Neŭŝatelo (urbo)
El Vikipedio
Neuenburg (france Neuchâtel, germane Neuenburg) estas urbo en Svislando kaj ĉefurbo de la samnomaj kantono kaj distrikto.
Enhavo |
[redaktu] Geografio
La teritorio de la urbo kaj komunumo Neŭŝatelo ampleksas 1745 hektarojn. Triono el ili estas kovritaj per konstruaĵoj. Krom la urbo Neŭŝatelo ankaŭ la antaŭe aŭtonomaj loĝlokoj Serrières kaj Chaumont apartenas al la komunumo. La aliaj du trionoj de la teritorio precipe konsistas el arbaroj kaj herbejoj. Ekde la jaro 1512 ankaŭ la arbaro Domaine forestier des Joŭ nordokcidente de Les Ponts-de-Martel apartenas al la urbo.
Sude la teritorion limigas la lago de Neŭŝatelo. Najbaraj komunumoj estas Auvernier kaj Peseŭ okcidente, Valangin kaj Fenin-Vilars-Saules norde, Lignières, Saint-Blaise kaj Hauterive oriente.
[redaktu] Historio
Skribe Neŭŝatelo unuafoje menciiĝis dum la jaro 1011, kiam la reĝo Rudolfo la 3-a de Burgundio donacis "Novum Castellum" (novan kastelon) al sia edzino Irmengarde. Tiu "nova kastelo" supozeble staris en la loko de la hodiaŭa malliberejo kaj estis ne pli ol eta garnizono.
La urbo kreskis iom-post-iome. Dum 1180 ekkonstruiĝis sekvan kastelon kaj la preĝejon Eglise collégiale. Dum 1214 Neŭŝatelo iĝis libera urbo, kaj dum 1250 konstruiĝis la unuaj domoj maldekstraflanke de la rivereto Seyon.
La ankoraŭ nuntempe ekzistanta kvartalo Quartier Neubourg kaj la urba muro ekestis. Dum 1349 triono de la enloĝantaro mortis sekve de pesta epidemio, kaj dum 1530 inundo de la rivereto detruis ĉiujn urbajn pontojn, la urbodomon kaj la kompletan urban arkivon.
De 1707 ĝis 1805, formale ankoraŭ ĝis 1857, la urbo apartenis al la germana reĝlando Prusio.
Inter la 13-a kaj 18-a jarcento la urbo kreskis ĝis la bordo de la lago de Neŭŝatelo kaj la enfluejo de la rivereto Seyon en la lagon. Iuj riĉaj patriciaj familioj ekkonstruis domojn ekster la centro limigita per la malnova urba muro. Ekestis la kvartaloj Faubourg de l'Hôpital, Faubourg du Lac, Quartier du Lac kaj nur poste la tiel nomata Quartier Universitaire. Dum 1838 malfermiĝas la altlernejo Académie de Neuchâtel, kiu dum 1910 iĝas la universitato de Neŭŝatelo.
La rivero Seyon ripete subakvigis la urbon. Inter la jaroj 1839 kaj 1843 konstruiĝis subteraj tuboj, kiuj ekde tiam kondukis la riveron sub la urbo. Kie origine fluis la rivero, ekestis butika strato, la Rue du Seyon. Dum la 19-a jarcento ankaŭ la lagobordo fortikiĝis. Post konstruo de fervoja linio kaj de stacidomo (1859) la urbo plukreskis norden. Riverborde malfermiĝis tramlinio al Boudry.
[redaktu] Vidindaĵoj
La defore videblaj simboloj de la urbo estas la kastelo kaj la preĝejo Collégiale. Pliaj vidindaĵoj estas la mallibereja turo Tour des Prisons, la foirejo Maison des Halles kaj la domo Hôtel DuPeyrou.
