Vikipedio:Prononchelpilo
El Vikipedio
Por vortoj en aliaj lingvoj ol Esperanto, konvenas havi prononchelpilon je la unua apero de la koncernata nomo. Tiu kutime aperu inter akutaj krampoj ([, ]) tuj post la nomo: Cherpillod [ŝerpijO]. (En profesiaj lingvistaj tekstoj oni kutime distingas inter fonetikaj (akutaj krampoj) kaj fonologiaj (oblikvaj stangoj, / /) markiloj, t. e. oni markas ekzaktan prononcon per krampoj, kaj nur tiujn elementojn kiuj gravas por la signifo per stangoj. Tamen ĉi tian metodon oni nur uzu vikipedie je specifaj lingvo-artikoloj.)
Por la literoj de la prononchelpilo la vikipediistoj havas tri eblojn:
- Esperantaj literoj.
- Internacia fonetika alfabeto (IFA).
- SAMPA (IFA per ordinara tiparo.)
Por ordinaraj artikoloj la du lastaj malrekomendindas. Esperantaj literoj facile skribeblas kaj legeblas de ĉiuj, eĉ se ili ne tute koincidas kun la fremdaj sonoj. En la malmultaj kazoj, kiam iu uzas IFA-n aŭ SAMPA-n, tio devas esti menciita apude de la prononcindiko.
Kelkaj esperantistoj (William AULD, André CHERPILLOD k.a.) inventis siajn proprajn transskribsistemojn, kiuj baziĝas sur la Esperanta alfabeto plus kelkaj signoj el la alfabetoj de grandaj eŭropaj lingvoj (ã, ñ, ö k.s.). La Esperanta Vikipedio estu facila kaj internacia. Neniu postulas ke oni posedu aliajn lingvojn ol Esperanton por uzi ĝin. Tial ĉiuj literoj ne troviĝantaj en la Esperanta aboco evitendas en Esperantaj prononchelpiloj. Se niaj 28 literoj nepre ne sufiĉas, uzu IFA-n aŭ SAMPA-n. Tamen ekzistas kelkaj plunuancigaj grafikaj rimedoj, kiuj entradiciiĝis en la Vikipedio:
- Akcento markeblas per majuskloj. Prefere ĉiam marku akcenton en plursilabaj vortoj, eĉ se ĝi falas antaŭlastsilabe kiel en Esperanto, alikaze fakte temas pri senakcenta vorto, kiel en la Japana. Ekzemple: [ŝerpiJO], [FRANko], [ZAMenhof]
- Oni povas marki speciale longan sonon per dupunkto (:). Ekzemple: Maamme [MA:m:e]
- Kombinaj sonoj, aŭ sonoj kiuj similas al la Esperantaj, sed ne tute identas, markeblas per kursivado; ekzemple oni povas skribi [ng] por montri velaran nazalon, [u] por montri fremdecan u-sonon (norvegan, anglan ktp.), [aŭ] por montri nazalan diftongon ktp. Sevilla [seBIlja]
- Diftongan elementon oni povas montri per superskribo: Suomi [SUomi]
- Por marki silablimon, paŭzeton k.s. uzeblas punktoj, strekoj: [ek.kuŝi] [na-ura]
Memoru ke multaj internacie konataj nomoj fakte havas prononcon kontraŭantan al la Esperanta alfabeto! Ai, ei, oi, ui, au, eu, ou ĉiam estas hiatoj en Esperanto, sed plej ofte diftongoj en internaciaj nomoj; simile C ofte havas la prononcon [k] antaŭ a kaj o, ktp. Eĉ se ŝajnas superflue indiki ke Castro prononcatu [kastro], indas tion montri!
