαδή φαινόμενο μέγεθος) όχι μόνο του Βοώτη, αλλά και ολόκληρου του βόρειου ημισφαιρίου του γήινου ουρανού.
Είναι γνωστός με το όνομα αυτό από την αρχαιότητα, αλλά συχνά από κοινού με τη Μεγάλη Άρκτο. Οι αναφορές ποικίλλουν: Από την κακή αστρολογική επίδραση του «δεινού Αρκτούροιο» του Αράτου και το "horridum sidus" του Πλινίου, μέχρι το Δημοσθένη στο λόγο του κατά Λακρίτου (341 π.Χ), όπου αναφέρεται ότι ένα πλοίο που ταξίδευε στο Βορυσθένη (Δνείπερο) και την Κριμαία θα είχε ειδικό τόκο 22,5% στο γραμμάτιο που είχε υπογραφεί αν έφθανε στο Βόσπορο «πριν τον Αρκτούρο», δηλαδή πριν την «εώα επιτολή» του, περί τα μέσα Σεπτεμβρίου, αλλιώς 30%. Ο Βιργίλιος δύο φορές υπαινίσσεται τη δυσμενή του επίδραση στις αγροτικές εργασίες στον πρώτο τόμο των Γεωργικών του, και άλλοι σύγχρονοί του συγγραφείς επιβεβαίωναν τη «θυελλώδη» του φήμη. Σε κτυπητή αντίθεση, οι Πολυνήσιοι θαλασσινοί γνώριζαν τον Αρκτούρο από τους προϊστορικούς χρόνους ως Hokulea, το «άστρο της χαράς», πολύ χρήσιμο αφού περνά από το ζενίθ στη Χαβάη, όπως και ο Σείριος περνά από το ζενίθ στην Ταϊτή. Ο Ιπποκράτης περί το 460 π.Χ. τονίζει την επίδρασή του στο ανθρώπινο σώμα. Ο Αρκτούρος έχει ταυτισθεί παραδοσιακά στις αγγλικές μεταφράσεις της Βίβλου με τον αστέρα «`Εσπερο» που αναφέρεται στο βιβλίο Ιώβ της Παλαιάς Διαθήκης (κεφ.38, εδ.32, μετάφρ.των Εβδομήκοντα), αλλά πιθανότατα και εδώ υπονοείται η Μεγάλη Άρκτος.
Η σύγχρονη Αστρονομία μας πληροφορεί ότι ο Αρκτούρος είναι ελαφρώς μεταβλητός αστέρας, ερυθρός γίγαντας με ιδιότυπο φάσμα που περιέχει πολλές φασματικές γραμμές εκπομπής, και πλησιάζει το Ηλιακό Σύστημα με ταχύτητα 5,2 km/sec (χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο), αλλά η συνολική του σχετική ταχύτητα ως προς αυτό είναι πολύ μεγαλύτερη, 122 km/sec, πράγμα που του δίνει πολύ μεγάλη ιδία κίνηση. Επειδή η μάζα του είναι παρόμοια της ηλιακής, ο Αρκτούρος μας δείχνει πώς περίπου θα μοιάζει ο Ήλιος όταν γεράσει. Είναι 110 φορές λαμπρότερος από τον σημερινό Ήλιο (απόλυτο μέγεθος -0,38) και 180 φορές στο υπέρυθρο. Αυτό οφείλεται στις μεγάλες του διαστάσεις, αφού η έκταση της επιφάνειάς του είναι 253 φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη του Ηλίου μας. Η θερμοκρασία της επιφάνειάς του είναι 4000°C, και αυτή υψηλή για ερυθρό γίγαντα (είναι μάλλον πορτοκαλί αστέρας).
Ο αστέρας φαίνεται ψηλά στον ελληνικό ουρανό τα ανοιξιάτικα βράδια. Εκτός από πολυάριθμες αναφορές σε έργα επιστημονικής φαντασίας, τον βρίσκουμε και στον τίτλο ενός τέτοιου μυθιστορήματος, του A Voyage to Arcturus (1920) του Βρετανού μυθιστοριογράφου David Lindsay.
